behmeniler

hindistan’ın dekken bölgesinde kurulan müslüman-türk hanedanlığı.
tuğluk-türk sultanlarından muhammed bin tuğluk zamanında çıkan iç karışıklıklarda, alaeddin hasan behmen şah, dekken bölgesinde bağımsızlığını ilan etti ve gülberge şehrini payitaht (başkent) yaptı. elinde bulunan toprakları; gülberge, devletabad, elliçpur ve birdar olmak üzere dört vilayete böldü. bağımsızlığını ilan etmesine yardımcı olan beyleri, bu vilayetlere vali tayin etti.

alaeddin hasan’ın saltanatı, kurduğu düzeni kabul ettirmek için özellikle hindulara karşı yapmak mecburiyetinde kaldığı seferlerle geçti. devleti, mısır’daki halife tarafından tanındı. 1358 senesinde, gucerat’a karşı yaptığı seferde hastalanıp vefat etti. yerine oğlu muhammed geçti. muhammed şahın ilk işi, devlet ve ordu teşkilatını kurmak oldu.

muhammed şahın bastırdığı para, hindu devletininkinden daha halis idi. hindu varangel ve viceyanagar racaları, behmeni topraklarında bulunan hindu sarraflarla anlaşarak ele geçirdikleri paraları eritip, kendilerininkine çevirdiler. bastırdığı paraların üzerindeki kelime-i şehadetin yerine put konmasına kızan muhammed şah, viceyanagar ve varangel racalarının topraklarına sefer düzenledi ve bu işe vasıta olan hindu sarrafları idam ettirdi. viceyanagar racasının ordusu dağıtıldı.

sultan muhammed’in 1377’de vefatından sonra yerine geçen oğlu mücahid de, saltanatını hindularla mücadeleyle geçirdi. yerine geçen amcası davud şahın kısa süren saltanatından sonra, tahta alaeddin hasan’ın torunu ikinci muhammed şah geçti. dekken’de islamiyet, bunun zamanında yerleşti. sulh ve sükun içinde geçen ikinci muhammed döneminden sonra tahta çıkan gıyaseddin ve şemseddin şahların kısa süren devirleri, karışıklık içinde geçti. sultan taceddin firuz’un hakimiyeti ele geçirmesi ile birlik sağlandı (1397). viceyanagar ve kerla racaları ile başarılı savaşlar yapıldı (1398). yapılan antlaşma neticesinde hindular, uzun zaman behmenilere saldıramadılar. ancak gücerat ve malva sultanlıklarının behmenilere karşı düşmanca tavırlarından cesaret alarak, behmeni topraklarına girdiler. sultan firuz telingana, hindularına karşı düzenlediği başarısız seferin akabinde hastalandı ve kardeşi ahmed şah sultan oldu (1422). ahmed şah, telingana devletini tamamen ortadan kaldırdı (1424). gücerat ve malva sultanlarına karşı başarılı seferler yaptı. ölünce yerine sultan alaeddin ikinci ahmed geçti (1436). bundan sonra behmeniler devleti, iç karışıklıklar ve mücadelelere sahne oldu. hümayun şah ve nizam şah devirlerinde de bu karışıklıklar devam etti.

1461’de çocuk yaşta bulunan muhammed şahın tahta geçmesinden sonra, melik şah, türk ve mahmud kavan gibi güçlü emirler, idareyi ele geçirdiler. bu güçlü komutanlar sayesinde, komşu devletlerin saldırıları durdurulup, ticaret ve hac gemilerine musallat olan korsanlara karşı başarılı seferler düzenlendi. dekken’in batı kıyılarındaki vişalgarh kalesi ve goa limanı ele geçirildi (1471). bilgaum ve bankapur racaları yenildi (1472). bilgaum ve telingana bölgesi ele geçirilip, behmeni devleti, en geniş sınırlarına ulaştırıldı (1478). bu devrede, osmanlı sultanı fatih sultan mehmed hanla elçi mübadelelerinde bulunuldu. en güçlü devrini yaşayan devletin toprakları, kuzeyde berar’dan güneyde viceyanagar’a, doğuda bengal körfezinden batıda umman denizine kadar uzanıyordu. devlet topraklarının büyümesi ile vilayet sayısının artması icab ettiği görüşünde olan vezir mahmud kavan, vilayet sayısını dörtten sekize çıkardı. bundan rahatsız olan valiler, bir komplo neticesi vezirin idamını sağladılar. sultan muhammed de ölüp, çocuk yaştaki oğlu mahmud başa geçince, dört eyalet valisinin herbiri, bağımsızlıklarını ilan ettiler. merkezde behmeni hanedanı, kukla olarak devam etti ise de, idareyi ele geçiren kasım bey beridü’l-memalik ismindeki türk beyi 1527’de beridşahlar devletini kurdu.

behmenli devletinde sultanın muhafızlarına hassa-heyl denilirdi. başlarında tavaci ve yasavul’lar vardı. tavacilere saray teşkilatçılığı yaptıklarından dolayı, bavdar da denilmekteydi. devlet teşkilatının ana hatları, delhi sultanlığınınki gibiydi. padişahlık alameti olarak altın para basmak ve günde beş kere nevbet çaldırmak gibi gelenekleri, ilk defa, sultan birinci muhammed başlattı.

behmenli sultanları ve vezirleri, ülke topraklarının çeşitli yerlerinde; camiler, medreseler, hamamlar, hanlar ve kervansaraylar yaptırdılar. gülberge’de bulunan büyük camiyi, sultan birinci muhammed yaptırdı.