the waste land

. ölülerin gömülüşü

nisan en zalim aydır, gövertir
leylakları ölü toprakta, yoğurur
anılarla istekleri, uyarır
uyuşuk kökleri bahar yağmuruyla.
kış, sıcacık tuttu bizi, örter
toprağı unutkan karla, sürdürür
kısır bir hayatı kuru köklerle.i
yaz şaşırttı bizi, starnbersee’ye gelince
deli bir sağnakla; sığındık sıra kolonlara,
derken yeniden güneş, uzandık hofgarten’a,
birer kahve içip konuştuk bir saat kadar.
bin gar keine russin, stamm’ aus litauen, echt deutsch. (3)
ve çocukluğumuzda, arşidüklerde kalırken,
yeğenimgillerde, kızakla gezdirirdi beni,
ve ben korkardım. ama o, marie, derdi,
sıkı tutun marie! ve yamaçtan kayardık.
dağlardaysan, orada özgür bulursun kendini.
çoğu geceler okurum, kışın da güneye giderim.

hangi kökler kavrar, hangi dallar bezer
buradaki taş yığınını? ey insanoğlu
bunu bilemez, sezemezsin, çünkü bildiğin yalnız
bir kırık putlar yığınıdır ki güneşte kavrulur
ve ona ne ölü ağaç gölge, ne cırcırböceği erinç,
ne de kuru taş su sesi verir. yalnız
burası gölge, altı bu kızıl kayanın,
(sığın gölgesine bu kızıl kayanın),
ve ben öyle bir şey göstereceğim ki sana,
ne seni durmadan izleyen sabahki gölgendir,
ne kalkıp seni karşılayan akşamki gölgendir,
sana korkuyu göstereceğim bir avuç tozda.

frisch weth der wind
der heimat zu
mein irisch kind,
wo weilest du? (4)

"bana sümbülleri ilk verişin bir yıl önceydi,
sonra sümbül kız koydular adımı."
- ama döndüğümüzde, gün sonu, sümbül bahçesinden,
kolların dolu, saçların ıslak, bir türlü
konuşamadım, gözlerim de seçmedi, sanki
ne diriydim, ne ölü, ne de bir şey biliyorum,
sırf bakıyordum ışığın gözüne, sessizlik.
oed’ und leer das meer. (5)

madam sosostris, şu ünlü falcı,
iyice üşütmüştü kendini ama
en akıllı kadın diye bilinir avrupa’da
elinde bir deste hayın kağıtla. işte, dedi,
senin kağıdın, boğulmuş finikeli gemici,
(şu inciler onun gözleriydi bir zamanlar, bak!)
işte belladonna, kayalıkların ecesi,
durumların ecesi.
işte üç değnekli adam, işte çarkıfelek,
ve işte tek gözlü tüccar, bu kağıda gelince,
bu boş kağıt, tüccarın sırtındaki şeydir,
onu da görmem yasaktır. peki nerede
asılmış adam! suda ölümden sakın.
kalabalıklar görüyorum halka olmuş yürüyor.
falınız tamam. sayın mrs. equitone’u görürseniz,
deyin ki yıldız falını kendim getiririm:
öyle zamandayız ki su uyur düşman uyumaz.

düşçül kent,
kirli sisi altında bir kış sabahının,
bir kalabalık aktı londra köprüsünden, sürüyle,
ummazdım, ölüm çökertsin insanları sürüyle.
duyulan, kesik ve seyrek, iç çekişlerdi,
ve gözleri kendi adımlarındaydı her adamın.
aşıp tepeyi aktılar king william caddesinden
saint mary woolnoth kilisesine, kulede çan
ölü bir sesle tınlarken son vuruşunda dokuzun.
bir tanış görüp durdurdum haykırarak, "stetson!
"sen ha! gemilerdeki yoldaşım benim, mylae’de!
"şu ceset, bıldır diktiydin ya bahçene,
"filiz verdi mi? bu yıl durur mu çiçeğe?
"yoksa o beklenmedik don bozdu mu tarhını?
"öyleyse uzak tut köpeği, insanların dostudur,
"yoksa tırnaklarıyla kazıp çıkarır gene!
"sen! hypocrite lecteur! - mon semblable, - mon frère!" (6)

ii. bir satranç partisi

kadının koltuğu, yaldızlı bir taht gibi,
çil çil yansıdı mermerde ve ayna
- destekleri salkımlı asmalarla bezenmiş
birisinden bir altın küpidon baka kalmış,
(biri de gizlemiş gözlerini kanadıyla) -
çiftleyip alevlerini yedi kollu şamdanın
yansıttı ışığı masanın üzerine, tam da
yükselirken mücevherlerinin parıltısı
öbek öbek atlas döşeli kutulardan;
fildişi ve renkli camdan şişeciklere,
tapasız, sinmiş acayip, sentetik parfümleri,
macun, toz ya da sıvı - bunalttı, şaşırttı
ve boğdu duyuları kokularla; tedirgin olup
pencereden gelen esinle, kokular yükseldi
besleyerek upuzun alevlerini şamdanın
ve savurdu dumanları bölmeli tavana,
tedirgin edip desenlerini oymalı tavanın.
geniş kızılağaç kaplama, renkli taşlarla çevrili,
bakır kakmalı, bir yeşil, bir turuncu yanıyor
ve bu içli ışıltıda oyma bir yunus yüzüyordu.
antik şömine üstündeki tabloda anlatılan,
sanki bir pencereydi ormana açılan,
değişimiydi philomel’in, o barbar kralın
onca zorladığı; ama bülbül kesilmiş orda,
sarmıştı tüm çölü kirletilemez bir sesle,
ve hala ağlıyordu ve dünya hala o yolda,
"cik cik!" kös dinlemiş kulaklara.
ve zamanın öbür solgun artıkları da
anlatılmıştı duvarlarda; ısrarla bakan biçimler
dört yönden sarkmış, eğilip susturuyordu odayı.
sürüklendi merdivende adımlar.
ocağın ışığında, fırçanın altında, saçları
alevli oklar gibi dağılmış
işıl ışıl konuşurken, artık zalimce susacaktı.

"sinirlerim bozuk bu gece. çok bozuk. gitme kal.
"bir şeyler anlat. neden konuşmazsın hiç. konuş.
"ne düşünüyorsun? ne düşüncesi bu? ne?
"ne düşünürsün böyle bilmem ki hiç. düşün bakalım."

sanırım biz dönekler geçidindeyiz,
ölü adamlar orda yitirmişti kemiklerini.

"nedir bu gürültü?"
eşikten esen yel.
"peki ya bu gürültü? zoru nedir bu yelin?"
hiçbişey gene hiçbişey.
"bilmez
"misin hiçbişey? görmez misin hiçbişey? hatırlamaz mısın
"hiçbişey?"
hatırlarım
şu incilerdi adamın gözleri bir zamanlar.
"diri misin, değil misin? hiçbişey yok mu kafanda?"
ama
o o o o şu şekispiyerimsi cümbüş-
hem ne incelik
ne yetkinlik
"ne yaparım şimdi ben? ne yaparım ben?
"öyleyse hemen fırlayıp sürterim sokaklarda,
"saç baş darmadağın. peki ne yaparız yarın?
"ve her günü tanrının?"
sıcak su saat onda.
yağmur varsa, kapalı bir araba saat dörtte.
sonra bir el satranç oynayacağız,
kapaksız gözlerimiz kısılmış, kulağımız kapıda.

kocası terhis edildiğinde lil’e dedim ki -
esirgemedim sözümü, hem yüzüne söyledim,
vakit tamam, beyler, kapatiyoruz
bak albert dönüyor, çekidüzen ver kendine biraz.
bilmek ister n’aptın sana verdiği parayı,
dişlerini yaptırman için. verdi, hem de yanımda.
gel çektir tümünü, lil, güzel bir takım yaptır,
inan ki, demişti, yüzüne bakasım gelmiyor.
al benden de o kadar, dedim, albert’ciği düşün bir,
dört yıldır askerdeydi, gününü gün etmek ister,
bunu sende bulamazsa, başkaları var, dedim.
ya, öyle mi dedi. olabilir a, dedim.
o zaman bir kapı bulurum, dedi, ama açık konuşsana.
vakit tamam, beyler, kapatiyoruz
o işten hoşlanmasan da dayanmalısın, dedim.
yok, yapamam, dersen, başkaları seçip kapar.
albert çekip giderse, bilir miydim? deme sakın.
utanmalısın, dedim, böyle yaşlı görünmekten.
(oysa ancak otuz birinde.)
elimden ne gelir, dedi, suratını asarak,
hep aldığım o haplar, düşürmek için, dedi.
(beş tane vardı, minik george’da az kalsın ölüyordu.)
ezzacı her şey düzelir, dedi, ama nerde eski halim.
sen eni konu aptalmışsın, dedim,
ya albert rahat bırakmazsa, sil baştan, dedim.
çocuk istemiyordun da niye evlendin?
vakit tamam, beyler, kapatiyoruz
neyse, albert geldi o pazar, sofrada sıcak domuz budu,
yemeğe bırakmadılar beni, tatmalıymışım sıcacık -
vakit tamam, beyler, kapatiyoruz
vakit tamam, beyler, kapatiyoruz
iğgeceler bill. iğgeceler lou. iğgeceler may. iğgeceler.
haydi eyvallah. iğgeceler. iğgeceler.
iyi geceler leydiler, iyi geceler sevimli leydiler,
iyi geceler, iyi geceler.

iii. ateş töreni

irmağın tentesi çökmüş: damar parmaklarıyla
son yapraklar kavrayıp gömülür ıslak setlere. yel
arşınlar kavruk ülkeyi duyulmadan. su perileri gitmiş.
nazlı thames, usulca ak, bitinceye kadar türküm.
üstünde ne boş şişeler, sandviç kağıtları,
ne ipek mendiller, karton kutular, izmaritler,
ne de başka izi yaz gecelerinin. su perileri gitmiş.
ve dostları, kent kodamanlarının aylak mirasçıları,
gitmişler, adres filan bırakmadan.
leman gölünün kıyısında oturdum da ağladım.
nazlı thames, usulca ak, bitinceye kadar türküm,
nazlı thames, usulca ak, sessiz ve kısadır sözüm.
ama ansızın soğuk bir yel ve duyarım ardımda
kemik takırtıları ve kikirdemeler, kulaktan kulağa.
bir sıçan otların arasından usulca süzüldü
yapış yapış karnını toprağa sürterek,
avlanırken ben durgun sularında kanalın
havagazı fabrikasının ardında, bir kış akşamı,
aklımda kral kardeşimin uğradığı deniz kazası
ve kral babamın ölümü, ondan önce.
aşağıda ıslak toprakta çıplanmış ak gövdeler
ve basık ve kuru tavanarasındaki kemikleri
yıllardır takırdatan ayaklarıydı sıçanların.
ama ben ardımdan, zaman zaman, duyarım
korno-motor seslerini ki getirirler nasılsa
sweeney’i mrs. porter’a baharda.
ooo! dolunay doğup üstüne parlasın
mrs. porter’la kızının
onlar sodalı suda yıkar ayakların’
et o ces voix d’enfants, chantant dans la coupole! (7)

cik cik cik
cık cık cık cık cık cık
onca zorlanmış
tereu (8)

düşçül kent
boz sisi altında bir kış öğlesinin
mr. eugenides, izmirli tüccar,
tıraşsız, bir cebi kuşüzümü dolu,
cif londra: belgeler para ödenince,
kaba bir fransızcayla, ne dersin, dedi,
canon street otelinde öğle yemeğine,
sonra hafta sonu tatiline metropole’de.

erguvanımsı saatte ki bakışlar ve sırt
doğrulur masadan ve insan makinesi bekler
avara çalışan, bekleyen bir taksi gibi,
ben tiresias, iki hayat arası bocalayan, kör,
pörsük dişi memeli yaşlı adam, nasıl sezmem,
erguvanımsı saatte, akşam saatinde ki çırpınır
yuvaya doğru, gemicileri yuvaya getirir denizden,
daktilo kız çay zamanı yuvada, sabah sofrasını tpolar,
sobasını yakar, düzenler hazır yiyecekleri masada.
pencerenin dışına korkusuzca astığı
iç çamaşırları güneşin son ışınlarıyla yanar,
ve yığılmış üstüne divanın (geceleri yatağı)
çoraplar, terlikler, kombinezonlar, korseler.
ben tiresias, pörsük hayvan memeli kocamışa yeter
yeter de artardı bu sahne, gerisine gelince -
yolu gözlenen konuğu bekledim ben de.
adam, iğrenç suratlı bir gençtir, gelir,
sıradan bir emlakçı katibi, küstah bakışlı,
aşağı kesimden biri ki kurumlu hali sırıtır
bir bradford milyonerinin ipek şapkası gibi.
umduğu gibi, zaman en uygun zamandır,
yemek bitmiş, kadın oyalamaya çalışır,
istemese bile engel de olmaz kadın.
ateşlenmiş ve kararlı, adam hemen saldırır;
hiçbir engele rastlamaz yoklayan eller;
karşılık mı bekler adamdaki kör gurur,
kayıtsızlığı da hoş karşılar.

(ve ben, tiresias, önceden acısını çekmiş
aynı yatak-divanda oynanan oyunların,
ben ki thebai surlarına sırtımı dayamış,
yürümüşüm safında en aşağılık ölülerin.)
adam son bir öpücüğe daha kıyar,
el yordamıyla iner ışıksız merdiveni.

kadın döner, bir an pencerede görünür,
sanki habersizdir aşığının gittiğinden,
kafasından puslu bir düşünce geçer:
"neyse bu da bitti, iyi ki bitti hem."
bir gün gelir düşer de yosma kadın
yalnızken gene dolanırsa odasında,
eli saçlarına gider kendiliğinden
ve bir plak koyar gramafona.

"sulardaydım, bu ezgi çalındı kulağıma"
ve strand boyunca, queen victoria caddesine dek.
kent, ey kent! arasıra duyarım
lower thames caddesinde bir meyhaneden
bir mandolinin hoşa giden dertlenişini
ve öğle yemeğindeki gürültüsüyle sohbetini
balıkçıların ki orda yaşar duvarlarında
magnus martyr kilisesinin,
büyülü görkemi iyon beyazıyla altın renginin.

irmağın terlediği
yağ ve katran,
mavnalar sürüklenir
alçalan sularda,
al yelkenler
dopdolu
yelle, yelpirder koca serende.
mavnalar yıkar
sürüklenen paraketeleri
varırlar aşağı greenwich’e
köpekler adasından ileri.
weialala leia
wallala leialala

elizabeth’le leicester
çekilen kürekler,
teknenin kıçı
yaldızlı deniz kabuğu
al ve altın,
sert soluğanlar
yıkadı kıyıları,
güneybatı yeli
çan seslerini
ak kulelerin
weialala leia
wallala leialala

"tramvaylar tozlu ağaçlar.
highbury’denim. richmond’la kew idi
beni mahveden. bir kanodaydı, dapdar,
richmond’un yanında kaldırdım dizlerimi."

"moorgate’in gediklisiyim ve gönlüm
kırık dökük. her şey olup bitince
ağladı adam ve sözerdi ’yeni bir yarın’.
ses etmedim. nemeydi benim gücenme."

"margate kumsalındayım.
bağlayamam ki
hiçbir şeyi hiçbir şeyle.
ucu kırık turnakları kirli ellerin.
benim halkım gönülsüz halk, ummaz ki
hiçbir şey."
la la

sonra vardım kartaca’ya

yanıyor yanıyor yanıyor yanıyor
ey tanrım sen kurtar beni
ey tanrım sen kurtar

yanıyor

iv. suda ölüm

fenikeli phlebas, öleli iki hafta olmadan
unuttu martı çığlıklarını, soluğanları
ve kâr ile zararı.
bir akıntı, deniz altında,
sıyırdı kemiklerini fısıltılarla. yüksele alçala
yeniden yaşadı evrelerini yaşlılığıyla gençliğinin
kapılırken burgaçlara.
yahudi ol, olma
sen, ey çarkı çevirirken yelden yöne bakan!
düşün phlebas’ı, o da yakışıklı ve boyluydu eskiden.

v. gök gürültüsünün dedikleri

vurunca meşale kızıllığı terli yüzlere
inince dondurucu sessizlik bahçelere
başlayınca can çekişme taşlık ülkede
bağıranlar ve ağlayanlar
mapusane ve saraylar ve yankıması
gök gürlemesinin, bharda, uzak dağlarda
o adam ki yaşıyordu, şimdi ölüdür
bizler ki yaşıyorduk, şimdi ölüyoruz
sabrımız tükenmiş

burada su yok yalnız kaya var
kaya ve susuzluk ve kumlu yol
yol döne döne tırmanıyor dağlara
dağlar ki sırf kaya, su yüzü görmemiş
su olsaydı durup içerdik birer birer
kayalar arasında kim durur, kim düşünür
ter kupkuru, ayaklarsa kuma gömülü
hiç olmazsa su olsaydı arasında kayaların
ki ölü dağın çürük dişli ağzıdır, tüküremez
kişi burda dikilemez, oturamaz, yatamaz
üstelik sessizlik de yok bu dağlarda
ama kuru kısır gök gürlemesi var, yağmursuz,
üstelik çile yerleri de yok bu dağlarda
ama asık mor suratlar sırıtır ve hırlar
çatlak duvarlı evlerin kapılarından
su olsaydı
kaya olmasaydı
kaya olsaydı ama
su da olsaydı
ve su
bir pınar
bir gölcük kayalar arasında
hiç olmazsa su sesi olsaydı
değil ağustosböceği
ve türküyen kuru otlar
ama bir su sesi kayalardan
şakırken yalnızgezer ardıç kuşu orada çamlarda
şıp şıp şip şıp şıp şıp
ama ne gezer su

kimdi o üçüncü, hep yanında yürüyen?
sayınca bir sen varsın, bir de ben
ama ne zaman uzayıp giden ak yola baksam
birisi daha var daima yanında yürüyen
akıyor sanki boz harmanisiyle, kukuletalı,
bilemem artık erkek mi, kadın mı
- ama kimdir öbür yanında yürüyen?

yücelerden gelen şu ses de nedir
anaların yaktığı ağıdın mırıltısı,
nedir şu kukuletalı insan yığını, kaynaşır
sonsuz ovalarda, tökezler çatlak toprakta,
ki kuşatılmış dümdüz bir ufukla yalnız,
hangi kenttir şu dağların üstündeki
çatırdı ve sessizlik ve patlamalar erguvan gökte
yıkılan kuleler
kudüs atina iskenderiye
viyana londra
düşçül
bir kadın uzun kara saçlarını gerdi eliyle
ve zırıldattı tellerinde bir ezgiyi
ve bebek yüzlü yarasalar erguvan ışık içre
islık çaldılar ve kanatlarını çırptılar
ve kara bir duvardan aşağı sarktılar başaşağı
ve havada tepetaklaktı kuleler
çalarak hatırlatan çanları ki saatleri vurur
ve boş sarnıçlarla kör kuyulardan yükselen türküler.

dağlar arasındaki bu kokmuş çukurda
solgun ayışığında, otlar türkü yakıyor
çökmüş mezarlar üzre, kilise avlusunda
bomboş bir kilise, yelin cirit attığı,
cam çerçeve yok, kapı gıcırdar durur,
kuru kemikler incitmez ki kimseyi.
sırf bir horoz kurulmuş çatı direğine
ku ku riku ku ku riku
bir şimşeğin yalazında. sonra çileyen bir bora
yağmur getiren.

ganj cılızlaşmıştı ve bitkin yapraklar
yağmur bekliyordu, kara kara bulutlar
yığılırken çok uzaklarda, himalayalarda.
cengel sinmiş, kamburlaşmıştı sessizce.
derken konuştu gök gürültüsü

da

datta: verdiğimiz nedir?
dostum, tutkuyla titremekte yüreğim,
bir anlık kapılışın korkunç ataklığı,
ki bir sakınganlık çağı da onaramaz bunu,
bununla ama sırf bu tutkuyla varolduk
ve bu, ne ölüm ilanlarımızda izlenebilir
ne iyiliksever örümceğin sardığı anılarda
ne de mühür altında, sıska dava vekili kırar
bomboş odalarımızda

da

dayadhvam: duydum anahtarlar
bir kez döner kapıda, ve yalnız bir kez döner
düşünürüz anahtarı, herkes kendi zindanında
düşünmekte anahtarı, bir zindanı onar herkes
ancak akşam saatinde, göksel söylentiler
bir an için umutsuz bir coriolanus yaratır

da

damyata: tekne yanıtladı
neşeyle, yelken ve kürekte usta ellere
deniz durgundu, yüreğin yanıtlayacaktı
neşeyle, çağrılsaydı bir, usulca atarak
altında yoklayan ellerin

oturmuş kıyıda
avlanıyordum, ardımda çorak düzlükler,
topraklarımı işleyebilecek miyim hiç olmazsa?
londra köprüsü yıkılıyor yıkılıyor yıkılıyor
pi s’ascose nel foco che gli affina (9)
quando fiam uti chelidon - ey kırlangıç kırlangıç (10)
le prince d’aquitaine à la tour abolie (11)
bu parçalarla yıkıntılarımı payandaladım
ya, siza uyarım öyleyse. hieronymo delirdi gene.
datta. dayadhvam. damyata. (12)
shantih shantih shantih (13)

5 bölümlük t s eliot şiiridir. şöyle ki;

i. burial of the dead

april is the cruellest month, breeding
lilacs out of the dead land, mixing
memory and desire, stirring
dull roots with spring rain.
winter kept us warm, covering
earth in forgetful snow, feeding
a little life with dried tubers.
summer surprised us, coming over the starnbergersee
with a shower of rain; we stopped in the colonnade,
and went on in sunlight, into the hofgarten
and drank coffee, and talked for an hour.
bin gar keine russin, stamm’ aus litauen, echt deutsch.
and when we were children, staying at the arch-duke’s,
my cousin’s, he took me out on a sled,
and i was frightened. he said, marie,
marie, hold on tight. and down we went.
in the mountains, there you feel free.
i read, much of the night, and go south in the winter.

what are the roots that clutch, what branches grow
out of this stony rubbish? son of man,
you cannot say, or guess, for you know only
a heap of broken images, where the sun beats,
and the dead tree gives no shelter, the cricket no relief,
and the dry stone no sound of water. only
there is shadow under this red rock,
(come in under the shadow of this red rock),
and i will show you something different from either
your shadow at morning striding behind you
or your shadow at evening rising to meet you;
i will show you fear in a handful of dust.
frish weht der wind
der heimat zu
mein irisch kind,
wo weilest du?
"you gave me hyacinths first a year ago;
they called me the hyacinth girl."
-yet when we came back, late, from the hyacinth garden,
your arms full and your hair wet, i could not
speak, and my eyes failed, i was neither
living nor dead, and i knew nothing,
looking into the heart of light, the silence.
oed’ und leer das meer.

madame sosostris, famous clairvoyante,
had a bad cold, nevertheless
is known to be the wisest woman in europe,
with a wicked pack of cards. here, said she,
is your card, the drowned phoenician sailor,
(those are pearls that were his eyes. look!)
here is belladonna, the lady of the rocks,
the lady of situations.
here is the man with three staves, and here the wheel,
and here is the one-eyed merchant, and this card,
which is blank, is something he carries on his back,
which i am forbidden to see. i do not find
the hanged man. fear death by water.
i see crowds of people, walking round in a ring.
thank you. if you see dear mrs. equitone,
tell her i bring the horoscope myself:
one must be so careful these days.

unreal city,
under the brown fog of a winter dawn,
a crowd flowed over london bridge, so many,
i had not thought death had undone so many.
sighs, short and infrequent, were exhaled,
and each man fixed his eyes before his feet.
flowed up the hill and down king william street,
to where saint mary woolnoth kept the hours
with a dead sound on the final stroke of nine.
there i saw one i knew, and stopped him, crying: "stetson!
"you who were with me in the ships at mylae!
"that corpse you planted last year in your garden,
"has it begun to sprout? will it bloom this year?
"or has the sudden frost disturbed its bed?
"o keep the dog far hence, that’s friend to men,
"or with his nails he’ll dig it up again!
"you! hypocrite lecteur! - mon semblable, - mon frere!"


ii. a game of chess

the chair she sat in, like a burnished throne,
glowed on the marble, where the glass
held up by standards wrought with fruited vines
from which a golden cupidon peeped out
(another hid his eyes behind his wing)
doubled the flames of seven-branched candelabra
reflecting light upon the table as
the glitter of her jewels rose to meet it,
from satin cases poured in rich profusion.
in vials of ivory and coloured glass
unstoppered, lurked her strange synthetic perfumes,
unguent, powdered, or liquid - troubled, confused
and drowned the sense in odours; stirred by the air
that freshened from the window, these ascended
in fattening the prolonged candle-flames,
flung their smoke into the laquearia,
stirring the pattern on the coffered ceiling.
huge sea-wood fed with copper
burned green and orange, framed by the coloured stone,
in which sad light a carved dolphin swam.
above the antique mantel was displayed
as though a window gave upon the sylvan scene
the change of philomel, by the barbarous king
so rudely forced; yet there the nightingale
filled all the desert with inviolable voice
and still she cried, and still the world pursues,
"jug jug" to dirty ears.
and other withered stumps of time
were told upon the walls; staring forms
leaned out, leaning, hushing the room enclosed.
footsteps shuffled on the stair.
under the firelight, under the brush, her hair
spread out in fiery points
glowed into words, then would be savagely still.
"my nerves are bad to-night. yes, bad. stay with me.
"speak to me. why do you never speak? speak.
"what are you thinking of? what thinking? what?
"i never know what you are thinking. think."

i think we are in rats’ alley
where the dead men lost their bones.

"what is that noise?"
the wind under the door.
"what is that noise now? what is the wind doing?"
nothing again nothing.
"do
"you know nothing? do you see nothing? do you remember
"nothing?"

i remember
those pearls that were his eyes.
"are you alive, or not? is there nothing in your head?"
but
o o o o that shakespeherian rag -
it’s so elegant
so intelligent
"what shall i do now? what shall i do?
i shall rush out as i am, walk the street
with my hair down, so. what shall we do to-morrow?
what shall we ever do?"
the hot water at ten.
and if it rains, a closed car at four.
and we shall play a game of chess,
pressing lidless eyes and waiting for a knock upon the door.

when lil’s husband got demobbed, i said -
i didn’t mince my words, i said to her myself,
hurry up please it’s time
now albert’s coming back, make yourself a bit smart.
he’ll want to know what you done with that money he gave you
to get yourself some teeth. he did, i was there.
you have them all out, lil, and get a nice set,
he said, i swear, i can’t bear to look at you.
and no more can’t i, i said, and think of poor albert,
he’s been in the army for four years, he wants a good time
and if you don’t give it him, there’s others will, i said.
oh is there, she said. something o’ that, i said.
then i’ll know who to thank, she said, and give me a straight look.
hurry up please it’s time
if you don’t like it you can get on with it, i said.
others can pick and choose if you can’t.
but if albert makes off, it won’t be for lack of telling.
you ought to be ashamed, i said, to look so antique.
(and her thirty-one.)
i can’t help it, she said, pulling a long face,
it’s them pills i took, to bring it off, she said.
(she had five already and nearly died of young george.)
the chemist said it would be all right, but i’ve never been the same.
you are a proper fool, i said.
well, if albert won’t leave you alone, there it is, i said,
what you get married for if you don’t want children?
hurry up please it’s time
well, that sunday albert was home, they had a hot gammon
and they asked me in to dinner, to get the beauty of it hot -
hurry up please it’s time
hurry up please it’s time
goodnight bill. goodnight lou. goodnight may. goodnight.
ta ta. goodnight. goodnight.
good night, ladies, good night, sweet ladies, good night, good night.

iii. the fire sermon

the river’s tent is broken; the last fingers of leaf
clutch and sink into the wet bank. the wind
crosses the brown land, unheard. the nymphs are departed.
sweet thames, run softly, till i end my song.
the river bears no empty bottles, sandwich papers,
silk handkerchiefs, cardboard boxes, cigarette ends
or other testimony of summer nights. the nymphs are departed.
and their friends, the loitering heirs of city directors;
departed, have left no addresses.
by the waters of leman i sat down and wept...
sweet thames, run softly till i end my song,
sweet thames, run softly, for i speak not loud or long.
but at my back in a cold blast i hear
the rattle of bones, and chuckle spread from ear to ear.

a rat crept softly through vegetation
dragging its slimy belly on the bank
while i was fishing in the dull canal
on a winter evening round behind the gashouse
musing upon the king my brother’s wreck
and the king my father’s death before him.
white bodies naked on the low damp ground
and bones cast in a little low dry garret,
rattled by the rat’s foot only, year to year.
but at my back from time to time i hear
the sound of horns and motors, which shall bring
sweeney to mrs. porter in the spring.
o the moon shone bright on mrs. porter
and on her daughter
they wash their feet in soda water
et o ces voix d’enfants, chantant dans la coupole!

twit twit twit
jug jug jug jug jug jug
so rudely forc’d
tereu

unreal city
under the brown fog of a winter noon
mr. eugenides, the smyrna merchant
unshaven, with a pocket full of currants
c.i.f. london: documents at sight,
asked me in demotic french
to luncheon at the cannon street hotel
followed by a weekend at the metropole.

at the violet hour, when the eyes and back
turn upward from the desk, when the human engine waits
like a taxi throbbing waiting,
i tiresias, though blind, throbbing between two lives,
old man with wrinkled female breasts, can see
at the violet hour, the evening hour that strives
homeward, and brings the sailor home from sea,
the typist home at teatime, clears her breakfast, lights
her stove, and lays out food; in tins.
out of the window perilously spread
her drying combinations touched by the sun’s last rays,
on the divan are piled (at night her bed)
stockings, slippers, camisoles, and stays.
i tiresias, old man with wrinkled dugs
perceived the scene, and foretold the rest -
i too awaited the expected guest.
he, the young man carbuncular, arrives,
a small house agent’s clerk, with one bold stare,
one of the low on whom assurance sits
as a silk hat on a bradford millionaire.
the time is now propitious, as he guesses,
the meal is ended, she is bored and tired,
endeavours to engage her in caresses
which are still unreproved, if undesired.
flushed and decided, he assaults at one;
exploring hands encounter no defence;
his vanity requires no response,
and makes a welcome of indifference.
(and i tiresias have foresuffered all
enacted on this same divan or bed;
i who have sat by thebes below the wall
and walked among the lowest of the dead.)
bestows one final patronising kiss,
and gropes his way, finding the stairs unlit...

she turns and looks a moment in the glass,
hardly aware of her departed lover;
her brain allows one-half formed thought to pass:
"well now that’s done: and i’m glad it’s over."
when lovely woman stoops to folly and
paces about her room again, alone,
she smooths her hair with automatic hand,
and puts a record on the gramaphone.

"this music crept by me upon the waters"
and along the strand, up queen victoria street.
o city city, i can sometimes hear
beside a public bar in lower thames street,
the pleasant whining of a mandoline
and a clatter and a chatter from within
where fishermen lounge at noon: where the walls
of magnus martyr hold
inexplicable splendour of ionian white and gold.

the river sweats
oil and tar
the barges drift
with the turning tide
red sails
wide
to leeward, swing on the heavy spar.
the barges wash
drifting logs
down greenwich reach
past the isle of dogs.
weialala leia
wallala leialala

elizabeth and leicester
beating oars
the stern was formed
a gilded shell
red and gold
the brisk swell
rippled both shores
southwest wind
carried down stream
the peal of bells
white towers
weialala leia
wallala leialala

’trams and dusty trees
highbury bore me. richmond and kew
undid me. by richmond i raised my knees
supine on the floor of a narrow canoe.’

"my feet are moorgate, and my heart
under my feet. after the event
he wept. he promised "a new start."
i made no comment. what should i resent?"

"on margate sands.
i can connect
nothing with nothing.
the broken fingernails of dirty hands.
my people humble people who expect
nothing."
la la

to carthage then i came

burning burning burning burning
o lord thou pluckest me out
o lord thou pluckest

burning


iv. death by water

phelbas the phoenician, a fortnight dead,
forgot the cry of gulls, and the deep sea swell
and the profit and loss.
a current under sea
picked his bones in whispers. as he rose and fell
he passed the stages of his age and youth
entering whirpool.
gentile or jew
o you who turn the wheel and look to windward,
consider phlebas, who was once handsome and tall as you.


v. what the thunder said

after the torchlight red on sweaty faces
after the frosty silence in the gardens
after the agony in stony places
the shouting and the crying
prison and palace and reverberation
of thunder of spring over distant mountains
he who was living is now dead
we who were living are now dying
with a little patience

here is no water but only rock
rock and no water and the sandy road
the road winding above among the mountains
which are mountains of rock without water
if there were water we should stop and drink
amongst the rock one cannot stop or think
sweat is dry and feet are in the sand
if there were only water amongst the rock
dead mountain mouth of carious teeth that cannot spit
here one can neither stand nor lie nor sit
there is not even silence in the mountains
but dry sterile thunder without rain
there is not even solitude in the mountains
but red sullen faces sneer and snarl
from doors of mudcracked houses
if there were water
and no rock
if there were rock
and also water
and water
a spring
a pool among the rock
if there were the sound of water only
not the cicada
and dry grass singing
but sound of water over a rock
where the hermit-thrush sings in the pine trees
drip drop drip drop drop drop drop
but there is no water

who is the third who walks always beside you?
when i count, there are only you and i together
but when i look ahead up the white road
there is always another one walking beside you
gliding wrapt in a brown mantle, hooded
i do not know whether a man or a woman
- but who is that on the other side of you?

what is that sound high in the air
murmur of maternal lamentation
why are those hooded hordes swarming
over endless plains, stumbling in cracked earth
ringed by the flat horizon only
what is the city over the mountains
cracks and reforms and burst in the violet air
falling towers
jerusalem athens alexandria
vienna london
unreal

a woman drew her long black hair out tight
and fiddled whisper music on those strings
and bats with baby faces in the violet light
whistled, and beat their wings
and crawled head downward down a blackened wall
and upside down in air were towers
tolling reminiscent bells, that kept the hours
and voices singing out of empty cisterns and exhausted wells

in this decayed hole among the mountains
in the faint moonlight, the grass is singing
over the tumbled graves, about the chapel
there is an empty chapel, on the wind’s home.
it has no windows, and the door swings,
dry bones can harm no one.
only a cock stood on the rooftree
co co rico co co rico
in a flash of lightning. then a damp gust
bringing rain

ganga was sunken, and the limp leaves
waited for rain, while the black clouds
gathered far distant, over himavant.
the jungle crouched, humped in silence.
then spoke the thunder
da
datta: what have we given?
my friend, blood shaking my heart
the awful daring of a moment’s surrender
which an age of prudence can never retract
by this, and this only, we have existed
which is not to be found in our obituaries
or in memories draped by the beneficent spider
or under seals broken by the lean solicitor
in our empty rooms
da
dayadhvam:i have heard the key
turn in the door once and turn once only
we think of the key, each in his prison
thinking of the key, each confirms a prison
only at nightfall, aethereal rumours
revive for a moment a broken coriolanus
da
damyata: the boat responded
gaily, to the hand expert with sail and oar
the sea was calm, your heart would have responded
gaily, when invited, beating obedient
to controlling hands

i sat upon the shore
fishing, with arid plain behind me
shall i at least set my lands in order?
london bridge is falling down falling down falling down
poi s’ascose nel foco che gli affina
quando fiam uti chelidon - o swallow swallow
le prince d’aquitaine a la tour abolie
these fragments i have shored against my ruins
why then ile fit you. hieronymo’s mad againe.
datta. dayadhvam. damyata.
shantih shantih shantih