sait halim paşa

osmanlı sadrâzamlarından, 1863 yılında kahire’de doğdu. mısır vâlisi kavalalı mehmed ali paşanın oğullarından vezir halim paşanın oğludur. said halim paşa, mükemmel bir eğitim ve öğretim gördü. doğu ve batı dillerinden arapça, farsça, ingilizce ve fransızca’yı öğrendi. isviçre’de üniversiteye giderek beş yıl süreyle science politique öğrenimi yaptı. üniversite öğrenimini tamamlayınca istanbul’a geldi.
1888 yılında şûrâ-yı devlet (danıştay) üyeliğine seçildi. bu sırada rütbesi mîrmîran idi. 1900 yılında ise, rumeli beylerbeyliği rütbesini aldı.

said halim paşa, zararlı neşriyât ve silâh bulundurmakla itham edilip, hakkında soruşturma açılınca, ülkeyi terk etti. önce avrupa’ya sonra da mısır’a gitti.

23 temmuz 1908’de ikinci meşrûtiyet îlân edilince, tekrar istanbul’a döndü. halim paşa, şûrâ-yı devlet üyesi olmak istediyse de, kadrosuzluk sebebiyle bu isteğine kavuşamadı. bu durum üzerine halim paşa, ittihat ve terakki partisine girerek politikaya atıldı. bu partinin adayı olarak belediye seçimlerine katıldı ve yeniköy belediye dairesi başkanlığına seçildi. halim paşa, cemiyet-i umûmiye-i belediye ikinci başkanlığına, daha sonra da âyân meclisi üyeliğine getirildi. said halim paşa, şûrâ-yı devlet başkanlığına seçildiyse de, bu vazîfeden kısa bir süre sonra 1912’de ayrıldı. ittihat ve terakki partisi genel sekreteri oldu. 1913’te mahmud şevket paşa kabinesinde şûrâ-yı devlet başkanı ve üç gün sonra da hâriciye nâzırı oldu. sadrâzam mahmud şevket paşanın, 11 haziran 1913’te divanyolunda otomobilinde öldürülmesi üzerine said halim paşa, sadâret kaymakamı oldu. ancak ittihat ve terakki partisinin, sultan reşad’a baskısı üzerine, 12 haziran 1913’te sadrâzam, sadâreti süresince de enver, talât ve cemal paşaların kuklası oldu. halim paşa, kurduğu kabinede hâriciye nâzırlığını da kendisi aldı.

birinci dünyâ harbi sırasında hükümet başkanı olan said halim paşa, kendisinin haberi olmadan ittihatçılar tarafından harbe girildiğini sonradan öğrendi. istifâ etmesine rağmen, ısrarlar üzerine vazgeçti. fakat kendisinden habersiz kânunlar çıkarıldığını görünce, 3 şubat 1917’de sadâretten ayrıldı. ittihat ve terakki partisinin iktidardan düşmesi üzerine, harp suçlusu olarak mahkemeye verildi.

istanbul’un işgali sırasında, ingilizler tarafından 1919’da malta’ya sürüldü. bir müddet sonra serbest bırakılınca roma’ya gitti. 18 aralık 1921’de, evinin önünde bir ermeni tarafından vuruldu. mezarı istanbul’da, sultan mahmud türbesi bahçesindedir.

said halim paşanın, islâmlaşmak ve taassub, mukallidliklerimiz, inhitât-i islâm, buhrân-ı siyâsimiz, meşrutiyet, buhrân-ı ictimâîmiz, buhran-ı fikrimiz adlı eserleri vardır.