doppler ultrasonografi

doppler ultrasonografi yöntemi ile bir organın veya damarının kan akımını inceleyebiliriz. kan akımının miktarı, akımı engelleyen yapı varlığı, akımın normal yönde olup olmadığı değerlendirilebilir. akan kan, kırmızı ya da mavi renk şeklinde gözle görülebilir. akan kanın miktarı ile ilgili ölçümler yapılabilir. bu esnada cihazdan kalp atışlarına benzer sesler duyulur. cihazın çalışma prensibi, sesin hareket eden yapılardan yansırken frekans değişikliği göstermesidir. doppler incelemeleri, normal ultrasonografi cihazları ile yapılır. ancak bunlarda farklı bilgisayar donanımı mevcuttur.

doppler ultrasonografi incelemesi, doppler ultrason cihazına bağlı bir prob yardımıyla ve incelenecek organ ya da damar üzerine jel sürülerek gerçekleştirilir. jeller, probun hava ile temasını önler ve gönderilen sesin daha derin dokulara ulaşmasını sağlar.

doppler ultrasonografi incelemesi ile:
kol ve bacak damarları,
karaciğeri besleyen damarlar
böbreği besleyen damarlar
boyun damarları
gebelerde, anneye ve fetuse ait damarlar
erkeklerde testisleri besleyen damarlar
gözü besleyen damarlar;
vücudun herhangi bir bölgesinde oluşan bir kitlenen damarlanması incelenebilir.

inceleme öncesinde önemli bir hazırlık gerekmemektedir. ancak karın içindeki bir organ (karaciğer, böbrek v.b.) incelenecek ise hastanın aç olması, oluşabilecek gazı engelleyerek incelemenin daha kaliteli gerçekleşmesini sağlar. bu nedenle karın bölgesindeki damarların incelenmesi için 1 aya kadar çocuklarda emzirme süresi kadar, 5 yaşına kadar çocuklarda 4 saatlik, 10 yaşına kadar olanlarda 6 saatlik ve büyüklerde 12 saat açlık gereklidir. bu süre içerisinde sigara dahil hiç bir şey yenilip içilmez. karın bölgesi incelemeleri dışında önceden bir hazırlık gerekmemektedir. inceleme sırasında gözlük, saat, metal eşya gibi cisimlerin çıkartılması gerekmez. ancak incelenecek bölgenin, probla temas alanının sağlanması için açıkta olması gerekir. bu nedenle hasta masaya yattığı sırada, o bölgedeki giysiler soyundurulur.

inceleme sırasında, karın bölgesinin iyi incelenmesi için hastadan nefesini tutması istenir. bunun için derin nefes aldıktan sonra olabildiğince hareketsiz kalıp, nefesi vermemek gerekir. bu süre kişiye göre değişmekle birlikte ortalama 15-50 saniyedir.

doppler ultrasonografi incelemesi, tıpkı ultrasonografi incelemesinde olduğu gibi radyasyon içermeyen bir tanı yöntemidir. yanlızca ultrason enerjisi (yüksek frekanslı ses) kullanılır. ultrason enerjisi, vücuttaki dokularla etkileşir. bu etkileşim, dokuların ısısını artırmak şeklindedir. isı artımı 1.5ºc olabilir. özellikle anne karnındaki fetüslerde ısı artımının 41ºc’yi geçmesi zararlıdır. ancak, tanı amacıyla kullanılan sınırlarda bu kadar yüksek ısı artımı oluşmaz. oluşmasına neden olabilecek inceleme şekillerine karşı radyologlar zaten eğitim almaktadır. gebelikte uygulanan doppler incelemelerinin, çocuk doğduktan sonraki davranış ve okul başarısına olumsuz etkisi gösterilememiş, kansere neden olduğu konusunda bir bulgu bugüne kadar ortaya çıkmamıştır.

inceleme sırasında damar içine ilaç verilmemektedir. ancak, son yıllarda özellikle karın içindeki gaza bağlı veya herhangi bir nedenle net izlenemeyen damarların incelenmesinde; damarları daha ayrıntılı ortaya çıkaran ve herhangi bir yan etkisi olmayan ilaçlar da kullanılmaya başlanmıştır. bunlara "ultrason kontrast maddesi" adı verilmektedir.

kol ve bacak damarları
atar ve toplar damarlardaki kireçlenme (damar sertliği) plaklarına bağlı oluşan darlık, pıhtı oluşumları ve toplar damarlarda yetmezlik (varisler) olup olmadığının saptanmasını sağlar. "üst/alt ekstremite arteriyel ve/veya venöz doppler" incelemesi adını alır.

karaciğeri besleyen damarlar
siroz v.b. hastalıklarda karaciğeri besleyen damarlarda meydana gelen değişiklikleri incelemek için kullanılır. "portal doppler" adını alır.

böbreği besleyen damarlar
diabet, hipertansiyon vb hastalıklarda böbreği besleyen damarların ne düzeyde etkilendiğini saptamak için kullanılır. "renal doppler" adını alır.

boyun damarları
boyunda, beyine giden ana atar damar ile dallarında kireçlenme plaklarına bağlı oluşan darlıkları ya da beynin arka kesimini besleyen damarların akım miktarını saptamak için kullanılır. "karotis ve vertebral sistem doppler" adını alır.

gebelerde, anneye ve fetuse ait damarlar
son adet tarihine göre gelişme geriliği şüphesi olan fetüslerde, hipertansiyonu olan gebelerde kan akımının hızı ve özelliği incelenerek olası anomaliler saptanır. "obstetrik doppler" adını alır.

erkeklerde testisleri besleyen damarlar
testisleri besleyen damarlarda meydana gelen düzensiz genişlemeler damarlardaki yetmezliğe bağlıdır ve erkeklerde kısırlığın önemli bir sebebidir. bu damarlara yönelik yapılan incelemede toplar damarlardaki olası yetmezlik (varisler) saptanabilir. "skrotal ya da testis doppleri" adını alır.

gözü besleyen damarlar
diabet, hipertansiyon vb hastalıklarda göz damarlarında meydana gelen değişikleri saptar. "göz doppleri" adını alır.

vücudun herhangi bir bölgesinde oluşan bir kitlenen damarlanması
bir kitleyi (tümör) besleyen damarların olup olmaması o kitlenin iyi huylu ya da kötü huylu olduğunu saptamada önemli bir kriterdir. kitlenin çok kanlanması bu kitlenin habis özellik taşıdığının bir göstergesidir. "kitleye yönelik doppler" şeklinde adlandırılır.

(kaynak: www.turkrad.org.tr)