bu ask bir bahr-i ummandir
buna hadd u kenar olmaz
delilim sirr-i kur’andir
bunu bilene de ar olmaz
sure geldik ezeliden
pirim muhammed ali’den
serab-i la-yezaliden
icenlerde humar olmaz
eger asik isen yare
sakin aldanma agyare
dus ibrahim gibi nare
bu gulsende yanar olmaz
kiyamazsan basa u cana
uzak dur girme meydana
bu meydanda nice baslar
kesilir hic sorar olmaz
hakk ile hak olanlara
kendi ozun bilenlere
dost yolunda olenlere
kan bahasi dinar olmaz.
bak su mansur’un isine
halki usurmus basina
enel hakk’in firasina
dusenlere timar olmaz
seyfullah sozunde mesttir
seyhinden aldigi desttir
divane-ra kalem nistdir
ne soylese kanar olmaz.
seyyid nizamoğlu
yandiklarim sam-u seher
senden midir benden midir
basimdaki asktan eser
senden midir benden midir
terk ettigim can u teni
yog ettigim hem ben beni
her gordugum sanmak seni
senden midir benden midir
bagrimdaki basim benim
gozumdeki yasim benim
ah oldu yoldasim benim
senden midir benden midir
nalanim erdi goklere
dusmeli oldum daglara
erisdigim bu caglara
senden midir benden midir
seyyid nizam oglun sana al
benliksiz senden yana
sen ben sozu bilmem bana
senden midir benden midir
senden midir benden midir
basimdaki asktan eser
senden midir benden midir
terk ettigim can u teni
yog ettigim hem ben beni
her gordugum sanmak seni
senden midir benden midir
bagrimdaki basim benim
gozumdeki yasim benim
ah oldu yoldasim benim
senden midir benden midir
nalanim erdi goklere
dusmeli oldum daglara
erisdigim bu caglara
senden midir benden midir
seyyid nizam oglun sana al
benliksiz senden yana
sen ben sozu bilmem bana
senden midir benden midir
bir dertliyem derdim vardir
ya ben nice donmiyeyim
herdem isim ah u zardir
ya ben nice donmiyeyim
ask odu yurekde yanar
beni goren mecnun sanar
gokyuzunde ay gun doner
ya ben nice donmiyeyim
gel sekki gonulden gider
muminlerde inkar nider
meleklerde ars devreder
ya ben nice donmiyeyim
biziz ummet-i naciler
din yolunda duacilar
kabede doner hacilar
ya ben nice donmiyeyim
bu sirra munkirler ermez
dost yolunu korler gormez
carh-i felek doner durmaz
ya ben nice donmiyeyim
yeller eser deniz cosar
irmaklar daglardan asar
done done sular tasar
ya ben nice donmiyeyim
seyyid nizamoglu tekdir
munafigin isi sektir
evvel ahir donmek haktir
ya ben nice donmiyeyim
ya ben nice donmiyeyim
herdem isim ah u zardir
ya ben nice donmiyeyim
ask odu yurekde yanar
beni goren mecnun sanar
gokyuzunde ay gun doner
ya ben nice donmiyeyim
gel sekki gonulden gider
muminlerde inkar nider
meleklerde ars devreder
ya ben nice donmiyeyim
biziz ummet-i naciler
din yolunda duacilar
kabede doner hacilar
ya ben nice donmiyeyim
bu sirra munkirler ermez
dost yolunu korler gormez
carh-i felek doner durmaz
ya ben nice donmiyeyim
yeller eser deniz cosar
irmaklar daglardan asar
done done sular tasar
ya ben nice donmiyeyim
seyyid nizamoglu tekdir
munafigin isi sektir
evvel ahir donmek haktir
ya ben nice donmiyeyim
yasami ve kisiligi hakkinda doyurucu bilgi bulunmayan ancak, caginin taninmis ve buyuk saygi gormus ozanlarindan biri olan seyyid seyfullah kasim efendi (nizam oglu) xvi. yuzyilin basinda istanbulda dogdu.
babasi, imam zeynel abidin soyundan ve buyuk seyhlerden seyyid nizamuddin hazretleridir ki istanbulda silivrikapisi disinda bulunan ve kendi adiyla anilan camiin icinde gomuludur. siirlerinde seyyid seyfullah, seyyid seyfi, seyyid nizamoglu, seyfi adlarini tapsirmistir.
seyyid seyfullah, osmanli hukumdarlarindan iii. murad han devrinde (1574-1595) ununu duyurmaya basladi. bu donem icinde osmanli devletinin her yonden duzeni bozulmaya baslar. devamli savaslar yuzunden ekonomik durumun bozuldugu, rusvet karsiligi memuriyetlerin satilmaya baslandigi, reayanin fazla vergiler yuzunden koylerini biraktigi, bunun kotu sonuclar dogurdugu, bilgisizlik ve taassubun arttigi, nizam oglunun su beyitlerinden de anlasilmaktadir:
zulm ile doldu dunya yokdur huzura imkan
mamur olan yerleri zalimler etti viran
alem haraba vardi yikildi mulk-i osman
kan aglasun reaya cak eduben giriban
nizam oglu iyi bir egitim ve ogrenim gormus, caginin geregi olan seriat ve tarikat ilimlerini ogrenmis, aydin bir zumre icinde yasamis ve yazdigi didaktik siirlerinde butun mutasavviflar gibi o da; nefsini bilmeyenlere, dunya malina tapanlara, riyakarlara, sofulara catan ifadeleriyle, bir cok tekke sairlerini gecmistir. ilahileri bestelenerek tekkelerde, ayin-i cemlerde sonraki yuzyillarda okunmustur.
bu ask bir bahr-i ummandir buna hadd u kenar olmaz
delilim sirr-i kurandir bunu bilende ar olmaz
diye baslayan unlu ilahisi de bazi sairler tarafindan serh edilmistir. insan yapisina, ozune sezgi ipleri uzatarak inciler toplamaya calisir.
onaltinci yuzyil tekke siirinin en buyuk temsilcilerinden biri olan sairin divani sekil olarak divan ve saz siirleri uslubunda yazilmis lirik-didaktik ilahilerle bezenmistir. divan siiri turundeki manzumelerinde ozellikle nesimi edasi gorulur:
sacm velleyli yuzun vedduhadir
cemalin pertev-i nur-i hudadir
yuzunde ayet-i kuran yazilmis
ani kim okumaz hakdan cudadir
senin seyyid nizam oglu yolunda
nesimi gibi can verse revadir
nazmi genellikle dile canli, icten ve akici olan sairin en onemli ve degerli siirleri arasinda yer alir. onemli siirleri, saz siiri tarzinda yazdiklaridir. aruz vezninde basarili gorulmese de, hecede yeni bir dil ve duygu getirdigi aciktir:
hey yol erkan kardaslari sizin olsun bu yol erkan
ben bir aceb derde dusdum bulunmaya gibi derman
hicab oldu benlik bana gidemedim dostdan yana
ben benligimden gecmege seyh elin tutmaya geldim
hece ile yazdigi siirlerinde genellikle yunus emre edasi acikca gorulur:
cunki ben yar ile yarim mansur oldum dikin darim
nesimiyem yuzun derim assi ziyan olmaz bana
gorun seyyid seyfullahi kendinde bulmus allahi
ben dostu buldum billahi sekk u guman olmaz bana
caginda tartisma konularindan biri olan semain helalligine de deginiyor:
ya rabbi askin ver bana hu diyeyim done done
asik olayim ben sana hu diyeyim done done
siirlerinde, ornegin asagidaki beyitte oldugu gibi:
bende-i al-i abayim ehi-i beytin kemteri
sevmezem al- i yezidi caferiyem caferi
diyerek, imam cafer-i sadik (a.s.) mezhebinden oldugunu soyler.
siirlerinde nizam oglu mahlasini kullanan sair, halveti tarikatinin sinaniyye subesini kuran unlu mutasavvif ibrahim ummi sinan hazretlerinin bas halifesidir. alim bir zat olan ummi sinan (ol. 1551), gordugu bir ruya uzerine ummi lakabini almistir. aslen bursali oldugu rivayet edilir. istanbulda eyyub sultan (r.a.) camii yoresinde oluklu bayir denilen yerde, halifelerinden nasuh efendi tarafindan yaptirilan dergahinda gomuludur.
ummi sinandan sonra yasamis olan, yine halvetiyyeden -niyazi -i misrinin mursidi elmalili seyh muhammed sinan da (ol. 1664), sinan ummi lakabiyla bilinir.
nizam oglunun edebi kisiliginin olusmasinda, hemen her sairimizde oldugu gibi, tasavvuf dusunce ve inanclarinin buyuk etkisi vardir.
esrefoglu rumiden sonra yunusu en iyi temsil eden nizam ogludur. hayati hakkinda genis bilgimiz olmasa da, dusuncesini ve siir gucunu kendisinden, kendi manzumelerinden ogrenebiliyoruz. mensur eserlerinden tac-name ve miftah-i vahdet-i vucud da eski harflerle yayinlanmistir. istanbulda h. 1010 (m. 1601) yilinda vefat eden seyyid seyfullah (nizam oglu) hazretlerinin kabri, silivrikapi yoresinde, emirler mahallesindendir.
divani ile manzum eserleri h. 1326 (m. 1908) yilinda bir arada yayinlanan sairin kulliyati, bu defa yeni harflerimizle aynen yayinlanarak, ehl-i beyti seven canlara ve edebiyatcilarimizla butun okuyuculara sunulmustur.
seyyid nizamoglu hayati-eserleri -divani
mehmet yaman
can yayinlari adil atalay
neden bekliyorsun?
bu sözlük, duygu ve düşüncelerini özgürce paylaştığın bir platform, hislerini tercüme eden özgür bilgi kaynağıdır.
katkıda bulunmak istemez misin?