türk tarihi

15 imparatorluk hikayesinin hikaye oldugunu dusunmekteyim. cunku dikkatlice bakilirsa bu farkli imparatorluk diye lanse edilenler aslinda ayni imparatorluk olup sadece hanedan ve belkide isim degistirmistir. yeni bir imparatorluk yikilmamis yenisi kurulmamistir. ayrica bu hususun dikkatlice incelenmesinde fayda vardir cunku bir imparatorluk kuruluduktan sonra daima idare kolaylassin diye ikiye bolunurdu. simdi bunlari ayri imparatorluk olarak kabul edebilirmiyiz?

bunun disinda safevi, memluk, karahanli, delhi turk sultanligi devletleri gibi devletler listede yoktur ki bunlar bence olmazsa olmaz devletlerdir.

soyle bir listedir:

1-asya hun imparatorlugu (m.ö.4.yüzyil-m.s.48)
2-avrupa (bati) hun imparatorlugu (374-469)
3-ak hun imparatorlugu (4. yüzyil sonla-ri-557)
4-i. gök-türk imparatorlugu (552-582)
5-dogu gök-türk imparatorlugu (582-630)
6-bati gök-türk imparatorlugu (582-630)
7-ii. gök-türk imparatorlugu (681-744)
8-uygur imparatorlugu (744-840)
9-avrupa avar imparatorlugu (6. yüzyil-805)
10-hazar imparatorlugu (7. yüzyil-965)
11-büyük selçuklu imparatorlugu (1040-1157)
12-harzemsahlar imparatorlugu (1097-1231)
13-timur imparatorlugu (1370-1405)
14-babür (hint-türk) imparatorlugu (1526-1858)
15-osmanli imparatorlugu (1299-1922)

devletler
16-kuzey hun devleti (m.s.48-156)
17-güney hun devleti (m.s.48-216)
18-1. chao hun devleti (304-329)
19-2. chao hun devleti (328-352)
20-hsia hun devleti (407-431)
21-kuzey liang hun devleti (401-439)
22-lou-lan hun devleti (442-460)
23-tabgaç devleti (386-557)
24-dogu tabgaç devleti (534-557)
25-bati tabgaç devleti (534-557)
26-dogu türkistan (turfan) uygur devleti (911-1368)
27-sato türk devleti (907-923)
28-tang sato türk devleti (923-936)
29-tsin sato türk devleti (937-946)
30-kan-çou uygur devleti (905-1226)
31-türgis devleti (717-766)
32-karluk devleti (766-1215)
33-kirgiz devleti (840-1207)
34-sabar devleti (5. yüzyil-7. yüzyil arasi)
35-on-ogur devleti (5. yüzyil senu-6. yüzyil ortalari)
36-tukurgur (9 ogur) devleti (5. yy sonu-6. yy sonlari)
37-uturgur (30,ogur) devleti (5. yy sonu-6. yy sonlari)
38-basaraba türk devleti (basarabya, romen devleti’nin baslangici, 1330)
39-karahanli (kara hanli) devleti (840-1042)
40-dogu kara hanli devleti (1042-1211)
41-bati ’kara hanli devleti (1042-1212)
42-oguz yabgu devleti (10. yy baslari-1000)
43-gazneli devleti (1969-1187)
44-suriye selçuklu devleti (1092-1117)
45-kirman selçuklu devleti (1092-1187)
46-anadolu selçuklu devleti (1092-1307)
47-lrak selçuklu devleti (1157-1194)
48-eyyûbî’ler devleti (1171-1348)
49-hindistan türk devleti (delhi türk sultanligi) (1206-1413)
50-misir türk devleti (1250-1383)
51-kara koyunlu devleti (1380-1469)
52-ak koyunlu devleti (1350-1502)
53-timurlular devleti (1405-1507)

beylikler
54-uygur beyligi (8. yüzyil baslari)
55-karluk beyligi (13. yüzyil baslan)
56-tolunlular beyligi (868-1417)
57-aksidliler beyligi (935-969)
58-izmir beyligi "çaka beyligi" (1081-1097)
59-dilmaçogullari beyligi (1085-1192)
60-danismendli beyligi (1092-1178)
61-saltuklu beyligi (1092-1202)
62-ahlat-sahlari beyligi "sökmenliler beyligi" (1100-1207)
63-artuklu beyligi (1101-1409)
64-inalli beyligi (1103-1183)
65-mengücüklü beyligi (1118-1250)
66-erbil beyligi "beg teginliler" (1146-1232)
67-çobanogullari beyligi (1227-1309)
68-karamanogullari beyligi (1256-1483)
69-inanç ogullari beyligi (1261-1368)
70-sahip ata ogullari beyligi (1275-1341)
71-pervane ogullari beyligi (1277-1322)
72-mentese ogullari beyligi (1280-1424)
73-candarogullari (isfendiyarogullari) beyligi (1292-1462)
74-karesiogullari beyligi (1297-1360)
75-germiyan ogullari beyligi (1300-1429)
76-hamid ogullari beyligi (1301-1423)
77-saruhan ogullari beyligi (1302-1410)
78-aydin ogullari beyligi (1308-1426)
79-teke ogullari beyligi (1321-1390)
80-ertana ogullari beyligi (1335-1381)
81-dulkadir ogullari beyligi (1339-1521)
82-ramazan ogullari beyligi (1352-1608)
83-dobruca türk beyligi (1354-1417)
84-kadi burhaneddin ahmed beyligi (1381-1398)
85-esrefogullari beyligi (1300-1326)
86-berçem ogullari beyligi (12. yüzyil)
87-yaruklular beyligi (12. yüzyil)
88-sam (suriye) atabeyligi (tugteginliler, böriler) (1117-1154)
89-musul-halep atabeyligi (zengîliler) (1127-1259)
90-azerbaycan atabeyligi (il-denizliler) (1146-1225)
91-fars atabeyligi (salgurlular) (1147-1284)

hanliklar
92-büyük bulgarya hanligi (630-665)
93-itil (volga) bulgar hanligi (665-1391)
94-tuna bulgar hanligi (681-864)
95-peçenek hanligi (860-1091)
96-uz hanligi (860-1068)
97-kuman-kipçak hanligi (9. yy-13. yy)
98-özbek hanligi (1428-1599)
99-kazan hanligi (1437-1552)
100-kirim hanligi (1440-1475)
101-kasim hanligi (1445-1552)
102-hive hanligi (1512-1920)
103-sibir hanligi (1556-1600)
104-buhara hanligi (1599-1785) 105-kasgar-turfan hanligi (15. yy. baslari-’ 1877)
106-hokand hanligi (1710-1876)
107-türkmenistan hanligi (1860-1885)

cumhuriyetler - atabeylikler
108-azerbaycan cumhuriyeti (1918-1920)
109-bati trakya türk cumhuriyeti (1. kurulus: 31 agustos 1913; 2. kurulus: 1915-1917; 3. kurulus: 1920-1923)
110-türkiye cumhuriyeti (1923)
111-hatay cumhuriyeti (1938-1939)
112-kuzey kibris türk cumhuriyeti (1983).

cumhuriyetlere dokunmuyoruz.
isimiz sadece geri kalan listeyle.

1- asya hun imparatorlugu,
devletler listesinde goruyoruz ki bunun devami kuzey hun devleti ve guney hun devleti’dir. eger bunlari bir kabul edecek olursak ki esasen bunlar ayrilmis dahi olsalar bir’dir. iki devlet sayisi eksilmektedir. -2

2- tabgac devleti
soyle bir yazi var listede: tabgaç devleti (386-557)
24-dogu tabgaç devleti (534-557)
25-bati tabgaç devleti (534-557)
yikilis tarihlerinden anliyoruz ki bu uc devlet aslinda bir devlettir. isin yine ilginc tarafi ise bu devletlerin ak hun imparatorlugu ile yikilis tarihlerinin ayni olmasi. -2

3- 1. gokturk imparatorlugu, 552-582
dogu gokturk 582-630 ve bati gokturk 582-630. yine tarihlere bakarak anlasiliyor ki bu uc devlette bir devlettir. -2

4- 2. gokturk devleti ve uygurlar.
2.gokturk devletinin yikilisi 744 olarak gozukmektedir. bu ayni zamanda uygur devletinin kurulus yili olarak gorunuyor. lakin isin gercegi hanedan degisikliginden baska bir sey degildir. bu iki devleti bir devlet olarak kabul edebiliriz. bunun disinda uygur devletinin yikilisida (840) hanedan degisikligi olarak gorebiliriz. o tarihte kirgizlar hakimiyeti ele almistir. dolayisiyla kirgiz devleti denen devlet bu imparatorlugun devamidir. yine bu imparatorlugun devami olan kara hanlilar ayri bir devlet olarak gorebiliriz. -2

5- turgis devleti 717-766 ile karluk devleti 766-1215. anlasilacagi uzere burada ayni durum sozkonusudur. -1

6- sato turk devleti 907-923, tang sato turk devleti 923-936 ve tsin sato turk devleti’nin 937-946 kurulus ve yikilis tarihlerine bakildiginda aslinda bir devlet olduklari ve buyuk olasilikla hanedan degistirdikleri anlasilacaktir. bu uc devletide bir devlet sayalim. -2

7- karahanli devleti 840-1042,
yikilis tarihi olarak gozuken tarihte yikilmamistir sadece turk geleneklerine uygun olarak ikiye bolunmustur. bu uc ayri devlet gibi gosterilen devletler esasen bir devlettir.(iki ayrilmis bile olsalar) - 2

8- timur imparatorlugu ve timurlular devleti bir devlettir. -1

9- listede yeni gozume carpan bir seyi’de eklemek istiyorum. karluk devleti’nin yikilis tarihi 1215 olarak gozukmekte. karluk beyliginin kurulus tarihi olarak 13. yuzyil baslari yazilmis. bundan anladigim kadariyla bu iki devlet aslinda bir devlettir. -1

10- uygur beyliginin devamida uygur imparatorlugudur. bu iki devleti ayri olarak dusunemyiz. -1

11- buyuk bulgarya hanliginin devami itil bulgar hanligidir. ki bu son hanlik sonrada bolunmustur. bu hususta sanirim sadece ilk iki hanligi bir saymak dogru olacaktir. cunku bu hanlik diger devletlerimizi gibi tabii yoldan bolunmemistir. -1

selcuklu imparatorlugunun bolunmesi ile bu devletlerin bolunmesi arasinda bir benzerlik olsada, bana gore ayni turden bir ayrilik olmadigi icin bu devletleri birlestirme listesinde yoktur.
bunun disinda kuman-kipcak, uz ve peceneklerin durumunun daha iyi irdelenmesi gerekmektedir.

yaptigim bu kucuk arastirmanin neticesine gelince;

1- asya hun imparatorlugunun omru m.o. 4.yuzyildan 216 yilina kadardir.

2- tabgac devleti’nin omru 386dan 557 yilina kadardir.

3- 1. gokturk imparatorlugunun omru 552den 630 yilina kadardir.

4- 2. gokturk devletinin omru 681 yilindan, uygurlarin ele gecirmesiyle birlikte hanedanligi, 840 yilina kadardir.

5- turgis devletinin omru 717 yilindan, karluklarin basa gecmesiyle beraber 1215 yilina kadardir.

6- tang sato devletinin omru cesitli isimleri almasina karsin omru 907den 946 yilina kadardir.

7- karahanlilarin omru turk geleneklerini uygun olarak ikiye bolundukleri icin bu bolunme bir sayilabileceginden omru 840 yilindan 1211 veya 1212ye kadardir.

8- cengiz han’dan sonra ulu hakan olmasa bile hukumdar olan timur’un devletinin turk sayilmasi dogru olabilir. oyle kabul edecek olursak ortada bir gercek var; timur’un olumunden sonra biraktigi imparatorluk yikilmamistir. lakin ayri bir devlet olarak lanse edilmistir.
bu bakimdan timur devletinin omru 1370’den 1507 yilina kadardir.

9- karluk beyligi ve karluk devleti birbirinin devamidir. omurleri ise 766 yilindan 1215 veya 13. yuzyil baslaridir. (yikilis tarihi yoktur maalesef)

10- uygur beyligi ve imparatorlugunun omru ise 8. yuzyil baslarindan, ki 744 yilinda imparatorluk olmustur, 840 yilina kadardir. bu bakimdan gok turkleri uygur beyligiyle ilintili gorebiliriz.

11- buyuk bulgarya hanligin omru 630dan 1391 yilina kadardir.

116 olan devlet listesi bu sonuca gore, yanlis saymadiysam, 99’a inmektedir.

simdi imparatorluklarin yasam ve omurlerini tekrar temize alalim.

1- asya hun imparatorlugu m.o. 4. yuzyil- 216.
2- avrupa (bati) hun imparatorlugu (374-469)
3- ak hun imparatorlugu (4. yüzyil sonla-ri-557)
4- i. gök-türk imparatorlugu (552-630)
5- ii. gök-türk imparatorlugu (7. yuzyil baslari uygur beyligi olarak)(681-1212) bu 1212’nin sebebi ise karahanlilardir.
6- avrupa avar imparatorlugu (6. yüzyil-805)
7- hazar imparatorlugu (7. yüzyil-965)
8- büyük selçuklu imparatorlugu (1040-1157)
9- harzemsahlar imparatorlugu (1097-1231)
10- timur imparatorlugu (1370-1507)
11- babür (hint-türk) imparatorlugu (1526-1858)
12- osmanli imparatorlugu (1299-1922)

bakildiginda imparatorluk sayisi 12’ye dusmektedir. bu liste bana kalirsa eksiktir cunku safevi devleti, memluk devleti ve delhi turk sultanligi gibi cok onemli devletlerimiz es gecilmistir. hatta bu listeye ak koyunlu devleti bile dahil edilebilir bana kalirsa. oyle yapilacak olursa bu buyuk devletler listesi 15 veya 16’ya cikacaktir.