ayın her zaman aynı yüzünü görmemiz
milyarlarca yıldır ay'ın gördüğümüz yüzü değişmiyor. bunun sebebi, ayın kendi çevresinde ve dünyanın çevresinde dönme hızının birebir aynı, 27.3 gün olması. bakın sıfır oynama diyorum, hiç oynamıyor.
ayın şekli ve yapısı
3,475 çapında olan ay, dünyanın yaklaşık 1/4'ü ve bu oran güneş sistemindeki en küçük oran. bu yüzden dünyamızı çok etkiliyor ve bilim adamlarına göre dünyada hayat olabilmesinin sebebi. mineral ve katman yapısı da dünyaya çok benziyormuş; ki bu da bizi sonraki bilgiye getiriyor.
ay nasıl oluştu?
şu anda en yaygın görüş, dünya daha sıcakken bir astroid çarpması sonucunda kopup yerleşmiş bir parça olduğu yönünde. zaman olarak da güneş sistemi oluştuktan 95 milyon yıl kadar sonra; artı-eksi 32 milyon yıl (ahah bak gene akıl almaz..).
ay yüzeyinin özellikleri
ayın içi ve çekirdeği hep spekülasyon, ama yüzeyindeki maddelerin ağırlıklara göre dağılımını hesaplamışlar. %43 oksijen, %20 silikon, %19 magnezyum, %10 demir en çok bulunanlar. bi dakka lan, oksijen mi? ağırlık olarak 43% hem de? neyse, geçenlerde su da buldular ay yüzeyinde onu da biliyoruz.
ayın yörüngesi
ay bize ortalama 384.400 km bir mesafede dönüyormuş. en yakın ile en uzak olduğu mesafe arasında 40 bin kilometre var yaklaşık, ve saate 3.680 km hızla dönüyor.
medcezir etkisi
ayın yerçekimi, dünyanın denizlerini etkileyebilecek kadar olduğundan bizim medcezir dediğimiz etki ortaya çıkıyor. olay da şuymuş; dünyanın ay'a daha yakın olan kısımlarındaki sular ayın yerçekimi ile yükseliyor, uzak tarafta ise eylemsizlik yüzünden yükseliyor. aralarda da (?) su seviyesi düşüyor.
bu olay dünyanın pek çok koyunda günde 2 kere, kalanlarının çoğunda da günde 1 kere gerçekleşiyor. "e ama günde bir kere nasıl olabilir ki bu anlatılan şekilde?" dediğiniz duyar gibiyim - bunun miktarları, zamanları ise sadece aya değil dünyanın dönüşüne filan bir ton başka şeye bağlıymış.
ayın dünyayı yavaşlatması
bu uydumuz aynı zamanda dünyamızı yavaşlatıyormuş. hem de her yüzyılda yaklaşık 2.3 milisaniye. bak gene ya...
tutulmalar
hah işe şimdi en ilginç konulardan birine geldik. ay ve güneş tutulmalarını ayrı ayrı yazıyorum. öncelikle, ay tutulması, dünyanın güneş ile ay arasına girmesi ile oluyor. bu çeşit ay tutulması sadece dolunayda olabiliyormuş. bunun niyesini anlamadım açıkçası. neyse, çizim atıyorum:
çizim ölçekli değil; güneş çok daha büyük aslında, mesafeler daha uzun filan. bu rada bu neden sadece dolunayda oluyor anlayamadım hala.
güneş tutulmasına gelirsek. o da şöyle oluyor, ay bu sefer güneş ile dünya arasına giriyor. ayın gölgesi çok ufak olduğu için, net görülebildiği bölgeler çok az. hemen çizelim gene.
çizdim diğerinden daha da zor geldi biliyorum; açıklaması şu arkadaşlar. güneş bizden ayın olduğundan tam 400 kat daha uzak, ama aynı zamanda tam olarak 400 kat daha büyük olduğu için böyle bir olay gerçekleşebiliyor.
ama yukarıda net görülebildiği bölgeler çok az demiştim di mi? halbuki oranlar bu kadar net ve milimetrik ise bu çocukların günahı neydi gökyüzü kararmamış bile?
[youtube]https://youtu.be/ub6cT-3kON0?t=86[/youtube]
ayın parlaklığı
ayın kendi ışığı yok ve tamamen güneş ışıklarını yansıtıyor. ayın yüzeyinin yansıtma gücü yaklaşık olarak eskimiş asfalt kadarmış (ahsfh sinirlerim bozuldu). eskimiş asfalt bize bu kadar parlak bir ışık nasıl veriyor emin değilim, ama yüzey yapısında vardır eminim bir şeyler.
evvett bu kafa karıştırıcı yolculuğumuz sonucunda elde ettiğimiz bilgiler:
- yörüngesinde ve kendi çevresinde dönüş hızı tamamen aynı.
- 3.9 milyar artı eksi 32 milyon yıl önce oluştu.
- yüzeyinin neredeyse yarısı oksijen.
- dünyadaki denizleri çekebilecek bir yerçekimi kuvveti var ama daha fazlası değil
- dünyayı yavaşlatıyor.
- ufacık boyu ve yörüngesine rağmen güneş ve ay tutulmaları yapabiliyor. uzaklıkları ile oranları, gene, birebir aynı olduğundan.
- eskimiş asfalt kadar yansıtıcı ama tüm gecemizi aydınlatıyor.
şimdi robin'in sözü daha anlamlı hale geliyor değil mi; "Ayın var olamayacağını açıklamak, varlığını açıklamadan çok daha kolay gözüküyor".
şu kadar yazıp "bütün bunlar tesadüf olabilir mi!!11!" diye bitirmeyeceğim, ama uzay dedikleri bu uçuk sayılar dünyasındaki tesadüflerin çok ufak bir kısmı bunlar.
bol araştırmalı öğrenmeli günler diliyorum. çıkış şarkısı...
kaynak: https://www.space.com/55-earths-moon-formation-composition-and-orbit.html
