ibni tufeyl

1185 fr.abentofal) 12. yy.da endülüs’te yaşadı.hekim, filozof,ozan ve riyaziyeciydi.
sorumuzu karşılayan yapıtını roman biçiminde yazdı. yapıt, 17.yy.da ingilizce’ye çevrilerek birçok batı yazarını etkiledi.defoe’nun ünlü robinson crusoe’sunu ondan etkilenerek yarattığı söylenir.oysa ibn-i tufeyl’in de 10.yy. düşünürlerinden ibni sina’nın hayy ibn-i yakazan risalesinden etkilendiği bilinektedir. ibn-i sina’nın da huneyn ibn-i ishak’ın yunanca’dan çevridiği bir öyküden yararlandığı sanılıyor.düşünce bir helenistik çağ düşüncesini andırmaktadır.
soru şu:
gelin bir oyun oynayalım.öyle bir akıl düşünelim ki, ne yüz binyıllık maddesel gelişimden, ne de yüz binyıllık bilgiden yararlanmış olsun.insansız bir adada kendi kendine doğmuş bir akıl.bu akıl tanrılık düşünceye varabilir mi?
ibni tufeyl: evet, varabilirdi.hay, atlas denizinde insansız bir adada kendi kendine doğmuş bir çocuktur.yavrusu ölmüş bir ceylan, onu alıp emzirir.bundan başka, ağaçların besleyici suları ve olgun yemişleri de var.küçük hay mutludur.kendisine analık eden ceylanın peşinden koşarak becerikliliği öğrenmiştir. ... .kendisi tektir ama çevresi birbirine benzemeyenlerle birbirine benzeyenlerin kaynaştığı bir alandır. küçük hay bunlara bakarak tür düşüncesini edinir. ...(sf.140 düşünce tarihi, orhan hançerlioğlu)
sonuç düşünce: insanlar eşit anlayışta değildir.gerçek, üstün anlayışlı kişiler içindir.çoğunluğu kanunlarla yönetmek gerekir.hakikat bilimi üstün yaradılışlı azınlık içindir.
gerekçelerine akıl erdiremediği gerekler şunlardır:
1- apaçık gerçek dururken, niçin birtakım gizlemelere gidilmiştir? örneğin, yeryüzünde, insanların birbiriyle dövüşerek asla geçemeyecekleri gerçek köprüler varken sirat köprüsü gibi bir öte dünya köprüsünü ortaya atmak neden? erdemsizlerin birbirine verecekleri acı, cehennem ateşinden daha mı az ürkütücü?
2- din, mal edinilerek eşitsizliğin doğmasına izin verdiği halde zekat yasasını koruyarak, kendi yarattığı kötülüklere yine kendisi uğraşmak gibi bir çelişkiye niçin düşmüştür?
ibni tufeyl, şeriatın(din kanunları) bu soruları karşılamadığı görüşündedir.