ali rıza paşa kabinesinde sezilen kararsızlık

nutuk’tan...

biz, bazı tavırlardan, ali rıza paşa kabinesi’nde bir çekingenlik, bu kabineyi oluşturan şahısların da kafalarında bir bulanıklık sezer gibi olduk. onun için bazı tedbirler almayı uygun gördük.

aynı günde bir genelge yazdık. bunda, «hükûmet ile millet arasında görüş ve gaye birliğinin sağlandığı bir tebliğ ile bildirilinceye kadar eskiden olduğu gibi resmî haberleşmenin kesilmiş bir durumda bulundurulması» gereğini bildirdik (belge: 129).

bundan başka, her taraftan gelen teklif ve görüşleri birleştirerek, bütün kolordu komutanlarına ve millî mücadele’ye yardımcı olan valilere de 3 ekim günü, bazı gizli tebliğlerde bulunduk. yeni kabine ile ilk temasımıza ait olan bu belgeleri, olduğu gibi yüksek hey’etinizin gözleri önüne sermeyi, bundan sonraki haberleşme ve ilişkilerin kolaylıkla anlaşılabilmesi bakımından uygun görüyorum. müsaade buyurur musunuz?

şifre sivas, 3.10.1919

bütün kolordu komutanlarına ve millî mücadele’ye yardımcı olan vali ve vali vekillerine

aşağıdaki telgrafın harbiye ve dahili nâzırlarına çekilerek sonucun bildirilmesi rica olunur :

dahiliye nâzırı’nın haince hareketlerine âlet olarak halkı fiilî olarak silâhlandırmaya ve biribirini öldürtmeye kalkışan konya valisi cemal, elâzığ valisi ali galip ve malatya mutasarrıfı halil bey’lerin tutuklanarak harp divanına verilmeleri, trabzon valisi galip, eski kastamonu valileri ibrahim ve ali rıza bey’ler ile ankara valisi muhittin paşa’nın herhangi bir göreve getirilmemeleri; milletin kanuni haklarını çiğnemediklerinden, millî dâvâ ve mücadeleye yardımlarından dolayı azledilen sivas valisi reşit paşa’nın eski görevine getirilmesi, eski bitlis valisi mazhar müfit ve eski van valisi haydar bey’lerin derhal boş illere tayin edilerek görevlendirilmeleri istenmektedir.
anadolu ve rumeli müdafaa-i hukuk cemiyeti hey’et-i temsiliyesi adına
mustafa kemal
şifre sivas, 3.10.1919

bütün vali ve kolordu komutanları ile bağımsız mutasarrıflıklara

aşağıdaki örneğe uygun olarak sadrazam’a müracaat buyurulması ve sonucun bildirilmesi rica olunur:

müslüman halkı silâhlandırmaya ve biribirini öldürtmeye kalkışan ve orduyu içten yıkarak sonunda vatanı savunmasız bırakmak için emir veren, ordunun sırlarını, şifreleri çalmak için fiilî tertiplere girişmek suretiyle açığa vuran ve anayasa hükümleri gereğince dokunulmazlığı bulunan milletin özel haberleşmelerine engel olan eski nâzırlardan ali kemal bey, süleyman şefik paşa, dahiliye nâzırı adil bey’in, millet meclisi açılınca, yüce divan’a verilmek üzere hiçbir yere kaçmalarına meydan verilmemesini ve telgraf genel müdürü refik halit bey’in aynı sebeplerle derhal tutuklanarak ilgili mahkemeye verilmesini kanunun dokunulmazlığı ve kutsallığı adına istemekteyiz.

anadolu ve rumeli müdafaa-i hukuk cemiyeti hey’et-i temsiliyesi adına
mustafa kemal

harbiye nezareti’ne geçen cemal paşa, elbette orduya resmî bir tebliğ yapacaktı. işte ona ilk cevap olmak üzere kolordulara şu telgrafın verilmesini tavsiye ettik:

şifre
3’ üncü, 20’nci, 12’nci, 15’inci, 13’ üncü kolordu

komutanlıklarına
20’nci kolordu komutanı fuat paşa’ya (ayrıca)
konya’da refet bey’e (ayrıca)
harbiye nâzırı cemal paşa’nın ilk tebliğine karşılık olmak üzere aşağıdaki telgrafın gizli olarak kendisine çekilmesi ve sonucun bildirilmesi rica olunur.
«zâtıdevletlerinin, meşru millî mücadele’nin başlangıcından beri büyük bir kanaat ve inançla başında bulunduğunuzu bilmekteyiz. harbiye nezareti’ne getirilmeniz sevinçle karşılanmıştır. zâtıdevletlerinin başarıya ulaşması için bütün ordu ve bütün kuva-yı milliye yardımcı olacaktır. başarınızı tam olarak sağlayabilme bakımından aşağıdaki hususların mümkün olan en kısa zamanda yerine getirilmesini rica ederiz:

a) cevat paşa yahut eski 1’inci ordu müfettişi fevzi paşa genelkurmay başkanlığı’na atanmalıdır.

b) galatalı albay şevket bey yahut yusuf izzet paşa istanbul’daki kolordu komutanlığı ve istanbul merkez komutanlığına atanmalıdır. yusuf izzet paşa, istanbul merkez komutanı ve galatalı şevket bey 25’inci kolordu komutanı şeklinde de olabilir.

c) albay ismet bey’in harbiye nezareti müsteşarlığı’na,

d) tümen komutanı yarbay kemal bey’in emniyet genel müdürlüğü’ne atanmasına aracı olunmalıdır.

e) ordu üzerinde kötü etki yapmış olan, harbiye nezareti’ni işgörmez ve değersiz bir duruma düşüren ve meclis-i millî’den geçmeden eski rütbeleri ile göreve alınıp kendilerine sırf siyasî düşünceleri dolayısıyla iş verilmiş bulunan emeklilerin derhal görevlerine son verilerek, önemli ve hassas makamların güvenilir ellere teslimi gerekir.

f) 3’üncü kolordu eski komutanı albay refet bey sebepsiz olarak istifaya mecbur edildiğinden, bu işlemin düzeltilerek kendisinin, bugün bulunduğu konya’da 12’nci kolordu komutanlığı’na atanması, fuat paşa ile ilgili işlemin de düzeltilerek kendisinin 20’nci kolordu komutanlığı’nda bırakılması.

g) fuat paşa’nın yerine atanan hamdi paşa ve 12’nci kolordu’ya atanan sait paşa derhal asıl görevlerine döndürülmelidirler.

h) ilk fırsatta müfettişliklerin yeniden kurularak, doğu anadolu’daki kolorduların 13’üncü kolordu da dahil olduğu halde kâzım karabekir paşa’ ya, batı anadolu’daki kolorduların istanbul ve edirne de dahil olduğu halde ali fuat paşa’ya verilmesi ve şimdilik iki müfettişlik ile yetinilmesi uygun görülmüştür.

hey’et-i temsiliye adına
mustafa kemal

efendiler, yeni sadrazamdan beklediğimiz cevap nihayet geldi, şudur:
çok ivedi sadaret, 4.10.1919

sivas’ta müdafaa-i hukuk cemiyeti delegelerine
ilgi: 2 ve 3 ekim 1919

devamı için

(bkz: ali rıza kabinesi milli teşkilat ve gayeleri)