urban f

gemeineqecke, chiendent commun, common couch grass, scutch, twitch) :temmuz-agustos ayları arasında yeşil veya morumsu-yeşil renkli başaklar veren, 30-100 cm boyunda, çok senelik otsu bir bitkidir. toprak altında çok fazla yayılmış olan ana kökleri bulunur. bilhassa kumlu toprakları sever. gövdeleri dik, tüysüz ve içi boştur. yaprakları dar, uzun, ince, paralel damarlı, sivri uçlu, koyu yeşil renklidir. çiçekler gövdenin ucunda ve yassı bir başak durumunda toplanmışlardır. meyve sarımsı renkli ve uzuncadır. bitkinin etli kökleri çok eskiden beri üriner hastalıklarda kullanılan önemli bir halk ilacıdır. kökler mesane ve böbrek iltihapları dahil, mesanedeki taş ve kumları düşürmek için kullanılan iyi bir idrar söktürücüdür. idrar arttırıcı olarak mısır püskülü, arpa ile beraber kaynatılarak kullanılır. hatta köpekler bile ağız ve barsaklarını temizlemek için bitkinin yapraklarını büyük bir zevkle yedikleri için bitki "köpekçimeni" olarak da bilinir. tarlalarda belirtilen türden başka, buna çok benzeyen büyük ayrıkotu (cynadan dactylon) olarak bilinen çeşidinin daha kalın kökleri olup, nişasta da taşımasıyla ayrılır ve digeri gibi kullanılır. türkiye’de; istanbul, trakya, mugla, anadolu’da yetişir.

kullanıldığı yerler:
kullanılan kısımları kökleridir. köklerinde triticin, uçucu yağ, müsilaj ve potasyum bulunur.

( zemberekotu ) :atkuyruğugillerden; kök sapı ömürlü olan, nemli yerlerde yetişen bir bitkidir.kullanildigi yerler: idrar tutukluğunu giderir. idrarı artırır. böbrek taşlarının düşürülmesinde yardımcı olur. idrar torbasındaki iltihabı giderir. kan işemeyi keser. albümin miktarını düşürür. zatülcenp ve karaciğer hastalıklarının tedavisinde kullanılır. nikris ve romatizmanın şikayetlerini giderir. tavsiye edilen miktardan fazla kullanılmamalıdır.

( hindkestanesi ) :atkestanegiller familyasından; süs olarak yetiştirilen iri bir gölge ağacıdır. nisan-temmuz aylarında çiçek açar. meyveleri kestaneye benzer. içinde nişasta, saponin ve yağ vardır.kullanildigi yerler: kabuklarından yapılan ilaçlar ateşi düşürür. vücuda kuvvet verir. tohumları ise romatizma ve mafsal ağrılarını giderir. varis flebit ve basur memelerinin tedavisinde ve deri çatlaklarını gidermekte kullanılır.

( alchemila vulgaris ) :gülgillerden; çayırlarda, ormanlarda yetişen ve türlü çeşitleri olan bir yabani bitkidir. 5-7 parçalı olan yaprakları büyüktür. kökü geniştir. çiçekleri; ufak yıldız şeklinde olup, yeşilimtıraktır. mart-temmuz ayları arasında toplanıp, kurutulur.

kullanıldığı yerler:
ateş düşürür. vücuda kuvvet verir. yarımbaş ağrılarını keser. anne sütünü artırır.

(yabani acimarul, karahindiba, taraxacum officinalis, dent de lion, dandelion)bileşikgiller familyasından, yol kenarlarında, çayır ve hendeklerde yetişen bir çeşit bitkidir. yaprakları rozet şeklindedir. çiçekleri sarıdır. taze yaprakları salata olarak yenilebilir. kökünde, teraxacin, levulin, inulin ve şeker vardır. yaprakları ilkbahar, kökleri ise sonbahar aylarında toplanıp kurutulur.

kullanıldığı yerler:
idrar söktürür. mesane ve kalınbağırsak iltihaplarını giderir. gögsü yumuşatır, öksürüğü keser. balgamlı ishalleri keser. karaciger şişkinliğini indirir. böbrek ve safra taşlarını düşürür. sarılıkta faydalıdır. anne sütünü artırır. taze filizleri kırıldığı zaman akan sütü de dişleri temizler. ögütülen kökü, kahveye de katılır.

(wacholder, geniévre, juniper) :kışın yapraklarını dökmeyen daimi yeşil ağaçlardan. yaprakları küçük pulsu veya iğne şeklinde olup 1-2 cm uzunluğundadır. bir evcikli veya iki evcikli bitkilerdir. ardıç yemişi diye anılan kozalakları dişi ağaçlar üzerinde bulunur. ardıç türleri kozalaklarının büyüklüğüne, rengine ve özellikle her kozalağın içinde bulunan tohumlarının sayısına göre birbirinden ayırt edilir.çesitleri ve kullanıldığı yerler: sıcak iklimlerde ve korunmuş alanlarda ağaç gibi büyümesine karşılık, soğuk bölgelerde çalı manzarasındadırlar. genel olarak odunu yumuşak ve dayanıklıdır. kurşun kalem yapılır. kerestesi de demiryolu traversi olarak kullanılır. bütün kuzey yarımküre’de yetişen 60 türü vardır. memleketimizde 8 ardıç türü yetişmekte olup önemlileri şunlardır:- katran ardıcı (juniperus oxycedrus): trakya ve anadolu’da yaygındır. çalı veya küçük bir ağaç şeklindedir. yaprakları üçlü ve batıcıdır. kozalakları kırmızımsı olup iki tohumludur. dallarından elde edilen katranı cilt hastalıklarında kullanılır.- adi ardıç (juniperus communis): memleketimizde trakya bölgesinde tesadüf edilen çalımsı veya küçük agaçlardandır, yaprakları batıcıdır. kozalakları mavimsi siyah renkli, üç tohumludur. idrar söktürücü olarak kullanılır.- bodur ardıç (juniperus nana): memleketimiz dağlarında, özellikle kuzey anadolu dağlarında geniş topluluklar meydana getirir. kozalakları mavimsi siyah renklidir. yenir ve idrar söktürücü özelliktedir.- kokar ardıç (juniperus foetidissima): doğu akdeniz bölgesi ağacıdır. memleketimizin dağlık yerlerinde yetişir. sürgünleri dört köşeli, kozalakları mavimsi siyah renkli, 1-2 tohumludur. yapraklar ezildiği zaman fena kokular çıkarır.- yüksek ardıç (juniperus excelsa): memleketimizin dağlık bölgelerinde yetişir. sürgünleri dört köşeli değildir. kozalakları mavimsi siyah renkli, 4-6 tohumludur.- finike ardıcı (juniperus phoenicea): batı ve güney anadolu’da yetişen çalımsı, bodur ağaçlardandır. kozalakları kızılımsı kahverengi, 4-9 tohumludur.

( maranta nisastası, arrow-root )sıcak iklimlerde yetişen "maranta" adlı kamıştan veya ona benzer başka bitkilerin köklerinden çıkarılan beyaz bir tozdur. nişastadan daha incedir. kokusu ve tadı yoktur.

kullanıldığı yerler:
çocuk maması yapımında kullanılır. süt çocuklarına ve nekahat dönemindeki hastalara verilir. hastalıklardan sonra görülen halsizlikleri giderir

(atgözü, kızılağaç, inula, inula helenium, annuèe inule)bileşikgillerden, nemli yerlerde yetişen, 1 metre kadar sapı olan bir çesit ottur. yaprakları büyük, yumuşak ve yuvarlaktır. çiçekleri sarı renkte olup, acı ve kokuludur. kökü kalındır. meyveleri küçük, fıstık kozalağına benzer.

kullanıldığı yerler:
mideyi kuvvetlendirir. balgam söker. mikropları öldürür. vücudda biriken tuzu atar. üremi, nefrit, sistit, idrar yolları hastalıklarında faydalıdır. nefes darlığıını giderir. karaciğer hastalıklarını tedavi eder. kaşıntıları keser. fazla kullanıldığı zaman, mide bulantısı yapar.

( solidago officinalis )idrar tutukluğu, albümin, nefrit, üremi ve sistit tedavisinde kullanılan bir çeşit bitkidir.

kullanıldığı yerler:
asabi çarpıntıları giderir. sinir bozukluğunu geçirir. yüksek tansiyonu düşürür. aritmide kullanılır. uykusuzluğu giderir. kalbi kuvvetlendirir. damar sertliği ve göğüs nezlesinde faydalıdır.

( kayınağacı )kayıngillerden; nemli topraklarda yetişen bir ağaçtır. meyveleri küçüktür. yaprakları ilkbahar aylarında toplanıp kurutulur.

kullanıldığı yerler:
idrar söktürür. vücutta biriken suyu boşaltır. böbreklerin düzenli çalışmasını sağlar. şişmanlamayı önler. romatizma ağrılarını dinlendirir. ayak kokularını keser. saçları gürleştirir, kepekleri yok eder. cilt hastalıklarını tedavi eder. kalp kifayetsizliğinin sebep olduğu idrar tutukluğunu giderir. vücutta biriken tuzu atar. üremi ve albüminde faydalıdır.

(gemeiner kreuzdorn, nerprun alaterne, common buckthorn) :mayıs-haziran aylarında, sarı-yeşil renkli, küçük çiçekler açan bodur bir ağaçtır. orman ve koru kenarlarında bulunur. dalları karşılıklı, uçları diken halindedir. yaprakları karşılıklı ve saplıdır. çiçekler küçük demetler halinde bir araya toplanmıştır. küre şeklinde ve bezelye büyüklüğündeki meyvası evvela yeşil, olgunlukta morumsu-siyah renk alır.türkiye’de yetiştiği yerler: bolu ve trabzon civarıdır.

kullanıldığı yerler:
bitkinin kullanılan kısmı taze meyvalarıdır. meyvalerında yağ, renkli maddeler, şeker ve glikoz vardır. iyi bir müshildir. şurubu yapılır. müshil ilacı olarak kullanılır. bunlardan başka meyvalarından yeşil bir boya da hazırlanır. memleketimizde yetişmekte olan bir akdiken çeşidi de “cehri” adıyla anılır. bu cins sadece memleketimizde yetişir.

( salkım ağacı) :baklagillerden; bir çeşit süs ve gölge ağacıdır. salkım çiçekli ve küçük yapraklıdır. çiçekleri güzel kokar. çiçekleri kullanılır.

kullanıldığı yerler:
astım ve nefes darlığını giderir.

(himbeere, framboise common, rasberry bush) :ağaç çileği ve sultan böğürtleni olarak tanınır. haziran-temmuz ayları arasında beyazımtırak renkli çiçekler açan, 30-150 cm boyunda, çok senelik, dikenli, çalı görünüşünde bir bitkidir. dağlık mıntıkaların orman ve korularında tesadüf edilir. gövdesi dallı, dikenli ve yatıktır. yaprakları 3-5 parçalı, sivri uçlu, yaprak sapı kıvrık dikenlidir. çiçekleri ekseriya dalların ucunda 5-10 çiçekli salkım halindedirler. meyvesi etli ve birçok eriksi tipli meyvelerin biraraya gelmesi ile meydana gelmis, küre biçiminde, kırmızı renkli ve güzel kokuludur. meyveleri temmuz ve agustos aylarında olgunlaşır. çoğu çesitleri bahçelerde yetiştirilir. umumiyetle sonbaharda 1-1,5 m aralık bırakılmak suretiyle dikilir. ahududurar her 6-7 senede bir yenilenmelidir. türkiye’de; ege, marmara, karadeniz bölgelerinde yetiştişir

kullanıldığı yerler:
kullanılan kısmı, meyve, çiçek ve yapraklarıdır. meyveler tamamen olgunlaştıkları zaman toplanır. yapraklarında tanen, meyvelerinde ise organik asitler (malik asit, sitrik asit vs.) şeker, pektin, uçucu ve sabit yağlar bulunmaktadır. yaprakları bogaz hastalıklarında gargara için kullanılır. çiçeklerinden romatizma ve nikris (gut) hastalıklarında faydalanılır. taze olarak, şeker ve böbrek hastalıklarında perhiz yiyeceği olarak istifade edilir. halk arasında ishal ve ateşli hastalıklara karşı tavsiye edilir.

(yaban armudu, piraster, pirus elaegrifolia, wild pear-tree, poirier sauvage) :gülgillerden, kendi kendine yetişen ve üzerine armut aşılanan bir ağaçtır. yemişi iyice olgunlaştıktan sonra yenir.

kullanıldığı yerler:
meyveleri ishal keser. zehirli hayvan sokmalarında, filizi ezilip yaraya sürülür.

(scille, scillae bulbus, sea onion, urginea maritima) :zambakgillerden bir çesit bitkidir. yaprakları uzun şerit şeklindedir. çiçekleri yeşil ve beyaz damarlıdır. 2 kilogram kadar olan soğan kısmı, yapraklarının altındadır. acı ve zehirlidir. 7,5 gram adasoğanı, bir insanı rahatça öldürebilir. tazeyken kullanılmaz. aksi halde zehirlenme ve kusmalara yol açar. soğanın etli olan orta kısmı, dilimlenerek kurutulur. sonra dövülüp toz haline getirilir. çok iyi bilmeden kullanılmamalıdır.

kullanıldığı yerler:
idrar söktürür. kalp hastalarında vücudda biriken suyu boşaltır. azotemiyi azaltır. böbrek hastaları kullanmamalıdır.

(alraunwurzel, mandragore, mandrake) :mavimsi-mor renkli çiçekler açan, rozet yapraklı ve kazık köklü çok yıllık otsu bir bitkidir. kökleri insana benzediği için, bu isim verilmiştir.türkiye’de yetiştiği yerler: batı ve güney anadolu.

kullanıldığı yerler:
kökleri % 0,3 oranında hiyosiyaminlerle skopolamin alkaloitlerini taşır. bundan dolayı zehirli bir bitkidir. ağrı kesici, yatıştırıcı, cinsel gücü arttırıcı etkileri vardır. halen tedavide çesitli preparatların terkibinde kullanılmaktadır. rastgele kullanıldığında zararlı olur.

( salvia officinalis ) :ballıbabagillerden; özellikle akdeniz bölgesinde yetişen ıtırlı bir bitkidir. menekşeye benzeyen çiçekleri haziran, temmuz aylarında açar. yaprakları uzun, kenarları tırtıllı, beyazımsı yeşil renktedir. hafif kafuru kokusu vardır. çiçek açtığı zaman toplanıp, kurutulur.

kullanıldığı yerler:
mide va bağırsak gazlarını giderir. mide bulantısını keser. hazım sisteminin düzenli çalışmasını sağlar. boğaz, bademcik ve dişeti iltihaplarını giderir. göğsü yumuşatır. astımdaki sıkıntıları geçirir. idrar ve ter söktürür. banyo suyuna katılıp yıkanılırsa; zindelik verir. günde, 3 kahve fincanından fazla içilmemelidir.

( herbstzeitlose, krokus, colchique, colchicum, autumn crocuses) :boyu 10-30 cm yüksekliğe ulaşan, otsu ve yumrulu bir bitkidir. sonbaharda morumsu pembe renkli, 6 parçalı çiçekler açar. yaprak ve meyvaları ise ilkbaharda ortaya çıkar. sonbaharda çiçek açtığından dolayı halk arasında “güz çiğdemi” olarak da bilinir.yetiştiği yerler: türkiye’de pek bulunmaz. avrupa’nın sulak çayırlarında bol miktarda yetişir.

kullanıldığı yerler:
tıbbi önemi haiz bir bitkidir. kullanılan kısmı yumru ve tohumlarıdır. tohum ve yumruların idrar arttırıcı, terletici, müshil ve romatizma ağrılarını dindirici etkisi vardır. alkaloitlerin çok yüksek zehirleyici özelliği olduğundan, bu droglar, dahilen ancak hekim kontrolünde kullanılabilir. eskiden halk arasında romatizma ağrılarını dindirmek için haricen kullanılırdı. bunun için bir tutam acı çiğdem tohumu, 2-3 diş sarmısak ile havanda iyice dövülür. elde edilen sulu kısım bir tülbente emdirilip, ağrıyan kısma sarılır. bu pansuman birkaç gün arka arkaya tekrarlanır.

( lupine, lupin, lupine) :10-100 cm yüksekliğinde, sık tüylü, bir senelik bitkidir. yaprakları el şeklinde parçalı, uzun saplı, 5-9 yaprakçıklıdır. çiçekleri dik salkım durumunda, beyaz veya mavimsi renkli, çiçek taç yaprağı kelebek şeklindedir. yahudi baklası diye de tanınır.türkiye’de yetiştiği yerler: akdeniz bölgesi, bursa, antalya ve konya çevreleridir. memleketimizde üç türü bulunmaktadır.- beyaz yahudi baklası: beyaz çiçeklidir. 120 cm kadar yükseklikte, bir yıllık bir bitkidir.- sarı çiçekli yahudi baklası: vatanı, orta ve güney avrupa’dır.- mavi çiçekli yahudi baklası: vatanı, akdeniz çevresi memleketleridir.

kullanıldığı yerler:
tohumlarının idrar söktürücü, kan temizleyici ve kurt düşürücü tesiri vardır. bazı türlerinin kavrulmuş tohumları “sebze kahvesi” ismiyle kahve yerine kullanılmaktadır. fakat alkaloid taşıyan türlerinin bu şekilde kullanılması tehlikelidir.

( kuvasya ağacı ) :sedefotugillerden; 2-3 metre boyunda küçük bir bitkidir. ince kabuklarının üzerinde sarı benekler vardır. çiçekleri kırmızıdır. sıcak ülkelerde yetişir. bu ülkelerde acı ağaç kabuklarından yapılan kaplardan su içenlerin kuvvetleneceğine inanılır. hekimlikte; kökü, kabuğu ve odunu kullanılır. etkili maddesi "quassine"dir. çok acıdır.

kullanıldığı yerler:
iştah açar, hazmı kolaylaştırır. ateşi düşürür. tükürük ifrazatını arttırır. mide, bağırsak, karaciğer ve böbreklerin çalışmasını düzenler. böbrek sancılarını keser, taşların düşürülmesine yardımcı olur. bağırsak kurtlarını döker. kanamaları durdurur. haşarat kaçırıcı olarak da kullanılır. fazla kullanılacak olursa; baş dönmesi, mide bulantısı ve kusma yapar.