gaziantep

paleolotik cagdan bu yana cesitli kultur ve medeniyetlere ev sahipligi yapan ve guneydogu anadolu bolgesinin en eski kultur merkezlerinden birisi olan gaziantep, mo 4000 yillarina kadar uzanan ve ilk uygarliklarin dogdugu, mezopotamya ve akdeniz arasinda, tarihi ipek yolu uzerinde konumlanmistir.
antik ulasim yollarinin, stratejik bazi konumlarin birlestigi, savunmaya ve saldiriya elverisli, antik ticaret yollarinin kesistigi bir kavsakta bulunmasi ona tarihin butun safhalarinda bir cok medeniyetin goz dikmesine sebep olmustur. bu yollar kahramanmaras’tan sakcagozu’ne giden, urfa, kalkamis, duluk, islahiye, kilis ve halep baglantili ticaret yollaridir.
kentin jeolojik durumu onemini artirmaktadir. kommagene sinirlari icerisinde kalan toros daglari’nda antik donemde kullanildigi bilinen bazi maden yataklari vardir. bu yorede demir madenlerinin isletildigi ve donem teknigi ile celik elde edildigini kitabelerde ifade edilmektedir.
gaziantep’te paleotik, neolotik, kalkeotik, tunc caglarina, hitit, med asur pers iskender selefkosler roma, bizans, abbasiler ve selcuklulara ait eserler bulunmaktadir. hitit doneminden itibaren gaziantep onemli bir dini merkez olmustur. hitit bas tanrisi tesup’un kutsal sehri olarak bilinen dolichenos (gaziantep) ayni ozelligini grek, roma doneminde de korumustur.
gaziantep, guneydogu’nun en buyuk, turkiye’nin ise 6. buyuk kentidir. guneydogu anadolu’yu batiya baglayan kara ve demiryollarinin merkezi olmasi, uluslararasi havaalani ile tam bir metropol kenttir. gaziantep’in su an 9 ilcesi 17 beldesi ve 616 koyu vardir. ilin nufusu 1.450.000 civarindadir. gaziantep’in rakimi ise 850 metredir.

ilceler:
gaziantep (merkez), araban, islahiye, karkamis, nizip, oguzeli, nurdagi, sahinbey, sehit kamil, yavuzeli.

gaziantep adinin kokeni

gaziantep ilinin yerlestigi cografi alanin, ilk uygarliklarin dogup gelistigi mezopotamya ve akdeniz arasinda bulunmasi, ayrica guneyden ve akdeniz’den gelip doguya, kuzeye ve batiya giden yollarin kavsaginda olusu ilin tarihinin cok renkli olmasini saglamis, dolayisiyla tarih oncesi caglardan beri insan topluluklarina yerlesme sahasi ve ugrak yeri olmustur. tarihi ipek yolu uzerinde bulunmasi, gaziantep’in onemini artirmis ve canliliginin surekli olmasini saglamistir.

gaziantep tarihinin devreleri paleolitik, kalkolitik, neolitik donemler, tunc cagi, hitit, med, asur, pers, iskender, selokidler, roma ve bizans, islam ve turk devirleri olarak siralanabilir. bu donemlerin izlerini gunumuzde acik bir sekilde gormek mumkundur.

gaziantep yoresinde adi bilinen ilk yerlesim merkezi, dolike ( doliche - dolikhe ) sehridir. gaziantep’in 10 km. kuzeyinde, duluk koyu yakinlarindaki bu yerlesim yerinin adi, bizans kaynaklarinda diba ( daluk ) olarak gecmektedir. duluk adinin da bu sozcukten kaynaklandigi belirtilmektedir.

sehir, cumhuriyet oncesi yillara kadar ayintap ( ayintab ) adiyla anila gelmistir. bu adin benzerine ilk kez hacli seferlerine iliskin kroniklerde rastlanmaktadir. urfali mateos ve papaz griro’nun, 1124 - 1155 yillari arasindaki seferlerde, araplarin ayintab adini verdikleri sehirden hantap ( hamptan ) diye soz ettigi anlatilmaktadir. arapca " parlak pinar " anlamina gelen ayintab, ermeni kaynaklarinda anthapt olarak gecer. gaziantepli tarihci bedruddin ayni’nin ifadesiyle antep’in eski adi "kala-i fusus"dur. kala-i fusus "yuzuk kalesi" demektir. bedruddin ayni’ye izafe edilen rivayete gore buranin kotu bir hakimi varmis. bircok uygunsuz isler yaptiktan sonra ettiklerine pisman olmus ve tovbe etmistir. adi ayni oldugundan, halk "ayni tovbe etti" demistir. bundan oturu sehrin adi "ayni tovbe" aynitap olarak kalmistir.

bir diger rivayette ise; ayintap adini, suyunun guzelliginden ve bollugundan dolayi aldigi soylenmektedir. zira, "ayin"; pinar, kaynak, suyun gozu anlamina gelmektedir. dolayisiyla "tab"; guzel pinar ve guzel kaynak manasini ifade etmektedir. yine ayrica "ayintap" adindaki, "tab" ; guc ve takat anlamina gelmektedir. sehre suyunun bollugundan dolayi da bu ismin verildigi soylenmektedir.

islam egemenligi sonrasinda ayintab adi giderek ayintap’a donusmustur. fransiz kuvvetlerine karsi sehrin, savunmasini bu ugurda verdigi 6317 sehide ragmen yilmadan, cesaretle surdurmesi ve essiz bir direnis gostermesi nedeniyle 6 subat 1921 tarihinde t.b.m.m. tarafindan "gazilik" unvanina layik goruldugunden "gaziayintab" olmustur. 1928 yilinda ise, sehrin adi gaziantep olarak degistirilmistir.

http://www.gaziantepgazeteciler.org.tr/tarih.htm