tunç

tunç, bakırın önemli bir alaşımı. önceleri bakır ve kalaydan meydana gelen bakır alaşımlarına bronz denilmekteydi. bununla birlikte bronz terimi modern kullanımda bakırın bakır-nikel, bakır-berilyum ve bakır-çinko (pirinç) alaşımı dışındaki bütün alaşımları için kullanılmaktadır. pirinç bakırın çinkoyla yaptığı alaşımdır. 1/ 10 çinko ihtiva eden pirince ticari bronz da denilmektedir. bronz tarihi bir öneme sahiptir. bilinen en eski alaşımlardandır. eldeki tarihi bilgilere göre ilk defa m.ö. 3500 yıllarında ortadoğuda imal edilmiştir. ancak yaygın bir şekilde kullanımı m.ö. 1000 yıllarında başlar. bu devirlerde bronz, silah ve alet yapımında (özellikle bıçaklar, makaslar, çekiçler vs.), bunun yanında sanat eserlerinde ve süslemelerde kullanılmıştır.

bronz bakırdan daha serttir, daha kolay erir ve kalıba daha kolay dökülür. bazı bronzlar demirden de serttir. bu tür bronzlar silah namlusu ve makina yataklarının imalinde kullanılır. alet ve silahlarda demir alaşımlarının daha çok kullanılmakta olması, demirin bakır ve kalaya oranla daha bol bulunmasındandır. bakırın içinde bazı metallerin çözünebilme sınırları vardır. mesela berilyum 1/ 2, silisyum 1/ 5, kalay 1/ 15 ve çinko 1/ 38 nispetinde çözünebilir. bir metalin miktarı çözünme sınırının üzerinde olduğu zaman alaşım homojen olmaz. bunun yanında nikel ve alüminyum gibi sınırsız olarak bakırla karışabilen metaller de vardır.

silisyum, alüminyum ve kalay bronzda en fazla bulunan elementlerdir. bu metallerin nispeti arttıkça alaşımın sertlik ve direnci artar. ancak parlaklığı azalır. bronzda az bir miktarda bulunabilen diğer mühim elementler de mangan, demir, kurşun ve fosfordur. fosfor bronzu, pompaların, vanaların ve burçların yapımında kullanılır. bronzun çok kullanıldığı alanlardan biri de metal para imalidir.sokak sanatı için yapılan bir çok eserin bronz dan imal edilmesi dış sartlara olan (yağmur,kar,soğuk,rüzgar,adını ve sevdicek ismini yazmak isteyen isanlar,kuş üresi v.b.)dayanımının yüksek olmasıdır.