panthera pardus

leopar ismi yunanca büyük kedi anlamına gelen “leon pard” kelimelerinin bileşiminden gelmektedir.


dağılım ve yaşam alanı :



leoparların orijinal dağılımları çok geniş alanlardır.ancak günümüzde yaşam alanları çok daralmış kimi yerde de yok olmuştur



sina yarımadası, arabistan, filistin, türkiye, transkafkasya, kafkaslardan güney türkmenistana kadar, güneydoğu özbekistan, güneybatı tacikistan, iran’dan belucistan’a sind ve keşmir, nepal, assam, sri lanka, güneybatı burma(myanmar) malezya yarımadası, java ve taylant, hindiçini, çin,tibet, mançurya’dan kore’ye, doğu sibirya’nın 50° kuzey enlemine kadar olan alanlarda bulunmaktaydı .ancak bazı bölgelerde ya nesli tükenmiş yada tükenmek üzeredir. sumatra ve borneo adasında ise bulunmazlar.afrika’da da durum pek farklı sayılmaz.insan nüfusunun yoğunlaşması bir çok türde olduğu gibi leopar popülasyonunda da dramatik etkiler yapmıştır.zanzibar leoparının (tanzanya adası) nesli tükenmiştir. serengeti’de de aslan popülasyonu da leoparlar üzerinde olumsuz etki yapmaktadır.



leoparlar bulundukları bölgeye çok iyi uyum sağlarlar.bu nedenle her çeşit ormanda, çalılık alanlarda çayırlık alanda, bozkırda, kayalık ve yarı çöl ortamda yaşayabilirler.

bataklık tropikal ormanlarda, engebeli kayalık dağlarda kenya’nın karla kaplı dağlarında, hatta klimanjaro’nun 5638 metre yüksekliklerinde görülmüştür.himalaya’larda ise 3000 metreden yukarda ise pek sık bulunmaz





fiziksel özellikleri :

leoparlar aslan, kaplan ve jaguar gibi büyük kedilerin içinde en küçük cüsseli olanıdır. erkek leoparın boyu yaşadığı bölgeye değişmekle birlikte ortalama 90 santim olan kuyruk dahil 2,40 metreye kadar olabilir.ağırlığı 48 kiloya erişebilir.dişiler erkeklerden %20-%40 kadar daha büyük olabilir.diğer büyük kedilere göre uzun gövdesine göre daha kısa bacaklara sahiptir.

büyük kedilerin içinde en iyi ağaca tırmanabilen türdür.geniş pençelerinde sivri ve keskin tırnakları, kısa ve toparlak kulakları, göz alıcı parlaklıkta kısa tüylü postu vardır.post rengi ve tüy uzunluğu yaşam alanına göre değişmekle beraber, parlak sarımsı kahverengiden koyu sarımsı pas rengine kadar farklılık gösterebilir.üstünde siyah benekler bulunur.bir çok kişi leoparla jaguarı karıştırırlar.jaguardan farlı olarak beneklerinin içlerinde siyahlık bulunmaz.çene ve kafa yapılarıda jaguara göre daha küçüktür.boğazlarının altında siyah noktalardan oluşan kolye benzeri çizgi vardır.alt kısımları beyazdır.gövdesisin üçte ikisi kadarda kuyrukları vardır.postlarının üstündeki siyah benekleri, yapraklar arasında daha kolay kamufle olarak sezdirmeden avına yak laşmasını sağlar.postunun üstündeki benekler, insanların parmak izi gibi her bireyde farklılık gösterir.

leoparlarda melanistik siyah renkli olanlara da rastlanır.siyah renkli olanlarına panter dendiğide olur.bilim adamlarıda önceleri farklı bir tür olarak zannedilmelerine rağmen sonradan farklı bir tür olmadığı anlaşılmıştır.siyah renkli olan bireylerin postlarına bakıldığında belirsiz de olsa benekler görülebilir.kardeş yavrulardan biri normal renkte olurken diğeri siyah olabilir.siyah bireylere afrika’da rastlanmazken hindistan ve uzak doğunun orman alanlarında yaşayan popülasyonlarda rastlanabilir.

çekingen ve ihtiyatlıdır.duyuları çok kuvvetlidir.gizlenmekteki mahareti yüzünden leoparı bulmak aslan veya çitayı bulmaktan daha zordur.leopar, bulundukları yere çok iyi uyum sağlarlar.bu nedenle afrikanın sıcak bozkırlarından hindistan ve malezya yarım adasının yağmur ormanları ve çinin karla kaplı soğuk dağlıklarına kadar olan ormanlarda, çalılıklarda, fundalıklarda, yarı çöl ortamda yada kayalık dağ yamaçlarında yaşayabilirler.gündüz tehlike sezdiğinde gece avlanmayı tercih eder.gündüz öğle sıcağında sık otların veya bir ağacın dalında uyumayı tercih ederler.bu nedenle sabahın erken veya akşam saatlerinde aktif olurlar.insanlara görünmemeyi tercih eder.ağaca çıkmada çok ustadırlar.cüssesine göre çok güçlü olduğu için yakaldığı geyik, domuz gibi avları bile ağaca çıkarabilir.sesi güçlü bir homurtuya, gıcırtılı bir kükremeye benzer.

kaplan postu jaguar postu



kaplan ve jaguarların ayırt adici özelliklerinden biri postlarıdır.kaplan postu üzerindeki lekelerin ortasında leke bulunmazken jaguarların beneklerinin ortasında siyah lekeler bulunur.ayrıca jaguarların kafa yapıları daha iri yapılıdır.




avlanma ve yiyecekleri :

leoparlar fırsatçı avcılardır.avını gördüğünde her pençesini itinayla atar ve yere sinerek ilerler.avı şüphelendinde tekrar hareketsiz kalır.uygun anı bulduğunda süratle sıçrayarak avının boğazından yakalar ve boğar.bazan ağaçta bekleyerek avının üzerine atladığıda olur.



çok güçlü ayak kasları vardır.büyük kedilerin içinde ağaca en iyi tırmanan leoparlardır.avını yakaladığında aslan ve benekli sırtlan gibi diğer yırtıcılardan korumak için ağaca çıkartarak ağaçta yer.afrika’da yaşayan leoparlarda gözlemlenen olay şöyle gelişmiştir;leopar, yakaladığı avını yiyen çitayı korkutarak avını ondan çalar ancak tam o sırada bir aslan, leşi almak için leoparı kovalamaya başlar.leoparda leşi kaptığı gibi derhal ağaca çıkartır.aslanda peşinden ağaca çıkar.fakat leopar hafifliğinin de avantajını kullanarak leşi ağacın daha uç kısmına taşır.aslan ise çaresiz leşi leopara bırakarak ağaçtan iner.

zengin av menülerinin arasına gübre böceğinden tutunda yaşam bölgesinde bulabileceği yaban domuzları, yaban keçileri, ceylanlar, antiloplar, geyikler, yaban koyunları, kemirgenler, çakallar, sürüngenler, ikiyaşamlılar, kuşlar, hatta balıklar bile girer.

bazı leoparların tek bir avdan hoşlandığı farkedilmiştir.bunlardan biri ceylanla besleniyor, bir diğeri domuz avlamak için her gece 3 kilometre öteye gidiyor ve yattığı yerin yakınındaki av hayvanlarına dokunmuyordu.bazı uzakdoğu leoparları ise özellikle balıktan hoşlandığı biliniyor.balıklar su yüzüne çıkıncaya kadar bekliyor, sonrada onları yakalıyordu.başka bir leoparın ise kurbağa yakaladığı söylenmiştir. bazı leoparların çiftlik yakınlarında yaşamalarına rağmen çiftlik hayvanlarına saldırmadığı da bilinmektedir.ancak bazan çiftlik hayvanlarına saldırdığıda olur.insanlara ise nadiren saldırır.genellikle insandan uzak durmayı tercih eder.



üreme ve sosyal davranışlar :



leoparlar, tek başlarına yaşar ve avlanırlar. erkekler yaklaşık 6-63 kilometrekarelik bir alanı dişilerde 6-13 kilometrelik bir alanı hakimiyeti altına alabilirler.leoparlar hakimiyetindeki toprakları belirtmek için ıdrarları ile çalı ve ağaçlara koku bırakırlar. bu koku aynı zamanda dişi leoparların üreme durumunuda belli eder.kızışmış olan dişinin kokusunu alan erkek leopar dişiyi takip eder.erkekler toprak hakimiyeti veya çiftleşme sezonunda rakipleri ile zaman zaman ölümcül kavgalar yapabilirler.

belirli bir çiftleşme sezonu yoktur.ancak tropikal iklime sahip bölgelerde yılboyunca, kurak ve karasal iklime sahip bozkır alanlarda mevsimsel olabilir.gebelik 90-112 gün sürer.dişi, bir defada 1-6 arası değişmekle birlikte genellikle 2-3 yavru doğurur. yavrular doğduklarında 400- 700 gr ağırlığındadır.yavrular doğduklarında gözleri kapalıdır ve 7-10 günlük iken gözleri açılır.anne leopar,yavrularını yalayarak hem aile bağları güçlendirir hem de yavrunun kan dolaşımını düzenler.bunun başka bir yararı daha vardır.annenin tükürüğü güneş ışınları ile birleştiğinde d vitaminine dönüşür ve deri tarafından emilir.yavrular erginliğine ulaşana kadar yaklaşık 18-24 ay boyunca anneleri ile beraber kalırlar.ancak yavrulardan bazıları aslan ve sırtlan gibi diğer yırtıcıların saldırısı veya değişik nedenlerden öldüklerinden bu şansı bulamazlar.iki yıl sonra annelerinin yanından ayrılarak kendilerine avlanabilecekleri yeni hakimiyet alanları belirlerler.dişiler 33 aylıkken erkeklerde 24-36 aylıkken üremem olgunluğuna ulaşır.esaret altında 23 yıl yaşadıkları bilinmektedir.


tür üzerindeki tehlikeler:

çok güzel bir posta sahip olması avlanmasındaki en büyük etkendir.yaşam alanlarının daraltılması, avlayacağı türlerin azalması tür üzerindeki en büyük baskılardır.ayrıca popülasyonun az sayıda olduğu yerlerde gen değişiminin olmaması tür için olumsuz şarlar oluşturmaktadır.


alttürleri :

farklı alanlarda yaşayan alttürler birbirlerinden bazı farklılıklar gösterir.anadolu leoparı (p. p. tulliana) avlanmış örneklerine bakıldığında en iri alttürlerden biri sayılabilir.somali leoparı (p. p. nanopardus) somali ve etyopya’da yaşar ve en küçük alttürdür.ortalama olarak 25-30 kg kadar olur.arap leoparı ise ikinci küçük leopardır.amur ve java leoparları (panthera p. orientalis) ise koyu renkli, uzun kürklü ve daha geniş siyah benekleri ile en sıradışı olan alttürlerdir.

leoparların alttürleri geniş alanlarda dağılım gösterirler.

afrika



p. p. adersi zanzibar (tanzanya adası)nesli tükendi.

p. p. adusta etyopya.

p. p. leopardus batı afrika, senegal.

p. p. malanotica güney afrika.

p. p. nanopardus somali ve etyopya, en küçük alttür.25-30 kg kadardır.

p. p. panthera berberi leoparı, cezair ve mısır, iucn listesinde kritik tehlike altında.

p. p. pardus afrika leoparı, sudan, etyopya, kongo, kenya.

p. p. reichenowi kamerun.

p. p. ruwenzorli orta afrika’nın doğusu.

p. p. suahelica doğu afrika.



orta doğu, anadolu, kafkaslar



p. p. nimr arap leoparı, filistin?, güney arabistan ikinci en küçük alttür, doğada 15-20 birey

olabilir.iucn listesinde kritik tehlike altında.

p. p. jarvisi sina yarımadasında nesli tükendiği tahmin ediliyor.

p. p. tulliana anadolu leoparı, türkiye, israil, filistin, lübnan (nesli tükendi), suriye (nesli

tükendi), iucn listesinde kritik tehlike altında.

p. p ciscaucasia hazarın batısı kafkaslarda, türkiye?, azerbaycan, nesli tükenmiş olabilir.

p. p dathei orta iran.

p. p saxicolor iran leoparı, iran, afganistan, esaret altında çok sayıda var ancak doğada az

sayıda iucn listesinde tehlike altında.



asya



p. p. sindica pakistan.

p. p delacouri hindiçini (uzakdoğu ülkeleri, malay yarımadası.

p. p. fusca hint leoparı, hindistan’ın bir kısmında ve bengal’de çok az sayıda, nesli tükenmek

üzere.

p. p japonensis orta çin’in kuzeyi kısa kürklü altın sarısı renkli.iucn listesinde tehlike altında.

p. p. kotiya sri lanka leoparı, dar gen havuzu nedeni ile nesli tehlike altında.iucn listesinde

tehlike altında.

p. p. melas java leoparı,endonezya’nın java adasında, küçük yapılı, en yaygın siyah leoparlar bu

alttürde görülüyor.populasyon bilinmiyor. iucn listesinde tehlike altına.

p. p. millardi kashmir.hindistanın kuzeyi.

p. p. orientalis amur leoparı,kore; en kuzeyde olan alttürdür.uzun kürk, geniş siyah beneklidir.doğada 50

birey kaldığı tahmin ediliyor.iucn listesinde kritik tehlike altında.

p. p. pernigra nepal, kashmir (himalaya etekleri)

(bkz: leopar)