max born

max born (1882-1970)

max born 11 aralik 1882’de anatomist ve embriyologist profesor gustav born ve margarete, née kauffmann’in ogullari olarak breslau’da dunyaya geldi. max, breslau’da konig wilhelm, gymnasium’a basladi. breslau,heidelberg, zurich universite’lerinde calisti. daha sonra klein, hilbert, minkowski, ve runge’in yaninda matematik, schwarzschild’le astronomi, voight’le fizik uzerine calisti.

1906’da gottingen universitesi felsefe bolumunden elastik kablolar ve seritlerin denge durumunu incelemesi uzerine odul aldi. bir yil sonra ayni universiteden bu calismasiyla mezun oldu. born daha sonra larmor ve j.j. thomson’un yaninda calismak uzere kisa bir sure icin cambridge universite’ sine gitti. 1908-1909 yillarinda breslau’ya geri dondu. fizikci lummer ve pringsheim ’le gorecelik teorisi uzerine calisti. bir yazisindan dolayi minkowski, born’u beraber calismak uzere gottingen’ e davet etti. fakat 1909 kisinda born oraya varir varmaz, minkowski oldu. born, minkowski olunce onun fizik alaninda yarim kalmis calismalarini tamamlamak icin orada kaldi. daha sonra relativistik elektron calismalarindan dolayi gottingen universi’nde profesor oldu. 1912’de michelson’un gorecelik uzerine ders verme teklifini kabul etti. burada spectroscopik deneyler yapti.
1915’ te berlin universite’sinde gorevli profesor max planck’a asistan olarak cagrildi. fakat alman silahli kuvvetlerine katilmak zorundaydi. askeriyenin bilim offisinde sesin yayilisi uzerine calisti. geri kalan zamanini kristaller uzerine ayirdi. daha sonra gottingen’ deki calismalrini ozetleyen dynamik der kristallgitter (dynamics of crystal lattices) kitabini yayimladi.
birinci dunya savasindan sonra 1919’da frankfurt universitesine laboratuvarlardan birinin yonetimini ustlenmek uzere profesor olarak atandi. 1921’de gottingen’e james franck’la es zamanli olarak dondu. 1925’te amerika’ya kisa bir seyehati disinda 12 yil boyunca burada kaldi. bu yillarda hayatinin en onemli calismalarini gerceklestirdi. kristal ve kristal lattikler uzerine yapilmis bir cok arastirma ve takiben quantum teorisi uzerine yazilmis kitabini guncellestirdi.
1925-26 yillarinda heisenberg ve jordan’la beraber quantum mekanigin prensipleri(matrix mekanik) ve daha sonra qunatum mekaniginin istatistiksel gosterimi uzerine kendi calismalarini yayimladi. bircok alman fizikci gibi 1933’te goc etmeye zorlandi ve cambridge universitesinden davet aldi. burada infeld’le birlikte nonlinear electrodynamics alaninda calismalar yapti. 1935-36 kisinda sir c.v. raman ve ogrencileri ile birlikte bangalore’de hindistan bilim enstutusunde 6 ay gecirdi. 1936’da edinburg’da 1953’te emekli oluncaya kadar surdurecegi felsefe bolumu profesorlugune atandi.
max born gottingen, moscow, berlin, bangalore, bucharest, edinburgh, london, lima, dublin, copenhagen, stockholm, washington, ve boston universite akademilerinden burs, bristol, bordeaux, oxford, freiburg/breisgau, edinburgh, oslo, brussels universitesi, humboldt universitesi berlin, ve stuttgart technical university ’den doctora diplomasi aldi. ayrica cambridge universite’sinden stokes madalyasi sahibidir.
max 1913’de hedwig, née ile evlendi ve 3 cocugu oldu. 1970’de oldu.

kaynak: nobel fizik odulleri