bilgi depolama/edebiyat/bilgi aktarımı v.b unsurları saglayan yazım urunu.
bir nesneyi doğrudan doğruya yeniden tanıtmaya yarayacak bir biçimde göz önüne seren şey, duyu organları ile algılanmış olan bir şeyin somut ya da düşüncel kopyası.
ayrıca:
1 . zihinde tasarlanan ve gerçekleşmesi özlenen şey, düş, hayal, hülya.
2 . genel görünüş, izlenim, imaj.
3 . psikoloji duyu organlarının dıştan algılandığı bir nesnenin bilince yansıyan benzeri, hayal, imaj.
4 . psikoloji duyularla alınan bir uyaran söz konusu olmaksızın bilinçte beliren nesne ve olaylar, hayal, imaj. felsefe
ayrıca:
1 . zihinde tasarlanan ve gerçekleşmesi özlenen şey, düş, hayal, hülya.
2 . genel görünüş, izlenim, imaj.
3 . psikoloji duyu organlarının dıştan algılandığı bir nesnenin bilince yansıyan benzeri, hayal, imaj.
4 . psikoloji duyularla alınan bir uyaran söz konusu olmaksızın bilinçte beliren nesne ve olaylar, hayal, imaj. felsefe
atom sayısı 62, atom ağırlığı 150,4 ve yoğunluğu 7,75 olan seyrek bulunan sm simgeli element. sinema endüstrisinde aydınlatmada kullanılır.
bir fikri/kurumu/dusunceyi v.b. temsıl eden gorsel simgedir
askerin gogsunun/omuzda da olabiliyo hangi birlige ait oldugunu belirten simge/yazı/amblem.rutbe kımlık kartı.
kadikoyde barlar sokagında rex sineması giris yonunda sol taraftaki en son bar.bröveli dalgıclara en son 1/20 indirim yapmakta idi.
osmanlıcası: sevkülceys dir.
temelde askeri bir terim olan strateji, bir ulusun veya uluslar topluluğunun, barış ve savaşta benimsenen politikalara en fazla desteği vermek amacıyla politik, ekonomik, psikolojik ve askerî güçleri bir arada kullanma bilimi ve sanatıdır.
(panthera tigris virgata) veya iran kaplanı ya da pers kaplanının güvenilebilir en son görüntülenmesi 1968 yılında olmak üzere 1960’ların sonunda soyunun tükenildiğine inanılmaktadır. buna rağmen böyle bir kaplanın en son olarak 1970 yılının şubatında şehit şen adında bir adam tarafından vurularak öldürüldüğü sanılmaktadır. tarihsel alanı olarak iran, irak, pakistan, eski sscb ve türkiye’de yaşamıştır. bu kaplanın sarı renkli ve siyah çizgili olduğu söylenmektedir. hazar kaplanı bengal kaplanı ile birlikte romalılar’ın arenalarda gladyatörlerle dovüştürmekte kullandıkları iki kaplan türünden biridir.trinil kaplanı (panthera tigris trinilensis) 1.2 milyon yıllık en eski kaplan fosilidir. endonezya’nın java adasını trinil bölgesinde bulunmuştur.
(panthera tigris sondaica) endonezya’nın java adası ile sınırlıydı. bu hayvanlarının soyunun tükenmesi avlanma ve doğal ortamlarının yok edilmesi nedeni ile 1980 yılında oldu. buna rağmen bu alttürün doğada sadece 25 tane kaldığı 1950’lerden itibaren soyunun tükendiği çok muhtemeldir. en son birey 1979 yılında görüldü. en sık çizgilere sahip kaplan türüydü.wikipedia
(panthera tigris balica) bali kaplanları daima bali adasına özgü oldular. bu kaplanlar soyları tükenene kadar avlandılar. yetişkin bir dişi olan son bali kaplanının batı bali’deki sumbar kima’da 27 eylül 1937’de vurularak öldürüldüğü sanılmaktadır. hiç bir zaman için esaret altında bir bali kaplanı olmadı. bali kültürü ve hindu dini için hala önemli bir rol oynar.
(panthera tigris amoyensis) veya çin kaplanı, amoy veya xiamen kaplanı olarakta bilinir. en kritik tehlike altındaki alttürdür ve soyunun tükenmesi neredeyse kesindir. bu alttür en küçük alttürlerden biridir. güney çin kaplanının boyu hem erkek hem dişi için 2.2-2.6 m. arasında değişir. erkekler 127-177 kg. arasında dişilerse 100-118 kg. ağırlığındadırlar. büyük olasılıkla en son vahşi doğu çin kaplanı 1994’te vurulmuş ve son 20 senedir doğal ortamlarında canlı kaplan görülmemiştir. 1977 yılında çin hükümeti vahşi kaplanların vurulmasını yasaklayan bir yasa çıkarmış fakat bu alttürü kurtarmakta çok geç kalmıştır. şu ada hepsi çin’de olmak üzere, esaret altında yaşadığı bilinen 59 güney çin kaplanı vardır. fakat bütün bu hayvanlar sadece altı hayvandan üremişlerdir. dolayısı ile alttürün devam etmesini sağlayacak genetik farklılık artık bulunmamaktadır. şu anda, bu kaplanları 2008 yılında vahşi doğaya salma amaçlı yetiştirme çabaları vardır.
(panthera tigris altaica) aynı zamanda amur kaplanı, mançurya kaplanı ve kuzey çin kaplanı olarakta bilinir. neredeyse tamamen, şu anda korunmakta olduğu sibirya ile sınırlanmıştır. son iki nüfus sayımı (1996-2005) onları bölünmemiş en büyük vahşi kaplan nüfusu yapan, tek ve devamlı mezillerinde 450-500 olarak bulunmuştur. en büyük kaplan alttürü sayılmaktadırlar. kayıtlardaki vahşi en büyük sibirya kaplanı 384 kg. ağırlığındaydı. esaret altında bir tanesi ise 423 kg.. bazı bengal kaplanları bu ağırlıklara erişebilseler de sibirya kaplanlarına nazaran daha küçük yapılıdırlar. ağırlıklar kaplanın yeni beslenmiş ya da boş mide ile olmasına göre önemli ölçüde değişebilir. erkek bir sibirya kaplanın ortalama ağırlığı 227 kg.dir ve 205-364 kg. arasında değişirler. sibirya kaplanları aynı zamanda daha kalın, hafif altın sarısına çalan postları ve daha az olan çizgileri ile dikkat çekerler. sibirya kaplanları yaşamakta olan en büyük kedigildir. altı aylık bir sibirya kaplanı yavrusu tam erişkin bir panter kadardır.
(panthera tigris sumatrae) sumatra kaplanı sadece endonezya’nın sumatra adasında bulunur. büyük çoğunluğu adadaki beş ulusal parkta olmak üzere sayıları 400 ile 500 arasındadır. yakın geçmişte yapılan genetik farklı eşşiz genetik işaretler (genetic marker) ortaya çıkarmıştır. bu, eğer soyu tükenmez ise başka bir türe evrimleşmesinin işareti olarak görülmektedir. bu gelişme sumatra kaplanın diğer alttürlere nazaran korunmasında öncelik olması gerektiği kanısını ortaya çıkarmıştır. doğal ortam kaybı en büyük tehditdir. ağaç kesme görünüşte ulusal park olan alanlarda dahi halen devam etmektedir. 1998 ile 2000 arasında 66 kaplanın (nüfusun yaklaşık %20’si) vurularak öldürüldüğü kaydedildi. sumatra kaplanı yaşayan kaplan türlerinin en küçüğüdür. erkekler ortalama 100-130, dişiler ise 70-90 kg. ağırlığındadır. küçük boyutları sumatra’nın yoğun ve katı ormanlarına uyum sağlamasından ve daha küçük avlarla çevrili olmasından kaynaklanır.
panthera tigris malayensis) ya da malezya kaplanı. sadece güney malezya’da malaya yarımadasının bir kısmında bulunur. 2004 yılına kadar çinhindi kaplanı(panthera tigris corbetti) ile aynı tür olduğuna inanılmaktaydı. yeni sınıflandırma birleşik devletler ulusal kanser enstütüsünün, genomsal farklılık araştırması (genomic diversity survey) laboratuvarının bir çalışması sonunda ortaya çıktı. yakın geçmişteki çalışmalar vahşi hayatta 600-800 arasında birey olduğunu gösterdi. bu, türü üçünçü bengal ve çinhindi kaplanından sonra 3. en yaygın kaplan türü yapmaktadır. bu kaplan malezya devletinin ulusal simgesidir ve malezyanın resmi arması ile birçok firmasının logosunda yer alır.
panthera tigris corbetti) aynı zamanda corbetti kaplanı olarakta bilinir. kamboçya, çin, laos, myanmar, taylan ve vietnam’da bulunur. nüfus tahminleri 1200 ile 1800 olmakla beraber muhtemelen aşağı rakama daha yakındır. şu andaki en büyük nüfus kaçak avcılığın çok katı bir şekilde yasak olduğu malezya’dadır. buna rağmen tüm nüfuslar ortam parçalanması ve aynı soyla çiftleşme (en:inbreeding) gibi nedenler yüzünden aşırı risk altındadırlar. vietnam’da öldürülen kaplanların neredeyse %75’i geneleneksel çin tıbbına malzeme olmaktadırlar. kaplanlar fakir yerliler tarafından yoksulluklarını rahatlatabilecek bir yol olarak görülmektedirler. çinhindi kaplanları bengal kaplanlarına göre daha küçük (afrika aslanı boyutlarında)ve koyu renklidirler. erkekler ortalama 150-190 kg iken dişiler daha küçük olup 110-140 kg. civarındadırlar.
(panthera tigris tigris) hindistan, bangladeş, nepal, butan ve myanmar’ın bazı bölgelerinde bulunur. otlaklar, süb-tropik ve tropik yağmur ormanları, fundalıklar yaprak döken ormanlar ve mangrovlar gibi çok faklılıklar gösteren ortamlarda yaşar. hindistan hükümeti bu hayvanların sadece hindistan’da yaşayanlarının sayılarının 3,100 4,500, ve 3,000 arasında bir yerde olduğu tahmin etmektedir. ama birçok korumacıya göre bu sayı fazlasıyla iyimser bir rakamdır. bu sayılar izlerin kalıplarına dayandırıldığı için çoğunlukla hatalı sonuçlar verebilmektedir, dolayısı ile hindistandaki kaplan sayısı 2000’den az olabilir, en yaygın kaplan türü olmasına rağmen bu hayvan hem kaçak avlanma hemde doğal ortam kaybı nedeniyle büyük baskı altındadır. hindistan 1972 yılında kaplan projesi adı altında devasa bir korunma progamı geliştirdi. bu program sayesinde kaplan sayısı 1970’lerdeki 1200’lerden 1990’lardaki 3000’lere kadar arttı. bu program gelmiş geçmiş en başarılı korunma programlarından biridir. geçenlerde bu sayıların tezgahlama olduğuna dair söylentiler ortaya çıktı. en az bir kaplan rezervinin (sariska) tüm kaplan nüfusunu kaçak avcılığa kaybettiği ortaya çıktı. erkekler genelde 200-295 kg. arasında, dişiler ise 120-180 kg. arasındadırlar. vurulan en büyük bengal kaplanı 3,3 m. uzunluğunda ve 390 kg. ağırlığındaydı, bu dev 1967 yılında öldürüldü.
kaplan (panthera tigris), kedigiller (felidae) familyasından etçil bir memeli hayvan türü ve büyük kediler ailesinin dört üyesinden biridir. süper yırtıcıdır ve vahşi hayatta bulunan en büyük ve en güçlü kedi türüdür. hint alt-kıtası dünyada yaşayan vahşi kapların %80’ine ev sahipliği yapmaktadır. kuzeyde sibirya, güneyde hindistan ile malakka yarımadası arasındaki bölgedelerde bulunur.
çoğu kaplan kamuflajlarının ideal uyum sağladığı ve hızlı veya daha çevik avları yakalamlarının daha kolay olduğu ormanlarda ve otlaklarda yaşar. büyük kediler arasında sadece kaplan ve jaguar iyi yüzücülerdir. kaplanlar sık sık su birikintilerinde, göllerde ve nehirlerde yıkanırlarken bulunurlar. kaplanlar yalnız avlanırlar ve birincil olarak geyik, yaban domuzu, gaur, ve manda gibi orta ve büyük boyutlu otçullarla beslenirler. buna rağmen arada sırada küçük avları da yakalarlar.
kaplanların tek ciddi avcısı onları sık sık postu için yasadışı bir şekilde öldüren insandır. aynı zamanda kemikleri ve neredeyse tüm vücut parçaları geleneksel çin tıbbında ağrı kesiciden afrodizyaklara kadar değişen bir alan için kullanılır. kaçak avlanma ve ortamlarının yok olması kaplanların sayılarını büyük oranda azalttı. bir yüzyıl önce dünya da 100 000’den fazla kaplan varken bugün bu sayı 2500 üreyebilen bireyi geçmez. hiç bir kaplan nüfusu 250 üreyebilen üyeden fazlasına sahip değil. tüm kaplan alt türleri tehlike altındaki türler listesinde yer almaktadır.
fiziksel özellikler.
kaplanlar dünya üzerindeki en büyük ve en ağır kedilerdir genelde farklı alttürlere ait kaplanların farklı boyutlarda olmasına rağmen erişkin bir erkek kaplan ortalama 200 ile 350 kg. dişilerse 120-180 kg. ağırlığındadır. erkek ortalama 2,6 m. 3,3 m. arası dişiler ise 2,3-2,75 m. boyundadırlar. yaşayan alt türler arasında sumatra kaplanı en küçük sibirya kaplanı (ya da amur) en büyüğüdür.
bir çok kaplanın çizgilerinin renkleri kahverengiden saf siyaha kadar değişir, buna rağmen beyaz kaplanlar daha az bariz görünen çizgilere sahiptir. beyaz kaplanlar ayrı bir alttür değil lüsistik (:en:leucistic) hint kaplanlarıdır. çizgilerin şekli ve yoğunluğu alttürden alttüre farklılık gösterir ama çoğu kaplan 100’den fazla çizgiye sahiptir. şimdi soyu tükenmiş olan java kaplanının bundan çok daha fazla çizgisi vardı. bu çizgilerin düzeni ve kaşları tıpkı parmak izi gibi eşsizdir. iki kaplan aynı çizgilere sahip değildir. böylece aynı parmak izi gibi bireylerin tanımlamasında kullanılabilir gibi gözükse de vahşi bir kaplanın çizgilerinin düzenini kaydetmekteki zorluklar yüzünden uygulanabilir bir yönteö değildir. çizgilerin amacının kamuflaj olduğu sanılmaktadır.
çok az hayvan insanların gördüğü anlamda renkli görme duyusuna sahip olduğu için, postun rengi pek önemli değildir. kaplanların çizgilerinin düzeni aynen derilerinde de bulunur, eğer bir kaplanı traş edecek olsaydınız, derisinde de aynı çizgi düzeni ile karşılaşırdınız.
diğer tüm kediler gibi sivri tırnaklara sahiptirler ve tırnaklarını içeri çekebilirler.
özellikle mavi ve koyu maviye yakın ve diğer renklerde kaplanlar olduğuna dair birçok belirsiz referans bulunmuştur.mavi kaplan ve kara kaplan.
avlanma yontemler.
kaplanlar genellikle gece avlanırlar. gece görüşleri insanınkinden 6 kat daha iyidir. çok sesiz ve farkettirmeden avlarını takip ederler. kaplanlar diğer kediler gibi avlarını pusuya yatarak yakalarlar. bir noktadan vücdunun ağırlğını ve güçlerini kullanarak avlarının üstüne çullanır etkisiz hale getirirler. av yüzükoyun yerde yatarken kaplan avının boynunun arkasını ısırır. bu omuriliği kopartarak, nefes borusunu delerek veya toplardamar ya da atardamarları parçalayarak avın ölmesini sağlar. büyük avlar için boğazdan ısırmayı tercih eder. kaplan bu süre içinde ayakları ile avına sarılırak hareket etmesini önler ve avı ölünceye boynuna kenetlenir.çok iyi yüzücü olan kaplanların avlarını yüzerken öldürdükleri bilinmektedir. hatta bazı kaplanlar üzerindeki balıkçılar veya yakalanmış balıklar için nehirdeki balıkçı teknelerini pusuya düşürmüşlerdir. ranthambore ulusal parkında ki kaplanlar özellikle de chengis adında bir tanesinin bataklık timsahları ile güreşerek timsahların ağzından avlarını aldığı biliniyor.kaplanların büyük bir çoğunluğu mecbur kalmadıkça insan avlamazlar. muhtemelen 1000 kaplandan sadece 3-4 tanesini hayatları boyunca av olarak insan öldürmektedir. tipik insan yiyici hasta ya da yaşlı olup alışıldık avını avlamayan dolayısı ile daha ağır hareket eden ve daha küçük hedeflerle yetinmek zorunda kalan hayvanlardır. tüm diğer iri avcılar gibi kaplanlar da insanları ideal bir av olrak görmezler. bengal’deki mangrov bataklıkları diğer yerlere göre daha yüksek bir insan yiyici ortalamasına sahiptir ve buradaki bazı sağlıklı kaplanların da insanları avladıkları bilinmektedir.vahşi doğada kaplanlar 5 m. kadar yükseğe ve 9-10 m. kadar uzağa zıplayabilirler. bu onların en yükseğe zıplayabilen memelilerden biri yapar. (kugar’ın hemen arkasında)50 kg. ağırlağındaki bir çiftlik hayvanıyla 2 m. yüksekliğinde bir çitin üzerinden atladıkları belirtilmiştir. ava sıkıca tutunmaları sağlayan devasa ve son derece kuvvetli ön uzuvları çıkıkları engeller. özellikle gaur ve su buffalosu gibi bir tonun üzreindeki avlar, altıda biri ağırlığında kaplanlar tarafından öldürülür. yetişkin bir insanı veya kurdu tek bir pati darbesi ile öldürebilir veya 150 kg.’lik bir sambar geyiğini ağır yarayabilir.
biyolijik ve ekolojik yapi:
yetişkin kaplan yalnız hayvanlardır çok şiddetli derecede bölgesellerdir. dişi bir kaplanın 20 km² civarında bir bölgesi varken erkek kaplanları bölgesi 60-100 km² arasıdadır. erkeklerin bölgesi bir sürü dişininkini kaplayabilir ama kendi bölgelerinde yabancı bir erkeğe müsamaha göstermezler. agresif doğaları gereği bölgesel uyuşmazlıklar çok şiddetlidir ve genelde erkeklerden birinin ölümü ile sonuçlanır. erkek kaplan bölgesini idrar ve anal salgı bezlerindeki salgılarla ağaçları ve dışkısı ile patikaları işaretleyerek belirler. aynı zamanda ağaçlarda bıraktıkları tırnak izleri de bölgelerini işaretlemede kullanılır. erkekler dişilerin kızgınlık dönemini anlamak için idrarlarını koklarken "flehmen" (en:flehmen response) denilen bir davranışla yüzlerini ekşitirler.
dişi sadece birkaç gün boyunca kızgın haldedir ve bu süre içinde birçok kez çiftleşme gerçekleşir. çift diğer kedilerde olduğu gibi sık sık ve gürültü bir şekilde çiftleşir. 103 gün olan gebelik süresi sonunda ağırlığı bir kg. civarında olan 3 veya 4 yavru doğar. etrafta gezinen diğer erkekler dişiyi tekrar çiftleşebilir hale getirmek için yavruları öldürebilirler. yavrular 8 hafta sonunda anneyi yuvanın dışına takip edebilecek hale gelirler, 18 ay sonunda ise bağımsız hale gelirler. fakat 2-2,5 seneye kadar annelerinden ayrılmazlar. yavrular cinsel erişkinliğe 3-4 yaşında erişirler. dişiler annelerinin yakınında bir bölge edinirlerken erkekler, bölgesel bir erkekle dövüşüp onu yenerek ele geçirebilecekleri bir bölge aramaya koyulurlar. hayatı boyunca dişi bir kaplan eşit sayısa erkek ve dişi yavru dünyaya getirir. kaplanlar esaret altında iyi ürerler. abd’deki esaret altındaki nüfus dünyadaki vahşi kaplan nüfusu ile rekabet edebilir.
vahşi doğada kaplanlar yaban domuzu, gaur ve manda gibi vahşi sığırlar, yavru gergedanlar, yavru filler ve hatta bazen leopar ve ayılarla beslenir. sibirya kaplanı ve boz ayı ciddi iki rakiptir ve birbirlerin mümkün olduğunca uzak dururlar. istatiksel olarak sibirya kaplanı daha küçük ayıları öldürdüğünden daha başarılıdır. ama kaplanlar daha büyükçe ayıları öldürebilirler ve öldürürler. erkeklere nazaran önemli ölçüde küçük olan dişi kaplanlar bile yetiştin gaurları kendi başlarına öldürme kabiliyetine sahiptirler. gaur, yaban domuzu ve sambar kaplanın hindistandaki gözde besinleridir. gergedan ve fil yavruları da sürülerinden ayrı kaldıkları zaman kaplanlara yem olabilirler. bir kaplanın yetişkin bir dişi gergedanı öldürdüğü gözlemlenmiştir.
vahşi kaplanlar birçok yöntem kullanılarak incelenmişlerdir. eskiden kaplan nüfusu izlerinin kalıpları çıkarılarak tahmin edilmeye çalışılıyordu. şimdi ise tuzak kameralar kullanılmakta. dışkılarından alınan dna’nın incelenmesi gibi yeni yöntemlerde değerlendirilmekte. telsiz tasmalarda vahşi kaplanları takip etmekte oldukça popüler bir yöntem olarak kullanıldı.
altturler:
üçü soyu tükenmiş olmak üzere toplam sekiz kaplan alttürü bulunmaktadır ve yakın gelecekte bir alttürün daha soyunun tükenmesi neredeyse kesindir. güney çin kaplanının ilk kaplan olduğu sanılmaktadır. aşağıda vahşi nüfüslarına göre azalan şekilde alttürler sıralanmaktadır.
ana karada yaşayan kaplan türleri birbirine hem görünüm hem genetik olarak çok benzedikleri için bazı bilim adamları kaplanların sadece anakara ve ada kaplanları olrak sınıflandırılmasını önermektedirler. günümüzde adada yaşayan tek kaplan türü sumatra kaplanıdır.
yasayan altturler.
bengal kaplanı çinhindi kaplanı/malaya kaplanı /sumatra kaplanı /sibirya kaplanı /güney çin kaplanı
soyu tukenmıs altturler:
kaplanlar fosil kayıtlarında pek yaygın değillerdir. farklı kaplan fosillerine çoğunlukla asya’da pleistosin tabakalarında rastlanmıştır. buna rağmen alaska’da 100000 yıllık kaplan fosilleri bulunmuştur. buz çağındaki kara köprüleri yüzünden bunların sibirya kaplanın amerikalı nüfusu olmaları muhtemeldir. ayrıca bazı araştırmacılar, 10000 yıl öncesine kadar kuzey amerika’ya hükmeden soyu tükenmiş büyük kedilerden amerika aslanı kemikleri ile kaplan kemikleri arasında benzerlikler bulmuşlardır. bazıları bu araştırmalar sonucunda amerika kaplanın aslında bir yeni dünya kaplanı olduğu sonucuna vardılar.
japonya’da da kaplan fosilleri ortaya çıktı. bu japonya kaplanları şu an adalarda yaşamakta olan kaplanlar gibi daha ufak tefektiler. bunun, vücudun yaşanan çevrenin boyutlarına uyum sağlaması ya da kaplan gibi büyük avcılarda avın küçüklüğü ile ilgili bir olay olduğu sanılmaktadır.bali kaplanı /java kaplanı / hazar kaplanı
çoğu kaplan kamuflajlarının ideal uyum sağladığı ve hızlı veya daha çevik avları yakalamlarının daha kolay olduğu ormanlarda ve otlaklarda yaşar. büyük kediler arasında sadece kaplan ve jaguar iyi yüzücülerdir. kaplanlar sık sık su birikintilerinde, göllerde ve nehirlerde yıkanırlarken bulunurlar. kaplanlar yalnız avlanırlar ve birincil olarak geyik, yaban domuzu, gaur, ve manda gibi orta ve büyük boyutlu otçullarla beslenirler. buna rağmen arada sırada küçük avları da yakalarlar.
kaplanların tek ciddi avcısı onları sık sık postu için yasadışı bir şekilde öldüren insandır. aynı zamanda kemikleri ve neredeyse tüm vücut parçaları geleneksel çin tıbbında ağrı kesiciden afrodizyaklara kadar değişen bir alan için kullanılır. kaçak avlanma ve ortamlarının yok olması kaplanların sayılarını büyük oranda azalttı. bir yüzyıl önce dünya da 100 000’den fazla kaplan varken bugün bu sayı 2500 üreyebilen bireyi geçmez. hiç bir kaplan nüfusu 250 üreyebilen üyeden fazlasına sahip değil. tüm kaplan alt türleri tehlike altındaki türler listesinde yer almaktadır.
fiziksel özellikler.
kaplanlar dünya üzerindeki en büyük ve en ağır kedilerdir genelde farklı alttürlere ait kaplanların farklı boyutlarda olmasına rağmen erişkin bir erkek kaplan ortalama 200 ile 350 kg. dişilerse 120-180 kg. ağırlığındadır. erkek ortalama 2,6 m. 3,3 m. arası dişiler ise 2,3-2,75 m. boyundadırlar. yaşayan alt türler arasında sumatra kaplanı en küçük sibirya kaplanı (ya da amur) en büyüğüdür.
bir çok kaplanın çizgilerinin renkleri kahverengiden saf siyaha kadar değişir, buna rağmen beyaz kaplanlar daha az bariz görünen çizgilere sahiptir. beyaz kaplanlar ayrı bir alttür değil lüsistik (:en:leucistic) hint kaplanlarıdır. çizgilerin şekli ve yoğunluğu alttürden alttüre farklılık gösterir ama çoğu kaplan 100’den fazla çizgiye sahiptir. şimdi soyu tükenmiş olan java kaplanının bundan çok daha fazla çizgisi vardı. bu çizgilerin düzeni ve kaşları tıpkı parmak izi gibi eşsizdir. iki kaplan aynı çizgilere sahip değildir. böylece aynı parmak izi gibi bireylerin tanımlamasında kullanılabilir gibi gözükse de vahşi bir kaplanın çizgilerinin düzenini kaydetmekteki zorluklar yüzünden uygulanabilir bir yönteö değildir. çizgilerin amacının kamuflaj olduğu sanılmaktadır.
çok az hayvan insanların gördüğü anlamda renkli görme duyusuna sahip olduğu için, postun rengi pek önemli değildir. kaplanların çizgilerinin düzeni aynen derilerinde de bulunur, eğer bir kaplanı traş edecek olsaydınız, derisinde de aynı çizgi düzeni ile karşılaşırdınız.
diğer tüm kediler gibi sivri tırnaklara sahiptirler ve tırnaklarını içeri çekebilirler.
özellikle mavi ve koyu maviye yakın ve diğer renklerde kaplanlar olduğuna dair birçok belirsiz referans bulunmuştur.mavi kaplan ve kara kaplan.
avlanma yontemler.
kaplanlar genellikle gece avlanırlar. gece görüşleri insanınkinden 6 kat daha iyidir. çok sesiz ve farkettirmeden avlarını takip ederler. kaplanlar diğer kediler gibi avlarını pusuya yatarak yakalarlar. bir noktadan vücdunun ağırlğını ve güçlerini kullanarak avlarının üstüne çullanır etkisiz hale getirirler. av yüzükoyun yerde yatarken kaplan avının boynunun arkasını ısırır. bu omuriliği kopartarak, nefes borusunu delerek veya toplardamar ya da atardamarları parçalayarak avın ölmesini sağlar. büyük avlar için boğazdan ısırmayı tercih eder. kaplan bu süre içinde ayakları ile avına sarılırak hareket etmesini önler ve avı ölünceye boynuna kenetlenir.çok iyi yüzücü olan kaplanların avlarını yüzerken öldürdükleri bilinmektedir. hatta bazı kaplanlar üzerindeki balıkçılar veya yakalanmış balıklar için nehirdeki balıkçı teknelerini pusuya düşürmüşlerdir. ranthambore ulusal parkında ki kaplanlar özellikle de chengis adında bir tanesinin bataklık timsahları ile güreşerek timsahların ağzından avlarını aldığı biliniyor.kaplanların büyük bir çoğunluğu mecbur kalmadıkça insan avlamazlar. muhtemelen 1000 kaplandan sadece 3-4 tanesini hayatları boyunca av olarak insan öldürmektedir. tipik insan yiyici hasta ya da yaşlı olup alışıldık avını avlamayan dolayısı ile daha ağır hareket eden ve daha küçük hedeflerle yetinmek zorunda kalan hayvanlardır. tüm diğer iri avcılar gibi kaplanlar da insanları ideal bir av olrak görmezler. bengal’deki mangrov bataklıkları diğer yerlere göre daha yüksek bir insan yiyici ortalamasına sahiptir ve buradaki bazı sağlıklı kaplanların da insanları avladıkları bilinmektedir.vahşi doğada kaplanlar 5 m. kadar yükseğe ve 9-10 m. kadar uzağa zıplayabilirler. bu onların en yükseğe zıplayabilen memelilerden biri yapar. (kugar’ın hemen arkasında)50 kg. ağırlağındaki bir çiftlik hayvanıyla 2 m. yüksekliğinde bir çitin üzerinden atladıkları belirtilmiştir. ava sıkıca tutunmaları sağlayan devasa ve son derece kuvvetli ön uzuvları çıkıkları engeller. özellikle gaur ve su buffalosu gibi bir tonun üzreindeki avlar, altıda biri ağırlığında kaplanlar tarafından öldürülür. yetişkin bir insanı veya kurdu tek bir pati darbesi ile öldürebilir veya 150 kg.’lik bir sambar geyiğini ağır yarayabilir.
biyolijik ve ekolojik yapi:
yetişkin kaplan yalnız hayvanlardır çok şiddetli derecede bölgesellerdir. dişi bir kaplanın 20 km² civarında bir bölgesi varken erkek kaplanları bölgesi 60-100 km² arasıdadır. erkeklerin bölgesi bir sürü dişininkini kaplayabilir ama kendi bölgelerinde yabancı bir erkeğe müsamaha göstermezler. agresif doğaları gereği bölgesel uyuşmazlıklar çok şiddetlidir ve genelde erkeklerden birinin ölümü ile sonuçlanır. erkek kaplan bölgesini idrar ve anal salgı bezlerindeki salgılarla ağaçları ve dışkısı ile patikaları işaretleyerek belirler. aynı zamanda ağaçlarda bıraktıkları tırnak izleri de bölgelerini işaretlemede kullanılır. erkekler dişilerin kızgınlık dönemini anlamak için idrarlarını koklarken "flehmen" (en:flehmen response) denilen bir davranışla yüzlerini ekşitirler.
dişi sadece birkaç gün boyunca kızgın haldedir ve bu süre içinde birçok kez çiftleşme gerçekleşir. çift diğer kedilerde olduğu gibi sık sık ve gürültü bir şekilde çiftleşir. 103 gün olan gebelik süresi sonunda ağırlığı bir kg. civarında olan 3 veya 4 yavru doğar. etrafta gezinen diğer erkekler dişiyi tekrar çiftleşebilir hale getirmek için yavruları öldürebilirler. yavrular 8 hafta sonunda anneyi yuvanın dışına takip edebilecek hale gelirler, 18 ay sonunda ise bağımsız hale gelirler. fakat 2-2,5 seneye kadar annelerinden ayrılmazlar. yavrular cinsel erişkinliğe 3-4 yaşında erişirler. dişiler annelerinin yakınında bir bölge edinirlerken erkekler, bölgesel bir erkekle dövüşüp onu yenerek ele geçirebilecekleri bir bölge aramaya koyulurlar. hayatı boyunca dişi bir kaplan eşit sayısa erkek ve dişi yavru dünyaya getirir. kaplanlar esaret altında iyi ürerler. abd’deki esaret altındaki nüfus dünyadaki vahşi kaplan nüfusu ile rekabet edebilir.
vahşi doğada kaplanlar yaban domuzu, gaur ve manda gibi vahşi sığırlar, yavru gergedanlar, yavru filler ve hatta bazen leopar ve ayılarla beslenir. sibirya kaplanı ve boz ayı ciddi iki rakiptir ve birbirlerin mümkün olduğunca uzak dururlar. istatiksel olarak sibirya kaplanı daha küçük ayıları öldürdüğünden daha başarılıdır. ama kaplanlar daha büyükçe ayıları öldürebilirler ve öldürürler. erkeklere nazaran önemli ölçüde küçük olan dişi kaplanlar bile yetiştin gaurları kendi başlarına öldürme kabiliyetine sahiptirler. gaur, yaban domuzu ve sambar kaplanın hindistandaki gözde besinleridir. gergedan ve fil yavruları da sürülerinden ayrı kaldıkları zaman kaplanlara yem olabilirler. bir kaplanın yetişkin bir dişi gergedanı öldürdüğü gözlemlenmiştir.
vahşi kaplanlar birçok yöntem kullanılarak incelenmişlerdir. eskiden kaplan nüfusu izlerinin kalıpları çıkarılarak tahmin edilmeye çalışılıyordu. şimdi ise tuzak kameralar kullanılmakta. dışkılarından alınan dna’nın incelenmesi gibi yeni yöntemlerde değerlendirilmekte. telsiz tasmalarda vahşi kaplanları takip etmekte oldukça popüler bir yöntem olarak kullanıldı.
altturler:
üçü soyu tükenmiş olmak üzere toplam sekiz kaplan alttürü bulunmaktadır ve yakın gelecekte bir alttürün daha soyunun tükenmesi neredeyse kesindir. güney çin kaplanının ilk kaplan olduğu sanılmaktadır. aşağıda vahşi nüfüslarına göre azalan şekilde alttürler sıralanmaktadır.
ana karada yaşayan kaplan türleri birbirine hem görünüm hem genetik olarak çok benzedikleri için bazı bilim adamları kaplanların sadece anakara ve ada kaplanları olrak sınıflandırılmasını önermektedirler. günümüzde adada yaşayan tek kaplan türü sumatra kaplanıdır.
yasayan altturler.
bengal kaplanı çinhindi kaplanı/malaya kaplanı /sumatra kaplanı /sibirya kaplanı /güney çin kaplanı
soyu tukenmıs altturler:
kaplanlar fosil kayıtlarında pek yaygın değillerdir. farklı kaplan fosillerine çoğunlukla asya’da pleistosin tabakalarında rastlanmıştır. buna rağmen alaska’da 100000 yıllık kaplan fosilleri bulunmuştur. buz çağındaki kara köprüleri yüzünden bunların sibirya kaplanın amerikalı nüfusu olmaları muhtemeldir. ayrıca bazı araştırmacılar, 10000 yıl öncesine kadar kuzey amerika’ya hükmeden soyu tükenmiş büyük kedilerden amerika aslanı kemikleri ile kaplan kemikleri arasında benzerlikler bulmuşlardır. bazıları bu araştırmalar sonucunda amerika kaplanın aslında bir yeni dünya kaplanı olduğu sonucuna vardılar.
japonya’da da kaplan fosilleri ortaya çıktı. bu japonya kaplanları şu an adalarda yaşamakta olan kaplanlar gibi daha ufak tefektiler. bunun, vücudun yaşanan çevrenin boyutlarına uyum sağlaması ya da kaplan gibi büyük avcılarda avın küçüklüğü ile ilgili bir olay olduğu sanılmaktadır.bali kaplanı /java kaplanı / hazar kaplanı
mecazi anlamında yıgıt /cesur/guclu.
aslan (panthera leo), kedigiller (felidae) familyasından etçil memeli bir hayvan türü. afrika, arabistan, iran ve hindistan bölgelerinde yaşar. 2 m uzunlukta, 1 m yüksekliktedir; erkeği 250 kg, dişisi ise 150 kg ağırlığındadır. ömrü 25-30 senedir.
geniş alınlı, güçlü çeneli, uzayıp çekilebilen tırnaklı, sarımtrak kısa ve yatık tüylüdür. kuyruğunun ucu püsküllüdür. erkek aslanın başının etrafı uzun ve güzel bir yele ile süslüdür. omuzlarının üzerine kadar dağılan bu perçem, kızdığı zaman kabarır.
aslanın dili büyük ve diken gibi sert kıllarla örtülü olduğundan, yalarken avının derisini ve iri kemiklerin etini sıyırır. bu dehşetli hayvan, pençesi ile avladığı canlı hayvanlarla geçinir. kendi avından karnını doyurunca geriye kalanı terk edip, bir daha o leşi yemez.
çiftleşme mevsimleri değişiktir. dişi aslan çiftleşmeden 108 gün sonra 3-4 (bazan altı) yavru doğurur. yavrular gözleri açık doğarlar. yavrularını üç ay emzirir. önceleri baş ve ayakları benekli sırt ve kuyrukları enine çizgilidir. zamanla bu lekeler kaybolur. anne ve babaları tarafından üç yaşına kadar korunarak yetiştirilirler. üç yaşını dolduran erkek yavruların yeleleri çıkmaya başlar, yedi yaşında olgunlaşırlar.
erkek aslanlar yeni bir dişi ile beraber olunca,eğer dişinin o erkek aslandan baska yavrusu varsa,yeni beraber olduğu erkek aslan o yavruları öldürür,nedeni ise yavrunun sorumluluğunu almak istememesi,ayrıca erkek aslanlar yalnız ve aç olmadıkları sürece asla avlanmazlar,avı dişi aslanlar gerçekleştiri buna rağmen avı önce erkek aslanlar yer. ayrıca bir günde 52 birleşme yaşarlar.oeehhh.abisi icin kaplan
geniş alınlı, güçlü çeneli, uzayıp çekilebilen tırnaklı, sarımtrak kısa ve yatık tüylüdür. kuyruğunun ucu püsküllüdür. erkek aslanın başının etrafı uzun ve güzel bir yele ile süslüdür. omuzlarının üzerine kadar dağılan bu perçem, kızdığı zaman kabarır.
aslanın dili büyük ve diken gibi sert kıllarla örtülü olduğundan, yalarken avının derisini ve iri kemiklerin etini sıyırır. bu dehşetli hayvan, pençesi ile avladığı canlı hayvanlarla geçinir. kendi avından karnını doyurunca geriye kalanı terk edip, bir daha o leşi yemez.
çiftleşme mevsimleri değişiktir. dişi aslan çiftleşmeden 108 gün sonra 3-4 (bazan altı) yavru doğurur. yavrular gözleri açık doğarlar. yavrularını üç ay emzirir. önceleri baş ve ayakları benekli sırt ve kuyrukları enine çizgilidir. zamanla bu lekeler kaybolur. anne ve babaları tarafından üç yaşına kadar korunarak yetiştirilirler. üç yaşını dolduran erkek yavruların yeleleri çıkmaya başlar, yedi yaşında olgunlaşırlar.
erkek aslanlar yeni bir dişi ile beraber olunca,eğer dişinin o erkek aslandan baska yavrusu varsa,yeni beraber olduğu erkek aslan o yavruları öldürür,nedeni ise yavrunun sorumluluğunu almak istememesi,ayrıca erkek aslanlar yalnız ve aç olmadıkları sürece asla avlanmazlar,avı dişi aslanlar gerçekleştiri buna rağmen avı önce erkek aslanlar yer. ayrıca bir günde 52 birleşme yaşarlar.oeehhh.abisi icin kaplan
neden bekliyorsun?
bu sözlük, duygu ve düşüncelerini özgürce paylaştığın bir platform, hislerini tercüme eden özgür bilgi kaynağıdır.
katkıda bulunmak istemez misin?