hakkındaki güncel bilgileri buraya da aktaralım:
siyasi tarih
türkmenistan’ın bugün bulunduğu topraklar, tarih boyunca pers imparatorlukları, büyük iskender ve müslüman ordularının egemenliğine tanıklık etti.
topraklarının büyük bölümünü karakum çölü’nün oluşturduğu, 488.000 km yüzölçümüne sahip bir orta asya ülkesi olan türkmenistan, 1800’lü yılların sonunda rusya imparatorluğu topraklarına dahil oldu.
ülke 1924 yılında sovyet sosyalist cumhuriyetler birliği’nin egemenliğine girdi. türkmenistan 1991 yılında sovyetler’in dağılması üzerine bağımsızlığını kazandı.
‘türkmenbaşı’ olarak bilinen saparmurat niyazov, ülkenin bağımsızlığını kazanmasından kısa bir süre önce, 1990 yılından başlayarak, öldüğü tarih olan 2006 yılına kadar ‘ömür boyu cumhurbaşkanı’ sıfatıyla türkmenistan’ı yönetti.
niyazov, uluslararası kamuoyu tarafından baskıcı olduğu ve insan hakları ihlallerine imza attığı gerekçesiyle yoğun biçimde eleştirildi.
eski cumhurbaşkanı, ülkeyi yönetirken uyguladığı keyfi politakalar, türkmenistan’ı yönetmek için ‘tanrı ile konuşarak yazdığını’ iddia ettiği ‘ruhname’ isimli kitap ve aylara aile bireylerinin ismini vermesi gibi icraatlarıyla tartışma yarattı.
kuruluşundan bu yana tek parti sistemine sahip olan türkmenistan, niyazov’un ölümünden beri cumhurbaşkanı gurbangulu berdimuhammedov tarafından yönetiliyor.
son dönemde doğalgaz ihracatı için rusya ile işbirliğinin yanısıra, iran ve çin ile doğalgaz alışverişinin sağlanması amacıyla yeni boru hatlarının kurulması ülkenin çehresini değiştirmeye başladı.
ekonomi
orta asya’nın en fakir ülkelerinden türkmenistan, oldukça büyük doğalgaz ve petrol rezervlerine sahip. türkmenistan’da çalışmalarda bulunan ingiliz şirket gaffney cline and associates, 21.2 trilyon metre küp rezerviyle güney yolöten-osman gaz yatağının dünyanın en büyük 2. doğalgaz yatağı olduğunu açıkladı.
ülkede iş gücünün yaklaşık yarısı tarım alanında çalışıyor olsa da bu alan gayri safi yurtiçi hasıla’nın sadece yüzde 10’unu oluşturuyor. en çok ihraç edilen maddeler arasında pamuk ve buğday yer alıyor.
ülke, yüzde 60’lık işsizlik oranıyla bu alanda dünyanın en kötüleri arasında yer alıyor.
yaklaşık 5 milyon nüfusu olan ülkede, gerekli ekonomik reformların yapılamaması nedeniyle uzun yıllardır süren sıkıntılar aşılamıyor.
doğalgaz ve petrol kaynaklarının etkili kullanılamaması, yolsuzluğun ciddi boyutlara ulaşması ve düşük eğitim seviyesi gibi sorunlar ülkenin ekonomik gelişimine darbe vuruyor
makro ekonomik anlamda bazı ilerlemeler sağlanmasına ve dış yatırımın teşvik edilmesine rağmen bürokratik engeller ülkeyi bir yatırım merkezi olmaktan uzaklaştırıyor.
türkmenistan’da ekonomik verilerin büyük çoğunluğu gizli tutuluyor. berdimuhammedov yönetiminin kurduğu yeni devlet istatistik ajansı da birçok veriyi gerçeğinden farklı olarak kamuoyuna yansıtıyor. bu yüzden ülkenin ekonomik büyüklüğü, kişi başına düşen milli gelir gibi belli verilerle ilgili kesin sayılara ulaşmak mümkün değil.
dış ilişkiler
özbekistan, kazakistan, iran ve afganistan ile komşu olan türkmenistan, kendisi gibi dünyanın en büyük pamuk üreticilerinden olan özbekistan ile su kaynaklarının paylaşımı konusunda anlaşmazlık yaşıyor. ayrıca türkmenistan ve kazakistan arasında hazar denizi ve su yataklarının kullanımıyla ilgili problemler bulunuyor.
boru hatları konusunda rusya’ya bağımlı olan ülkenin bu bağdan kurtulmak ve çeşitlilik sağlamak amacıyla bazı projeleri desteklemesi ise zaman zaman moskova ile kriz yaşanmasına neden oluyor. türkmenistan’ın birleşmiş milletler, unesco ve dünya sağlık örgütü gibi kuruluşlara üyeliği bulunuyor.
nüfus
yüzde 85’ini türkmenlerin oluşturduğu 5 milyon nüfuslu ülkenin, yüzde 5i özbek, yüzde 4’ü ise ruslardan meydana geliyor. ülke nüfusunun yüzde 89’ü müslüman, yüzde 9’luk kesim ise ortodokslardan oluşuyor.
ülkede ağırlıklı olarak konuşulan diller türkmence ve rusça. bu iki dili özbekçe takip ediyor. ülkede okuma yazma oranı yüzde 99. nüfusun büyüme hızı 2012 yılı itibariyle yüzde 1.14 olarak göze çarpıyor.
ülke nüfusunun yüzde 69’unu 15 ile 64 yaş arasındakiler oluşturuyor. nüfusun yüzde 27.5 ‘in 14 yaş altı, yüzde 4.1’ini ise 64 yaş ve üstü oluşturuyor.
kaynak:http://www.aljazeera.com.tr
türkmenistan
2007 senesinden bu yana cumhurba$kani gurbanguli berdimuhamedov’dur.
rteye ziyareti esnasında kırbaç verilmiş.
ulaşımın süper ucuz olduğu ülkedir.taksiye bindiğinizde ortalama yarım$ la 1$ arasında bir para ödüyorsunuz.ancak internetle ilgili her şey problem bu memlekette.kameralı bilgisayarlara sahip bir internet cafe bulmak çok zor,bulduklarınızda ateş pahası.bir saatlik bağlantı için 3$ gibi bir para istiyorlar sizden.ayrıca adsl denen şey oraya henüz uğramadığı için vaktinizin çoğu sayfaların açılmasını beklemekle geçiyor.
türkmenba$ı’nın ba$kanlık yaptıgı dönemlerde, kendisinin beyaz saçı herkesçe bilinirmi$. arkaya dogru taranan bembeyaz saçlar...
bir zaman sonra türkmenba$ı saçlarını degi$tirmek ister ve siyaha boyar.
artık siyah olan saçları onun ba$ına dert açacak ülke ekonomisiyle ilgili önemli reformlara sebep olacaktır..
öncelikle türkmenba$ı paraları degi$tirmek ister. zira paraların üstündeki beyaz saçlı hali ona ya$lılıgını hatırlatmaktadır, siyah saçlı olanını talep eder rusyadan bu ex-devlet ba$kanı olan $ahıs.
sonra devlet dairelerindeki tüm türkmenba$ı resimlerini degi$tirtir, siyah saçlı olanıyla.
komik adammı$ vesselam.
bir zaman sonra türkmenba$ı saçlarını degi$tirmek ister ve siyaha boyar.
artık siyah olan saçları onun ba$ına dert açacak ülke ekonomisiyle ilgili önemli reformlara sebep olacaktır..
öncelikle türkmenba$ı paraları degi$tirmek ister. zira paraların üstündeki beyaz saçlı hali ona ya$lılıgını hatırlatmaktadır, siyah saçlı olanını talep eder rusyadan bu ex-devlet ba$kanı olan $ahıs.
sonra devlet dairelerindeki tüm türkmenba$ı resimlerini degi$tirtir, siyah saçlı olanıyla.
komik adammı$ vesselam.
doğalgaz, su ve elektrikten sonra belli bir limit ile birlikte benzini de ücretsiz vatandaşlarına sunan ülkedir.
vize alması ingiletereden bile zor olan bir ülke
coğrafi verileri
konum: orta asya’da, hazar denizi kıyısında, iran ile kazakistan arasında yer alır.
coğrafi konumu: 40 00 kuzey enlemi, 60 00 doğu boylamı
haritadaki konumu: orta asya’da
yüzölçümü: 488,100 km²
sınırları: toplam: 3,736 km
sınır komşuları: afganistan 744 km, iran 992 km, kazakistan 379 km, özbekistan 1,621 km
iklimi: subtropikal çöl iklimi
arazi yapısı: kuzeyde dağlar ve kum çölleri, iran sınırında alçak dağlar, batıda hazar denizi yer almaktadır.
deniz seviyesinden yüksekliği: en alçak noktası: vpadina akchanaya -81.00 m
en yüksek noktası: gora ayribaba 3,139 m
doğal kaynakları: petrol, doğala gaz, kömür, sülfür, tuz
arazi kullanımı: tarıma uygun topraklar: %3
daimi ekinler: %0
otlaklar: %63
ormanlık arazi: %8
diğer: %26 (1993 verileri)
sulanan arazi: 13,000 km² (1993 verileri)
nüfus bilgileri
nüfus: 4,603,244 (temmuz 2001 verileri)
nüfus artış oranı: %1.85 (2001 verileri)
mülteci oranı: -1.04 mülteci/1,000 nüfus (2001 tahmini)
bebek ölüm oranı: 73.25 ölüm/1,000 doğan bebek (2001 tahmini)
ortalama hayat süresi: toplam nüfus: 61 yıl
erkeklerde: 57.43 yıl
kadınlarda: 64.76 yıl (2001 verileri)
ortalama çocuk sayısı: 3.58 çocuk/1 kadın (2001 tahmini)
hiv/aids - hastalıklarına yakalanan yetişkin sayısı: 100 den az (1999 verileri)
hiv/aids - hastalıklarından ölenlerin sayısı: 100 den az (1999 verileri)
ulus: türkmen
nüfusun etnik dağılımı: türkmen %77, özbek %9.2, rus %6.7, kazakistanlı %2, diğer %5.1 (1995)
din: müslüman %89, doğu ortodoks %9, diğer %2
diller: türkmence %72, rusça %12, özbek %9, diğer %7
okur yazar oranı: 15 yaş ve üzeri için veriler
toplam nüfusta: %98
erkekler: %99
kadınlar: %97 (1989 verileri)
yönetimi
ülke adı: kısa şekli: türkmenistan
eski adı: türkmen sovyet sosyalist cumhuriyeti
yönetim biçimi: başkanlık tipi cumhuriyet
başkent: aşkabat
idari bölümler: 5 vilayet: ahal (ashgabat), balkan (nebitdag), dashhowuz (eski tashauz), lebap (charjew), mary
bağımsızlık günü: 27 ekim 1991 (sovyetler birliğinden)
milli bayram: bağımsızlık günü, 27 ekim (1991)
anayasa: 18 mayıs 1992
üye olduğu uluslararası örgüt ve kuruluşlar: asdb (asya kalkınma bankası), ccc (gümrük işbirliği konseyi), cis (bağımsız devletlerin topluluğu), eapc (avrupa - atlantik ortaklık konseyi), ebrd (avrupa yatırım ve kalkınma bankası), ece (birleşmiş milletler avrupa ekonomik komisyonu), eco (ekonomik işbirliği örgütü), escap (asya ve pasifikler ekonomik ve sosyal komisyonu), fao (tarım ve gıda örgütü), ibrd (uluslararası imar ve kalkınma bankası), icao (uluslararası sivil havacılık örgütü), icrm (uluslararası kızılhaç ve kızılay hareketi), idb (islam kalkınma bankası), ifc (uluslararası finansman kurumu), ifrcs (uluslararası kızılhaç ve kızılay toplulukları federasyonu), ilo (uluslarası çalışma örgütü), imf (uluslararası para fonu), imo (uluslararası denizcilik örgütü), intelsat (uluslararası telekomünikasyon ve uydu örgütü), ioc (uluslararası olimpiyat komitesi), iom (uluslararası göçmen teşkilatı), iso (uluslararası standartlar örgütü), itu (uluslararası haberleşme birliği), nam, oic (islam konferansı örgütü), opcw (kimyasal silahları yasaklama organizasyonu), osce (avrupa güvenlik ve işbirliği örgütü), pfp (barış için ortaklık), un (birleşmiş milletler), unctad (birleşmiş milletler ticaret ve kalkınma konferansı), unesco (eğitim-bilim ve kültür örgütü), unido (endüstriyel kalkınma örgütü), upu (dünya posta birliği), wftu (dünya işçi sendikaları federasyonu), who (dünya sağlık örgütü), wipo (dünya fikri mülkiyet teşkilatı), wmo (dünya meteoroloji örgütü), wtoo (dünya turizm örgütü), wtro (dünya ticaret örgütü)
ekonomik göstergeler
gsyih: satınalma gücü paritesi - 19.6 milyar $ (2000 verileri)
gsyih - reel büyüme: %16 (2000 verileri)
gsyih - sektörel bileşim: tarım: %25
endüstri: %43
hizmet: %32 (1999 verileri)
enflasyon oranı (tüketici fiyatlarında): %14 (2000 verileri)
iş gücü: 2.34 milyon (1996)
endüstri: doğal gaz, petrol ürünleri, tekstil, gıda maddeleri
endüstrinin büyüme oranı: %18 (2000 verileri)
elektrik üretimi: 8.371 milyar kwh (1999)
elektrik tüketimi: 4.785 milyar kwh (1999)
elektrik ihracatı: 4.1 milyar kwh (1999)
elektrik ithalatı: 1.1 milyar kwh (1999)
tarım ürünleri: pamuk, tahıl, çiftlik hayvanları
ihracat: 2.4 milyar $ (2000 verileri)
ihracat ürünleri: gaz %33, petrol %30, pamuklu kumaş %18, tekstil %8 (1999)
ihracat ortakları: ukrayna, iran, türkiye, rusya, kazakistan, tacikistan, azerbaycan
ithalat: 1.65 milyar $ (2000 verileri)
ithalat ürünleri: makine ve parça %60, gıda maddeleri %15 (1999)
ithalat ortakları: ukrayna, türkiye, rusya, almanya, abd, kazakistan, özbekistan
dış borç tutarı: 2.5 milyar $ (2000 verileri)
para birimi: türkmen manatı (tmm)
para birimi kodu: tmm
mali yıl: takvim yılı
iletişim bilgileri
kullanılan telefon hatları: 363,000 (1997)
telefon kodu: 993
radyo yayın istasyonları: am 16, fm 8, kısa dalga 2 (1998)
radyolar: 1.225 milyon (1997)
televizyon yayını yapan istasyonlar: 3 (1997)
televizyonlar: 820,000 (1997)
internet kısaltması: .tm
internet kullanıcıları: 2,000 (2000)
ulaşım ve taşımacılık
demiryolları: 2,187 km (1996 verileri)
karayolları: 22,000 km (1996)
boru hatları: ham petrol 250 km; petrol ürünleri 4,400 km
limanları: türkmenbaşı
hava alanları: 76 (2000 verileri)
konum: orta asya’da, hazar denizi kıyısında, iran ile kazakistan arasında yer alır.
coğrafi konumu: 40 00 kuzey enlemi, 60 00 doğu boylamı
haritadaki konumu: orta asya’da
yüzölçümü: 488,100 km²
sınırları: toplam: 3,736 km
sınır komşuları: afganistan 744 km, iran 992 km, kazakistan 379 km, özbekistan 1,621 km
iklimi: subtropikal çöl iklimi
arazi yapısı: kuzeyde dağlar ve kum çölleri, iran sınırında alçak dağlar, batıda hazar denizi yer almaktadır.
deniz seviyesinden yüksekliği: en alçak noktası: vpadina akchanaya -81.00 m
en yüksek noktası: gora ayribaba 3,139 m
doğal kaynakları: petrol, doğala gaz, kömür, sülfür, tuz
arazi kullanımı: tarıma uygun topraklar: %3
daimi ekinler: %0
otlaklar: %63
ormanlık arazi: %8
diğer: %26 (1993 verileri)
sulanan arazi: 13,000 km² (1993 verileri)
nüfus bilgileri
nüfus: 4,603,244 (temmuz 2001 verileri)
nüfus artış oranı: %1.85 (2001 verileri)
mülteci oranı: -1.04 mülteci/1,000 nüfus (2001 tahmini)
bebek ölüm oranı: 73.25 ölüm/1,000 doğan bebek (2001 tahmini)
ortalama hayat süresi: toplam nüfus: 61 yıl
erkeklerde: 57.43 yıl
kadınlarda: 64.76 yıl (2001 verileri)
ortalama çocuk sayısı: 3.58 çocuk/1 kadın (2001 tahmini)
hiv/aids - hastalıklarına yakalanan yetişkin sayısı: 100 den az (1999 verileri)
hiv/aids - hastalıklarından ölenlerin sayısı: 100 den az (1999 verileri)
ulus: türkmen
nüfusun etnik dağılımı: türkmen %77, özbek %9.2, rus %6.7, kazakistanlı %2, diğer %5.1 (1995)
din: müslüman %89, doğu ortodoks %9, diğer %2
diller: türkmence %72, rusça %12, özbek %9, diğer %7
okur yazar oranı: 15 yaş ve üzeri için veriler
toplam nüfusta: %98
erkekler: %99
kadınlar: %97 (1989 verileri)
yönetimi
ülke adı: kısa şekli: türkmenistan
eski adı: türkmen sovyet sosyalist cumhuriyeti
yönetim biçimi: başkanlık tipi cumhuriyet
başkent: aşkabat
idari bölümler: 5 vilayet: ahal (ashgabat), balkan (nebitdag), dashhowuz (eski tashauz), lebap (charjew), mary
bağımsızlık günü: 27 ekim 1991 (sovyetler birliğinden)
milli bayram: bağımsızlık günü, 27 ekim (1991)
anayasa: 18 mayıs 1992
üye olduğu uluslararası örgüt ve kuruluşlar: asdb (asya kalkınma bankası), ccc (gümrük işbirliği konseyi), cis (bağımsız devletlerin topluluğu), eapc (avrupa - atlantik ortaklık konseyi), ebrd (avrupa yatırım ve kalkınma bankası), ece (birleşmiş milletler avrupa ekonomik komisyonu), eco (ekonomik işbirliği örgütü), escap (asya ve pasifikler ekonomik ve sosyal komisyonu), fao (tarım ve gıda örgütü), ibrd (uluslararası imar ve kalkınma bankası), icao (uluslararası sivil havacılık örgütü), icrm (uluslararası kızılhaç ve kızılay hareketi), idb (islam kalkınma bankası), ifc (uluslararası finansman kurumu), ifrcs (uluslararası kızılhaç ve kızılay toplulukları federasyonu), ilo (uluslarası çalışma örgütü), imf (uluslararası para fonu), imo (uluslararası denizcilik örgütü), intelsat (uluslararası telekomünikasyon ve uydu örgütü), ioc (uluslararası olimpiyat komitesi), iom (uluslararası göçmen teşkilatı), iso (uluslararası standartlar örgütü), itu (uluslararası haberleşme birliği), nam, oic (islam konferansı örgütü), opcw (kimyasal silahları yasaklama organizasyonu), osce (avrupa güvenlik ve işbirliği örgütü), pfp (barış için ortaklık), un (birleşmiş milletler), unctad (birleşmiş milletler ticaret ve kalkınma konferansı), unesco (eğitim-bilim ve kültür örgütü), unido (endüstriyel kalkınma örgütü), upu (dünya posta birliği), wftu (dünya işçi sendikaları federasyonu), who (dünya sağlık örgütü), wipo (dünya fikri mülkiyet teşkilatı), wmo (dünya meteoroloji örgütü), wtoo (dünya turizm örgütü), wtro (dünya ticaret örgütü)
ekonomik göstergeler
gsyih: satınalma gücü paritesi - 19.6 milyar $ (2000 verileri)
gsyih - reel büyüme: %16 (2000 verileri)
gsyih - sektörel bileşim: tarım: %25
endüstri: %43
hizmet: %32 (1999 verileri)
enflasyon oranı (tüketici fiyatlarında): %14 (2000 verileri)
iş gücü: 2.34 milyon (1996)
endüstri: doğal gaz, petrol ürünleri, tekstil, gıda maddeleri
endüstrinin büyüme oranı: %18 (2000 verileri)
elektrik üretimi: 8.371 milyar kwh (1999)
elektrik tüketimi: 4.785 milyar kwh (1999)
elektrik ihracatı: 4.1 milyar kwh (1999)
elektrik ithalatı: 1.1 milyar kwh (1999)
tarım ürünleri: pamuk, tahıl, çiftlik hayvanları
ihracat: 2.4 milyar $ (2000 verileri)
ihracat ürünleri: gaz %33, petrol %30, pamuklu kumaş %18, tekstil %8 (1999)
ihracat ortakları: ukrayna, iran, türkiye, rusya, kazakistan, tacikistan, azerbaycan
ithalat: 1.65 milyar $ (2000 verileri)
ithalat ürünleri: makine ve parça %60, gıda maddeleri %15 (1999)
ithalat ortakları: ukrayna, türkiye, rusya, almanya, abd, kazakistan, özbekistan
dış borç tutarı: 2.5 milyar $ (2000 verileri)
para birimi: türkmen manatı (tmm)
para birimi kodu: tmm
mali yıl: takvim yılı
iletişim bilgileri
kullanılan telefon hatları: 363,000 (1997)
telefon kodu: 993
radyo yayın istasyonları: am 16, fm 8, kısa dalga 2 (1998)
radyolar: 1.225 milyon (1997)
televizyon yayını yapan istasyonlar: 3 (1997)
televizyonlar: 820,000 (1997)
internet kısaltması: .tm
internet kullanıcıları: 2,000 (2000)
ulaşım ve taşımacılık
demiryolları: 2,187 km (1996 verileri)
karayolları: 22,000 km (1996)
boru hatları: ham petrol 250 km; petrol ürünleri 4,400 km
limanları: türkmenbaşı
hava alanları: 76 (2000 verileri)
gün itibarı ile saparmurat niyazov’un ölümüyle bir belirsizliği yaşayan ülkedir.
petrol ve gaz bakimindan zengin bir turki cumhuriyet.
(bkz: turkmenbasi)
saparmurat niyazovun devlet baskani oldugu ulke.
(bkz: turkmen)
baskenti askaabat olan asya ulkesi.
neden bekliyorsun?
bu sözlük, duygu ve düşüncelerini özgürce paylaştığın bir platform, hislerini tercüme eden özgür bilgi kaynağıdır.
katkıda bulunmak istemez misin?