ebu zerr el gifari

ilk müslümanlardan, sahâbî ebû zerr, benû gifâr kabilesine mensub olup dogum tarihi bilinmemektedir. h. 31 (m. 651/652) yilinda mekke ile medine arasinda bir yer olan er-rebeze’de vefât etmistir.

ebû zerr (r.a)’in ismi ve babasinin adi hakkinda kaynaklarda çesitli isimler zikredilmektedir. bazi eserlerde isminin cündüb b. cenâde b. seken, bazi eserlerde seken b. cenâde b. kavs b. bevaz b. ömer olarak zikredilmektedir. bazi eserlerde ise cündüb b. cenâde b. kays b. beyaz b. amr olarak zikredilmektedir. bu sonuncusunun daha dogru olmasi muhtemeldir. zira annesinin künyesi ümmü cündüb’dür (ibnü’l-esir, üsdül-gâbe, vl, 99-101).

hz. cündüb b. cenâde’nin künyesi ebu zerr’dir. islâm tarihinde isminden ziyade bu künyesi ile meshur olup bununla anilmaktadir. lâkabi ise mesîhu’l-islâm’dir. bu lâkabi ona hz. muhammed (s.a.s) bizzat vermistir. ebû zerr el-gifârî’nin kabilesi ve ailesi genellikle câhiliye devrinde yol kesmek, kervanlari soymak ve eskiyalik yapmakla taninirdi. ebû zerr, cesareti ve atilganligi ile o kadar büyük bir söhret yapmisti ki, ismini duyan, oldugu yerde korkudan titrerdi.

genç yastaki ebû zerr hazretleri bir gün, birdenbire degiserek meslegini birakip haniflerden oldu. islâm’in henüz zuhur etmedigi bir zamanda allah yolunu tuttu. öyle ki, etrafindakilere, "allah’tan baskasina ibâdet edilmez. putlara tapmayiniz, onlardan hiçbir sey istemeyiniz!" demeye basladi. böylece hak yolunu bulmus ve lebbeyk demisti. bu husustaki ifadesine göre, müslüman olmadan üç yil evveline kadar kendine mahsus bir sekilde allah’a ibâdet ettigini ifade etmistir.

ebû zerr (r.a.), islâm daha duyulmadan hakkin dâvetine cevap veren ve ruhen iman eden büyük sahâbîlerden biridir.

ebû zerr hazretlerinin islâm ile müserref olmasi basli basina bir olaydir. söyle ki: .

-bir gün, gifârogullari kabilesine mensub bir kisi, mekke’den kendi kabilesine döndügünde dogru ebû zerr’e gitti ve mekke’de bir zatin zuhur edip kendisinin peygamber oldugunu iddia ederek insanlari yeni bir dine dâvet ettigini ve cenâb-i hakkin vahdâniyeti hakkinda halka talimatta bulundugunu haber verdi. ve bu isi tahkik etmesini ilâve etti. kabiledasinin vermis oldugu bilgileri dikkatle dinleyen hz. ebû zerr, karsisindakinin sözleri bittikten sonra:

"cenâb-i hakka yemin ederim ki, bu zat, iyilikleri ögrenmeleri ve kötülüklerden sakinmalari için halka nasihatler yapmaktadir" dedi.

bu konusmadan kisa bir süre sonra ebû zerr mekke’ye gitti. bu sirada hz. muhammed’in mekke’deki durumu çok kritik oldugundan, ashabi onu büyük bir titizlikle koruyor ve bulundugu yeri hiç kimseye açiklamiyorlardi. ebû zerr hz. peygamber’i kime sorduysa bir cevap alamadi. çaresiz kâbe’ye gitti. zemzem suyundan içerek biraz rahatladi. tekrar hz. peygamber’i aramaya çikti. yine kimseden bir cevap alamadi. bu arada tesadüfen karsisina çikan hz. ali’ye sordu ise de yine bir cevap alamadi. birkaç gün böyle geçti.

nihâyet kendisinin rasûlullah’in nübüvvetini ve onu aradigi hususu rasûlullah’a bildirilince önce sekli semâili ve durumu tetkik edildi. sonra zararsiz bir kimse oldugu anlasilinca hz. ali vasitasiyla hz. peygamber’e götürüldü. rasûlullah ile yaptigi kisa bir konusma ve görüsmeden sonra kelime-i sehâdet getirerek islâm’a girdi. artik bu günden itibaren bütün kuvvet ve kudretiyle bütün ask ve sevkiyle, bütün cesaret ve secâatiyle islâm’i yaymaya ve ögretmeye basladi. ebû zerr (r.a.) kardesi uneys (veya enis’in) de islâm’a girmesini sagladi. kabilesinde de islâm’a dâvet faâliyetlerine giristi ve birçogu onun eliyle müslüman oldu. hz. peygamber’in medine’ye hicretinden sonra meydana gelen bedir, uhud, hendek ve diger gazvelere katildi. tebük gazvesinde islâm ordusu hazirlandigi zaman ebû zerr gecikmis; devesinin bitkinligine ragmen rasûlullah’in ardindan yürüyerek tebük seferine katilmisti. mekke fethi sirasinda kendi kabilesinin sancaktarligini yapmistir. ebû zerr (r.a.) tabiaten fakir, zâhid ve inzivâyi seven bir sahâbî idi. dünyaya hiç deger vermezdi. bundan dolayi hz. peygamber (s.a.s.) kendisine mesîhu’l-islâm lâkabini takmisti. nitekim ebû zerr (r.a.), rasûlullah’in irtihâlinden sonra bu lâkaba uygun olarak dünya ile alâkasini tamamen keserek inzivâya çekildi. medine’nin bagi bahçesi onun için bir harabeden baska birsey degildi. hele hz. ebû bekir (r.a.) de vefât edince ebû zerr (r.a.) tamamen içine kapandi. yüregindeki acilara tahammül edemez hale geldi. medine’den ayrilip sam’a yerlesti.

hz. osman (r.a.) devrinde fetih hareketleri oldukça genislemis ve bu yüzden fethedilen bölgelerin gelenekleri de islâm’a etki etmeye baslamisti. bunun neticesi olarak emirler, sâdelikten ayrilarak dünyevî bir yasantinin içerisine girmislerdi. saraylar, köskler, konaklar yapilmaya. hizmetçiler tutularak isler onlara gördürülmeye baslanmisti. rasûlullah’in, hz. ebû bekir ve hz. ömer devrinin sâdeligi unutulmustu. bu sâdeligi unutmayanlardan birisi de ebû zerr (r.a.) idi. o, sâde yasayisini sürdürmekte isrâr ediyordu. mal ve servet biriktirme hirsi yoktu. debdebeli bir hayat tarzini seçenlere gereken ikazlari yapiyor; bu durumun onlara kötülükten baska birsey vermeyecegini, bir gün bunlarin hesabinin sorulacagini söylüyordu. ve sik sik delil olarak: "altin ve gümüs depo edip allah yolunda sarfetmeyenlere elim azabi müjdele..." meâlindeki âyeti okuyordu. hz. muâviye ve emirlerinin yasantilarini sürekli elestiriyordu. bu yüzden sam’da fesat çikardigi iddiasiyla ebû zerr (r.a.), hz. osman (r.a.)’a sikâyet edildi. hz. osman, ebû zerr’i medine’ye çagirdi. hz. ebû zerr medine’ye geldikten sonra hz. osman’a, "benim dünya malina ve dünya metama ihtiyacim yoktur!" diye haber gönderdi. hz. ebû zerr’in medine’ye gelisi halk üzerinde büyük bir tesir ve hayret icra etti. fakat ebû zerr, medine’de fazla kalmayarak mekke civarinda bulunan rebeze mevkiine giderek oraya yerlesti. onun bu hareketini hz. osman da tasvib etti. hz. osman ona birkaç koyun ve bir deve verip bunlarla geçimini saglamasini söyledi.

medine’de âsiler hz. osman aleyhine faâliyetlerde bulunduklari zaman ebû zerr’i bu ise karistirmak istedilerse de bir kenara çekilip âsilere bu firsati vermedi. ebû zerr, rebeze’de çok sikintili günler geçirdi. evi harab olmus, sirtinda elbise kalmamisti. ailesi elbiseden bahsettikçe, o "bana elbise degil, kefen lâzim" diyordu. nihâyet hastalandi. ölecegini anlayan esi, kefeni dahi olmadigini söyleyerek ne yapacagini ve kendisini nasil defnedecegini hem düsünüyor ve hem de ebû zerr’e düsüncesini açikliyordu. o ise yattigi hasta yatagindan biraz dogrularak esine, üzülmemesini, mekke tarafindan bir kâfile gelmedikçe ölmeyecegini, zira bu kâfile ile gelen bir gencin kendisine kefen getirecegini anlatip arada sirada hanimina "bak bakalim, ufukta toz bulutu görüyor musun" diyordu.

nihâyet h. 31 (m. 651-652) yilinda bir gün ufukta bir kervan gözüktü. kervan konakladiktan kisa bir süre sonra hz. ebû zerr dâr-i bekâ’ya göçtü. ensâr’dan bir genç gelip onu kefenledi ve cenaze namazini kildirarak rebeze’ye defnetti (hayreddin zirikli, el-a’lâm, ii, 140).

uzun boylu, esmer, genis omuzlu ve saçlari beyazlasmis haliyle hz. ebû zerr bir âbide gibi idi. vefâtinda geriye harab bir ev ile üç koyun ve birkaç keçiden baska birsey birakmadi.

ebû zerr (r.a.), ashâb tarafindan "ilim deryasi" sifatiyla vasiflandirilmisti. çünkü bilgi edinmek için hz. peygamber’e sik sik sorular sorardi. 0man, ihsan, emir, nehy, iyilik ve kötülük hakkinda ne varsa hepsini rasûlullah’a sorarak ögrenmisti. her hareket ve isinde resûl-i ekrem’e tâbi oldugunu gösterirdi. gayet kanaatkâr olup basit ve sâde yasardi. âbid, zâhid idi. hakki söylemekten çekinmez ve korkmaz idi. ebû musa el-es’âri’yi ise yasayisindan dolayi çok severdi ve ona, "sen, benim kardesimsin" derdi.

ebû zerr (r.a.), yaratilistan hak sever bir sahâbî idi. ümmet arasinda meydana gelen fitne ve fesatlara karismaktan son derece sakinirdi. hz. osman’a muhâlif olmasina ragmen, etrafin sikistirmasina mukâbil bitaraf kalmistir. hz. osman’a ve hz. muâviye’ye muhâlif olarak taninirdi. fakat bütün bu muhâlefetlerine ragmen onlara karsi gelmedi. kendisine arzu etmedigi birsey teklif edildigi zaman, zâhidlere mahsus bir edâ ile ve güler yüzle, hos sohbetligini de ileri sürerek reddederdi. ebû zerr, pek az sayida fetvâ vermistir. zira bu hususta çok titiz davranirdi. ancak hakli bir meselede halifeye karsi gelmekten çekinmezdi. hz. ebû zerr’in oglu, sagliginda vefât etmisti. geriye yalniz bir esi ve bir kizi kalmisti (m. asim köksal, islâm tarihi, mekke devri, s.177-180).

kaynak: samil islam ansiklopedisi
http://www.enfal.de/ecdad55.htm