imam i muhammed gazali

islam âlimlerinin en buyuklerindendir. ismi muhammed bin muhammed bin muhammed bin ahmed’dir. kunyesi ebu hâmid, lakabi huccet-ul-islam ve zeyneddin’dir. gazali nisbesiyle meshurdur. muctehiddi. ictihadi, safii mezhebine uygun oldu.

egitimine islam dunyasinin bilinen en iyi hocalarinin yaninda baslamis, ardindan nisabur’da tahsilini tamamlayinca, buyuk bir ilim ve edebiyat hâmisi olan selcuklu veziri ustun devlet adami nizamulmulk’un daveti uzerine bagdat’a gitti. nizamulmulk’un topladigi ilim meclisinde bulunan zamanin âlimleri, imam-i gazali hazretlerinin ilminin derinligine ve meseleleri izah etmekteki ustun kabiliyetine hayran kaldiklarini itiraf ettiler.

bu sirada otuz dort yasinda bulunan imam-i gazali hazretlerinin islamiyet’e yaptigi buyuk hizmetleri goren selcuklu veziri nizamulmulk, simdiki tabirle, onu nizamiye universitesi rektorlugune tayin etti. bu universitenin basina gecen imam-i gazali hazretleri, uc yuz seckin talebeye luzumlu olan butun ilimleri ogretti.

nizamiye universitesinde bulundugu yillarda, kitabu’l-basit fil-furu, kitab-ul-vesit, el-veciz, meahiz-ul-hilâf adli kitaplarini yazdi.

ayrica ismailiyye adindaki orgutun goruslerini curutmek icin kitabu fedâihil-bâtiniyye ve fedâil-il-mustehzariyye adli eserini yazdi. yine bu sirada rumcayi ogrenerek felsefecilerin yanlis goruslerini ortaya koymak icin eski yunan ve latin filozoflarinin kitaplarinin asli ustunde uc sene titizlikle incelemeler yapti. bu incelemeleri esnasinda ve neticesinde felsefecilerin maksatlarini aciklayan mekâsid-ul felâsife kitabi ile felsefecilerin goruslerini reddeden tehâfut-ul-felâsife kitabini yazdi.

avrupali filozoflar, o asirda dunyanin tepsi gibi duz oldugunu iddia ederek, ilimlerini ve felsefelerini boyle yanlis bilgiler ustune kurarken, imam-i gazali dunyanin yuvarlak oldugunu, karacigerde kanin zehir ve mikroplardan temizlenip tazelendigini, safra ve lenfle zararli madde eriyiklerinin burada kandan ayrildigini bu iste dalagin, bobreklerin ve safra kesesinin rollerini, kanin madde miktarlarindaki oranin degismesi ile sihhatin bozulacagini, bugunku fizyoloji kitaplarinda yazdigi gibi, delillerle ispat etti.

bu calismalarindan dolayi gazali’yi bir felsefeci olarak goren ya da kabul edenler olmustur. bunun sebebi, felsefe ile tefekkur arasindaki muhim farki bilmemek olabilir. kendisi filozof degil mutefekkurdur.

sozlerinden bazilari:

belaya sukretmek lazimdir. cunku kufur ve gunahlardan baska bela yoktur ki, icinde senin bilmedigin bir iyilik olmasin! allah, senin iyiligini senden iyi bilir.

bir sozu soyleyecegin zaman dusun! eger o sozu soylemedigin zaman mesul olacaksan soyle. yoksa sus!

sabir insana mahsustur. hayvanlarda sabir yoktur. meleklerin ise sabra ihtiyaci yoktur.

akli olan kimse nefsine demelidir ki: benim sermayem, yalniz omrumdur. baska bir seyim yoktur. bu sermaye, o kadar kiymetlidir ki, her cikan nefes hicbir seyle tekrar ele gecmez ve nefesler sayilidir, azalmaktadir. o halde bu gunu elden kacirmamak bunu saadete kavusmak icin kullanmamaktan daha buyuk ziyan olur mu? yarin olecekmis gibi butun âzâlarini haramdan koru.

eserlerinden bazilari:

ihyâu-ulumiddin,

kimyâ-i seâdet,

cevahir-ul-kur’ân,

kavâid-ul-akâid,

kitab-ul-iktisâd fil itikad,

ilcâm-ul-avâm an ilm il-kelam,

mizân-ul-amel,

durret-ul-fahire,

eyyuh-el-veled,

kistâs ul-mustekim,

tehâfet-ul-felâsife,

mekâsid-ul-felâsife,

el-munkizu aniddalâl,

el-fetâvâ, hulâsât-ut-tasnif fit-tesavvuf.