gramer

seslerle ilgilenen fonoloji, anlamlarla ilgilenen semantik, sozcuk kurulumlariyla ilgilenen morfoloji, cumle kurulumlariyla ilgilenen sentaks ile kimi kaynaklarda dildeki tum sozcukleri kapsayan lexiconu da iceren, bir dilin yapisini cozumleyerek inceleyen bir bilim. 8 ana baslikta incelenir:

1. kisi(person): 1.tekil kisi, 3. cogul kisi gibi. kimi dillerde kisilerin cinsiyetlerine gore farkli kullanimlara da rastlanir(ingilizce 3. tekil icin he/she/it, fransizca 3. cogul icin ils/elles). kimi dillerde kisiler eylem cekimlerine gore belirtilir(latince amo, amas, amat(seviyorum/seviyorsun/seviyor)).

2. zaman(tense): her dil bir sekilde simdiki, gecmis ve gelecek zamani belirtir. bir dilde eylemlerdeki oncelik sirasini gostermek, kesinligi veya surekliligi bildirmek vs icin farkli zaman turevleri de varolabilir.

3. cati(voice): etken(active), edilgen(passive), ettirgen(causitive) ve oldurgan gibi eylemden etkili durumlari belirtir.

4. sayi(number): tekil ve cogul durumlari. kimi dillerde sadece 2, 3 veya 4 objeyi belirtmek icin de farkli belirtecler kullanilir. ayrica turkcede kimi cogul durumlar cogul takisi almaz(uc araba, bir grup insan).

5. kip(mood): eylemin indicative veya subjunctive olmasina gore ikiye ayrilir. subjonctif kullanimi cogu avrupa dilinde gecerliligini yitirmistir.

6. cinsiyet(gender): kimi dillerde nesneler eril, disi ve notr seklinde siniflandirmalarin yaninda canli(animate) veya cansiz(inanimate) seklinde de siniflandirilabilir. kimi dillerde cinsiyet farkliligi eylemlere de yansir(rusca eril:cital, disi:citala, notr:citalo(okudum)).

7. hal(case): adin, zamirin ya da sifatin cumledeki diger bir sozcukle iliskisini gosterir. yaklasik 15 hal vardir. ismin halleri

8. aspect: cumlenin perfect veya imperfect olma durumunu belirtir. yuklemin tamamlandigini mi devamlilik gosterdigini mi, suresini, gelisme durumunu(progressiveness), bir aliskanlik olup periyodik olarak mi gelistigi gibi durumlara cevap verir.

(bkz: dil bilgisi)

fransızca kökenli bir sözcük.