haydarabad nizamlıgi

hindistan’da kurulan türk asıllı müslüman devlet.
1724 tarihinde gürgâniyye (babür) devleti’ne (1526-1858) bağlı olarak dekken’de çın kılıç han (1671-1748) tarafından kuruldu. çın kılıç han, gürgâniyye devletinin kumandanlarından, türk asıllı, âbid kılıç han semerkandî’nin oğludur.

gürgâniyye devletinde yüksek memuriyetler ve dekken eyalet valiliği de yapan çın kılıç han, 1724 yılında haydarâbad devleti de denilen hânedanlığı kurdu. 1857 yılına kadar gürgâniyye hakimiyetinde olan devlet, bu tarihten sonra ingiltere’ye tâbi oldu. ingilizler, haydarâbad devletinin dış bağımsızlığını bütünüyle, iç bağımsızlığını da kısmen kaldırıp sınırlarını daralttı. 1948 yılında ingiltere’den ayrılıp, bağımsızlığa kavuşan hindistan ile haydarâbad devleti arasında siyasî anlaşmazlık çıktı. devlet başkanı osman nizam han (1911-1967) bölgenin bağımsızlığını savundu. hindistan, bunu kabul etmeyip savaş açtı. savaş sonunda haydarâbad devletinin savunma ve dış işlerinde hindistan’a bağlı, içişlerinde bağımsız olması kabul edildi. fakat, kuzey hindistanlı lider seyyid kasım regavî’nin, hindulara karşı idare ettiği rizakârlar hareketine karşı askerî yardım göndermemesini bahane eden hindistan, haydarâbad’ı işgal etti. idare, askerî bir valiye verilip, bölge eyalet hâline getirildi. 1950 anayasası ile demokratlaşan hindistan, haydarâbad devletinin eski hanı osman nizam’ın, sadece “haydarâbad devlet başkanı” unvanını muhafaza etmesini kabul etti. nizamlık, 1956’da tamamen ortadan kalktı. günümüzde sadece unvan olarak varlığını sürdürmektedir.

gürgâniyye, ingiltere ve hindistan devletleri hakimiyetlerinde yaşayan haydarâbad devletinin başkenti haydarâbad şehridir. hânedânın dili önce türkçe, sonra farsça daha sonra da urduca olup, müslümanlar, çoğunlukla hanefî mezhebindedir. haydarâbad devlet başkanı bereket ali hanın annesi, son halife ikinci abdülmecid efendi’nin kızı dürrî şehvâr sultan olup, kendisi de, istanbullu bir türk kızı ile evlidir. 1918’de osman nizam han tarafından kurulan “osmaniyye üniversitesi”, bugün, öğretim yapılan büyük bir müessesedir.