eskişehir

isminin kaynağı:

bugünkü eskişehir ili, eski ve orta çağlarda yunanca dorylaion, latince dorylaeum ismi ile tanınan bir kentti. arap kaynaklarında ise şehrin adı darauliya, adruliya ve drusilya olarak verilmiştir. dorylaion, antik kaynaklarda önemli yolların kavşak noktasında kaplıcaları ile ünlü, ticaret ile zenginliğe kavuşmuş bir frigya (phrygia) şehri olarak geçer ve şehrin kurucusu olarak eretrialı doryleos gösterilir.
özellikle bizans çağında önem kazanan kentte imparator justinianos’un yazlık sarayının varlığından söz edilir. 19. yüzyılda birçok gezgin ve bilim adamı, bölgeye yaptıklan gezilerin ve araştırmaların sonucunda eskişehir’in 3 km. kuzeydoğusunda, porsuk çayı’nın kuzeyinde yer alan bugünkü adıyla şarhöyük ören yerinin antik dorylaion şehri olduğunu saptamışlardır. burası 17 m. yüksekliğinde, 450 m. çapında orta anadolu’nun orta büyüklükteki höyüklerinden biridir. burada 1989 yılında itibaren kültür bakanlığı ve anadolu üniversitesi adına prof, dr. a. muhibbe darga başkanlığında bir ekip tarafından arkeolojik kazılara başlanmıştır. halen devam etmekte olan kazılarda, höyükte şimdilik osmanlı döneminden ilk tunç çağı’na kadar geri giden sürekli bir yerleşmenin olduğu saptanmıştır.
dorylaion - şarhöyük, bizans’ın selçuklulara karşı korunmasında büyük rol oynamış ancak 1176’da selçuklu sultanı ii. kılıçaslan’nın bizans imparatoru manuel komnenos’u mağlup etmesinden sonra kent, selçukluların egemenliği altına girmiştir. bundan sonra uzun bir zaman yıkık ve terkedilmiş olan dorylaion-şarhöyük’ün yakınında, harabenin güneyinde yeni bir yerleşme kurulmuştur. w. m. ramsay’in bildirdiğine göre, büyük olasılıkla dorylaion harabelerine eskişehir adı verilmiş ve bu ad o zamandan günümüze uzanmıştır.


nüfus:
2000 yılı genel nüfus sayımı sonuçlarına göre 706 009 olan il nüfusunun 557 028‘ i il ve ilçe merkezlerinde 148 981’ i köylerde yerleşmiştir. şehir nüfus oranı % 79, köy nüfus oranı ise % 21 dir. ilin yıllık nüfus artış hızı binde 9.61 dir. şehir nüfus artış hızı binde 15.41, köy nüfus artış hızı binde –9.52 dir. daha önceki nüfus sayımlarında da görüldüğü gibi il ve ilçe merkezlerinde yaşayan nüfus miktarında artış olurken, köylerde yaşayan nüfus miktarında azalma olmuştur.
nüfus yoğunluğu il genelinde 51, il merkezinde 195 dir.


vadiler
ldeki önemli vadiler sakarya ve porsuk vadileridir. sakarya vadisi’nin denizden yüksekliği yaklaşık 250 metre kadardır, dolayısıyla bu vadide eskişehir geneline göre dahi ılıman bir iklim hüküm sürer. bu da beraberinde farklı ürün türlerinin yetişmesini getirir. sakarya vadi’sinde fıstık, pamuk vb. gibi eskişehir ve iç anadolu’da yetişmeyen ürünlerin ekimi yapılır. diğer vadi ise porsuk vadisi’dir, porsuk vadisi’nin geniş tabanında, yukarıda sözü edilen porsuk ve sarısu ovaları yer alır
başlıca dağlar
eskişehir il alanı, sakarya irmağı ile porsuk ve sarısu çayları havzalarını kaplamaktadır. havzaların denize doğru eğimleri fazla değildir. bu nedenle akarsular, havzaların yüksek bölümlerinden taşıdıkları maddeleri, alçak kesimlere yığarak çok geniş düzlükler oluşturmuştur. ovaların, il toplam alanı içindeki payı %26 dolayındadır. eskişehir’de ovalar, ovaların çevrelerini kuşatan dağlar ve platolardan oluşan normal bir topografya görülür.
porsuk ovası, kütahya il sınırından başlar, porsuk çayı’nın yatağı boyunca kuzeydoğu yönünde uzanır. eskişehir il merkezinden sonra, doğuya yönelir ve ankara il sınırına dek sokulur.
porsuk ovası; kuzeyden bozdağ ve sündiken dağları, güneyden sivrihisar dağlan ve türkmen dağı’nın doğu uzantılarıyla çevrilir. ova, kütahya il sınırından eskişehir il merkezine dek oldukça eğimli, dar bir vadi şeklindedir. "porsuk çukurluğu" olarak adlandırılan bu bölüm, il merkezine yaklaştıkça genişlemeye başlar. ovanın, muttalip ve sultandere köyleri arasında yaklaşık 13 km. ye ulaşan genişliği, doğuda çavlum köyü yakınlarında daralır ve l km.ye dek iner. bu boğazdan sonra yeniden genişler ve en geniş durumunu burada kazanır. ovanın genişliği, bu yöredeki sepetçi ve fevziye köyleri arasında 21 km. ye ulaşır. daha sonra yeniden daralmaya başlar. ova, özellikle refahiye köyü’nden sonra dar bir vadiye dönüşür.
batı-doğu yönünde eğimli olan porsuk ovası’nda eğim fazla değildir. ovanın denizden yüksekliği, sultandere köyü yöresinde 836 m, söğütönü yöresinde ise 835 m.dir. porsuk çayı’nın sakarya irmağı’na karıştığı yerde, ovanın yüksekliği 650-700 m. arasında değişmektedir. yani, ovadaki en büyük yükselti farkı yaklaşık 125 m. dir.
kalın alüvyal bir toprak tabakası ile kapalı olan porsuk ovası, çok verimlidir. ovada buğday, arpa, çavdar, yulaf, mısır, pirinç ve şeker pancarı ekimi yapılır.
porsuk ovası’nın batı uzantısı, "sarısu ovası" olarak adlandırılan bir ovada noktalanır. sarısu çayı’nın her iki yanında kuzeybatı-güneydoğu doğrultusunda uzanır.
kuzeyde bozdağ, güneyde küçük türkmen dağı ile çevrili olan ovanın denizden yüksekliği 840 m.dir. inönü’nün kuzeyinden başlayan ova, doğu yönüne akışlıdır ve fazla eğimli değildir. sarısu ovası’nın en geniş yeri inönü ile istasyon arasındadır. burada yaklaşık 4 km. genişliğe ulaşır. doğuya gidildikçe yavaş yavaş daralır. sarısu ovası, okubalı yöresinde bir boğazı aştıktan sonra yeniden genişler. ova, eskişehir il merkezi yakınlarındaki karagözler köyü’nün batısında porsuk ovası ile birleşir. kalın alüvyal topraklarla kaplı sarısu ovası’nda buğday, arpa, çavdar, mısır, pirinç ve şeker pancarı ekimi yapılır.
ilin güneybatısında yer alan yukarı sakarya ovası, porsuk ovası’ndan sonra eskişehir’in en geniş düzlüğüdür. yukarı sakarya ovası; kuzeyden sivrihisar dağları ve türkmen dağı’nın kuzey uzantıları, batıdan türkmen dağı’nın doğu uzantıları, güneyden ise emirdağ’la çevrilidir. bu geniş düzlüğün denizden yüksekliği 800-1000 m. arasındadır.
yukarı sakarya ovası, doğudaki yağverviran ve gerenli köyleri yöresinden, sivrihisar ilçe merkezine doğru sokulur. ovanın başlangıçta 14 km. olan genişliği, sivrihisar’ın kuzeyinde 4 km. ye düşer.
yukarı sakarya ovası, porsuk ovası gibi tam düz değildir. ovadaki en belirgin kabartı, mahmudiye ilçesi’nin batısındaki 1.301 m. yüksekliğindeki "kırgız dağı" dır. yine aynı yörede congerçalı ve çerkezçalı tepeleri bulunmaktadır. çifteler ilçe merkezinin güneydoğusunda en yüksek noktasına ulaşan çal kütlesi, uzantıları ile çok geniş bir alanı kaplar.
yukarı sakarya ovası’nın en geniş yeri aksaklı ve yukarı kepen köyleri arasındadır. bu kesimde genişliği 76 km.ye yaklaşır.
yer yer kalın bir toprak tabakası ile kaplı olan ova, sarısu ve porsuk ovaları kadar verimli değildir. yukarı sakarya ovası’nda genellikle buğday, arpa, çavdar, mısır, susam, ayçiçeği ve şeker pancar ekimi yapılmaktadır.
eskişehir ilinde yaylalık alanlar. türkmen dağı’nın doğu uzantıları ile bozdağ, sündiken dağları üzerindedir. porsuk ve sakarya havzalarını birbirinden ayıran sivrihisar dağları üzerinde de yaylalık alanlar bulunmaktadır.
eskişehir il alanı daha çok platolar ve dağlarla kaplıdır. yaylalar, il topraklarının %0.6 gibi çok küçük bir bölümünü kaplar.
eskişehir ilinin genel coğrafi yapısı; sakarya ve porsuk havzaları ile bu havzaları çevreleyen dağlardan oluşur. bu nedenle, il toprakları ana vadiler ve bu vadilerle birleşen çok sayıda küçük vadilerce parçalanmış durumdadır. havzanın sularını toplayan sakarya irmağı’nın aktığı vadi, "sakarya vadisi" adını alır. bu vadi. sakarya irmağı’nın ilk kaynak alanlarında, yani türkmen dağı kütlesinin doğu uzantıları üzerinde dar ve derindir. seyitgazi yöresinden sonra, vadi tabanı genişler ve doğuda ankara il sınırına dek uzanır. bu bölümde, vadinin geniş tabanı üzerinde yukarı sakarya ovası yer alır. sakaya vadisi, ankara il sının yakınından kuzeye döner ve porsuk çayı ile birleşir. vadinin bu kesimine "orta sakarya vadisi" denir.