ali rıza paşa kabinesi

nutuk’tan...

efendiler, ferit paşa kabinesi’nin düştüğünü ve ali rıza paşa’nın kabine kurmak üzere görevlendirildiğini 2/3 ekim 1919 tarihinde yazdığım bir genelge ile bütün millete bildirdim. bu genelgenin bir suretini de bilgi için yeni sadrazama verdim (belge: 127).

2 ekim günü, yeni kabine başkanıyla bağlantı kurmaya çalıştık. ertesi günü meclis-i vükelâ’nın (76) oturumunda hey’et-i temsiliye ile görüşeceklerine söz verilmişti.

arz ettiğim bu genelgedeki belli başlı noktalar şunlardı:

1) yeni kabine, erzurum ve sivas kongreleri’nde belirlenen ve tespit edilen millî teşkilât ve gayelere saygılı olduğu takdirde, kuva-yı milliye ona yardımcı olacaktır.

2) yeni kabine, meclis-i millî’nin (77) toplanmasıyla fiilî denetleme görevine

başlanıncaya kadar, milletin kaderi ile ilgili herhangi bir taahhüde girmeyecektir.

3) barış konferansı’na tayin edilecek temsilciler, millî dâvâyı gerçekten kavramış ve milletin güvenini kazanmış bilgili ve yetenekli kimselerden seçilecektir.

bildiride, bu saydığım ilkelerin, yeni kabine tarafından kabul edilmesinin teklif edileceği açıklandıktan sonra, «bu konuda başkaca görüşleri varsa, yarın öğleye kadar hemen bildirilmesi» isteğinde bulunuldu.

3 ekim 1919 günü, sadrazam ali rıza paşa’ya yazdığım telgrafta «millet, şimdiye kadar işbaşına geçenlerin anayasa’ya ve millî gayeye aykırı hareketlerinden üzüntü duydu. bundan dolayı meşru olan haklarını tanıtmak ve mukadderatını ehliyetli ve güvenilir ellerde görmek hususunda kesin kararını verdi. gereken sağlam teşebbüsleri yaptı.
düzenli bir teşkilâtı bulunan kuva-yı milliye, milletin kesin iradesini tam olarak gösterme ve ispat etme kudretini elde etti.

millet, padişahın güven ve itimadını kazanmış olan yüksek şahsiyetiniz ile saygıdeğer arkadaşlarınızı müşkül durumda bırakmak istemez. aksine, yardımcı olmaya bütün içtenliği ile hazırdır.

ancak, hükûmet içinde, ferit paşa ile birlikte çalışmış nâzırların bulunması, yüksek hey’etinizin görüşleriyle millî gayenin biribiri ile ne dereceye kadar bağdaştığını, büyük bir açık kalplilikle anlamak mecburiyetini doğurmuştur.

millete tam bir güven gelmedikçe, atılmış olan kurtuluş adımının durdurulması ve yarım tedbirlerle yetinilmesi uygun görülmemektedir.

bu bakımdan, şu hususların sizce kabul edilip edilmeyeceğini kesin ve açık olarak anlamak isteriz» dedik ve genelge dolayısıyla belirttiğim üç esası saydık. daha sonra, «bu temel noktalarda uyuşma bulunduğu anlaşıldıktan sonra, olağan dışı durumun giderilmesi için ikinci derecede bazı hususları da» arz edeceğimizi bildirdik (belge: 128).

ali rıza paşa, bu gün, saray’a ant içmek üzere gideceklerinden, telgrafımıza yarın cevap verileceği bildirildi.

devamı için:

(bkz: ali rıza paşa kabinesinde sezilen kararsızlık)