yasami ve kisiligi hakkinda doyurucu bilgi bulunmayan ancak, caginin taninmis ve buyuk saygi gormus ozanlarindan biri olan seyyid seyfullah kasim efendi (nizam oglu) xvi. yuzyilin basinda istanbul’da dogdu.
babasi, imam zeynel abidin soyundan ve buyuk seyhlerden seyyid nizamuddin hazretleridir ki istanbul’da silivrikapisi disinda bulunan ve kendi adiyla anilan camiin icinde gomuludur. siirlerinde seyyid seyfullah, seyyid seyfi, seyyid nizamoglu, seyfi adlarini tapsirmistir.
seyyid seyfullah, osmanli hukumdarlarindan iii. murad han devrinde (1574-1595) ununu duyurmaya basladi. bu donem icinde osmanli devleti’nin her yonden duzeni bozulmaya baslar. devamli savaslar yuzunden ekonomik durumun bozuldugu, rusvet karsiligi memuriyetlerin satilmaya baslandigi, reaya’nin fazla vergiler yuzunden koylerini biraktigi, bunun kotu sonuclar dogurdugu, bilgisizlik ve taassub’un arttigi, nizam oglu’nun su beyitlerinden de anlasilmaktadir:
zulm ile doldu dunya yokdur huzura imkan
ma’mur olan yerleri zalimler etti viran
alem harab’a vardi yikildi mulk-i osman
kan aglasun reaya cak eduben giriban
nizam oglu iyi bir egitim ve ogrenim gormus, caginin geregi olan seriat ve tarikat ilimlerini ogrenmis, aydin bir zumre icinde yasamis ve yazdigi didaktik siirlerinde butun mutasavviflar gibi o da; nefsini bilmeyenlere, dunya malina tapanlara, riyakarlara, sofulara catan ifadeleriyle, bir cok tekke sairlerini gecmistir. ilahi’leri bestelenerek tekkelerde, ayin-i cem’lerde sonraki yuzyillarda okunmustur.
bu ask bir bahr-i umman’dir buna hadd u kenar olmaz
delilim sirr-i kur’an’dir bunu bilende ar olmaz
diye baslayan unlu ilahisi de bazi sairler tarafindan serh edilmistir. insan yapisina, ozune sezgi ipleri uzatarak inciler toplamaya calisir.
onaltinci yuzyil tekke siiri’nin en buyuk temsilcilerinden biri olan sairin divan’i sekil olarak divan ve saz siirleri uslubunda yazilmis lirik-didaktik ilahilerle bezenmistir. divan siiri turundeki manzumelerinde ozellikle nesimi edasi gorulur:
sacm ve’lleyli yuzun ve’dduha’dir
cemalin pertev-i nur-i huda’dir
yuzunde ayet-i kur’an yazilmis
ani kim okumaz hak’dan cuda’dir
senin seyyid nizam oglu yolunda
nesimi gibi can verse revadir
nazm’i genellikle dile canli, icten ve akici olan sairin en onemli ve degerli siirleri arasinda yer alir. onemli siirleri, saz siiri tarzinda yazdiklaridir. aruz vezninde basarili gorulmese de, hece’de yeni bir dil ve duygu getirdigi aciktir:
hey yol erkan kardaslari sizin olsun bu yol erkan
ben bir aceb derde dusdum bulunmaya gibi derman
hicab oldu benlik bana gidemedim dostdan yana
ben benligimden gecmege seyh elin tutmaya geldim
hece ile yazdigi siirlerinde genellikle yunus emre eda’si acikca gorulur:
cunki ben yar ile yar’im mansur oldum dikin dar’im
nesimi’yem yuzun derim assi ziyan olmaz bana
gorun seyyid seyfullah’i kendinde bulmus allah’i
ben dost’u buldum billahi sekk u guman olmaz bana
caginda tartisma konularindan biri olan sema’in helalligine de deginiyor:
ya rabbi askin ver bana hu diyeyim done done
asik olayim ben sana hu diyeyim done done
siirlerinde, ornegin asagidaki beyitte oldugu gibi:
bende-i al-i aba’yim ehi-i beyt’in kemteri
sevmezem al- i yezid’i ca’feri’yem ca’feri
diyerek, imam ca’fer-i sadik (a.s.) mezhebinden oldugunu soyler.
siirlerinde nizam oglu mahlasini kullanan sair, halveti tarikati’nin sinaniyye subesini kuran unlu mutasavvif ibrahim ummi sinan hazretlerinin bas halifesi’dir. alim bir zat olan ummi sinan (ol. 1551), gordugu bir ruya uzerine ummi lakabini almistir. aslen bursa’li oldugu rivayet edilir. istanbul’da eyyub sultan (r.a.) camii yoresinde oluklu bayir denilen yerde, halifelerinden nasuh efendi tarafindan yaptirilan dergah’inda gomuludur.
ummi sinan’dan sonra yasamis olan, yine halvetiyye’den -niyazi -i misri’nin mursidi elmali’li seyh muhammed sinan da (ol. 1664), sinan ummi lakabiyla bilinir.
nizam oglu’nun edebi kisiliginin olusmasinda, hemen her sairimizde oldugu gibi, tasavvuf dusunce ve inanclarinin buyuk etkisi vardir.
esrefoglu rumi’den sonra yunus’u en iyi temsil eden nizam oglu’dur. hayati hakkinda genis bilgimiz olmasa da, dusuncesini ve siir gucunu kendisinden, kendi manzumelerinden ogrenebiliyoruz. mensur eserlerinden tac-name ve miftah-i vahdet-i vucud da eski harflerle yayinlanmistir. istanbul’da h. 1010 (m. 1601) yilinda vefat eden seyyid seyfullah (nizam oglu) hazretlerinin kabri, silivrikapi yoresinde, emirler mahallesindendir.
divan’i ile manzum eserleri h. 1326 (m. 1908) yilinda bir arada yayinlanan sairin kulliyati, bu defa yeni harflerimizle aynen yayinlanarak, ehl-i beyt’i seven canlara ve edebiyatcilarimizla butun okuyuculara sunulmustur.
seyyid nizamoglu hayati-eserleri -divani
mehmet yaman
can yayinlari adil atalay