ali fuat cebesoy

türk asker ve siyaset adamı. 1882’de istanbul’da doğdu. ferik ismail fazıl paşanın oğlu, 93 harbi komutanlarından müşir mehmed ali paşanın torunudur. 1902’de harp okulunu, 1905’te harp akademisini bitirdi. 1907’de kolağası (önyüzbaşı) oldu. rumeli’de, meşrutiyeti yeniden kurmak için ordu içinde yapılan gizli çalışmalara katıldı. 1909-1911 yılları arasında roma’da askeri ateşe olarak bulundu. balkan savaşları sırasında yanya savunmasında gösterdiği üstün gayret sonucu kaymakamlığa (yarbay) yükseltildi. birinci dünya savaşında önce miralay (1915), sina cephesinde ingilizlerin tellü’ş-şeria saldırısına karşı gösterdiği başarılı savunmayla da mirliva (tuğgeneral) oldu. kafkas ve filistin cephelerinde savaştı.

birinci dünya savaşının mağlubiyet ile neticelenmesi ve vatanın düşman işgaline uğramasından sonra anadolu’nun kurtuluş hareketine katıldı. anadolu’da ilerleyen yunan kuvvetleri karşısında ilk çete birliklerini kurdurarak savunma cephelerinin ortaya çıkmasında büyük rol oynadı. sivas kongresi sonunda (9 eylül 1919) batı anadolu umum kuva-i milliye komutanlığına getirildi. tbmm açılınca (23 nisan 1920) ankara’dan milletvekili seçildi. 24-25 haziran 1920’de teşkil olunan batı cephesinin ilk komutanlığına getirildi. ancak yunanlılara karşı başlattığı bir taarruzun başarısızlıkla neticelenmesi üzerine bu görevden alınarak moskova büyükelçiliğine getirildi. 16 mart 1921’de tbmm hükumeti adına moskova antlaşmasını imzaladı. ankara’ya döndükten sonra (2 haziran 1922) tbmm ikinci başkanı seçildi. 1923’te ikinci defa ankara milletvekili olarak meclise girdi. 23 ekim 1923’te meclisten izinli sayılarak, konya’da 2. ordu müfettişliğine tayin oldu.

cumhuriyetin ilanı ile asker milletvekillerinden siyasi ve askeri görevlerinden birini seçmeleri istendiği zaman ali fuad cebesoy, 30 ekim 1924’te 2. ordu müfettişliğinden ayrılarak meclise döndü. 17 kasım 1924’te kazım karabekir paşa, refet bele, adnan adıvar ve rauf orbay beylerle birlikte cumhuriyet döneminin ilk muhalefet partisi olan terakkiperver cumhuriyet fırkasını kurdu. 3 haziran 1925’te partinin kapatılmasından sonra bir süre siyasetten uzak kaldı. 15 haziran 1926’da kemal atatürk’e karşı girişilen izmir suikastıyla ilişkili olduğu iddiasıyla tutuklandı. istiklal mahkemesinde görülen muhakemesi sonucu beraat etti.

1933’te konya’dan milletvekili seçilerek yeniden meclise girdi. 1950 yılına kadar konya ve eskişehir milletvekilliği ile bu arada bayındırlık (1939-1943) ve ulaştırma (1943-1946) bakanlıkları görevlerinde bulundu. 1950 seçimlerinde demokrat parti listesinden bağımsız aday oldu. önce eskişehir, sonra da demokrat parti istanbul milletvekili seçildi (1950-1960). 27 mayıs ihtilalinden sonra siyasi hayattan çekildi. 10 ocak 1968’de istanbul’da vefat etti

mustafa kemal’le harb okulundan aynı yıl mezun olmuşlardır. mustafa kemal okulu ikincilikle bitirirken ali fuat birinci bitirmiştir.

(bkz: ali fuat paşa)

1882 yılında istanbul’da doğdu. babası ismail fazıl paşa’nın gönülsüzlüğüne rağmen, girdiği harp okulu’nda mustafa kemal ile aynı sınıfa düşmesi bir bakıma gelecekteki kaderini çizmiş oldu.
cebesoy’un beyrut’ta başlayan kıta hizmetleri, 1908’deki roma askeri ateşeliği dışında, çok hareketli geçti. trablus’ta savaş başlar başlamaz (1911) oraya ilk gidenler arasındaydı. balkan savaşı sırasında karadağ’da, yanya kalesinde, pista ve pisani muharebelerinde, 1. dünya savaşı’nın başında tümen komutanı olarak katıldığı kanal hareketinde, büyük başarılar gösterdi. istanbul hükümeti’nin içişleri bakanı, mustafa kemal’in görevsizliğini bir genelgeyle açıklayınca ali fuat paşa’da kendi bölgesindeki valilere ve mutasarrıflara kendisinden gelecek emirlere göre hareket edilmesini bildirdi (1919). ayrıca, her tarafta müdafaa-i hukuk ve reddi ilhak cemiyetlerinin kurulacağını ilgililere hatırlattı. bu çabaları takdirle karşılandığı için, sivas kongresi sonrasında cebesoy, umum kuvayı milliye komutanı olarak görevlendirildi.

kendisini çekemeyenlerce çerkez ethem taraftarlığıyla suçlandı. doğru olmadığı sonradan belgelerle ortaya konan bu suçlama üzerine, ayaklanmaların bastırılmasından sonra, ankara’ya çağrılarak moskova büyükelçiliğine atandı. mustafa kemal’in talimatını yerine getirmekle yükümlü olduğu bu zor görevi başarıyla yürüttü ve 10 mayıs 1921’de ankara’ya dönerek mecliste siyasi çalışmalarına başladı. müdafaa-i hukuk cemiyeti başkanlığını yaptı. 1925’te terakkiperver cumhuriyet fırkası’nın kurucuları arasında yer aldı. ertesi yıl (1926) izmir suikasti dolayısıyla ali fuat paşa da tutuklandı, yargılandı ve beraat etti.

cebesoy’un ikinci dönem siyasi hayatı inönü’nün cumhurbaşkanlığı yıllarında başladı. milletvekili olarak tekrar meclise girdikten sonra bayındırlık bakanlığı (1939-1943) ve bir ara tbmm başkanlığı da (1947-1950) yaptı. 1968 yılında öldü.