1626’da izmir’de yahudi bir ailenin cocugu olarak dunyaya geldi. din adami olarak yetistirilen sabetay sevi, 39’uncu yasinin esiginde yogun bir mistisizme saplandi. toplumu kurtarabilecek ilâhi bir guce sahip oldugunu soylemeye basladi ve 31 mayis 1665 tarihinde mesih oldugunu ilân etti. yahudi inancina gore mesih (kurtarici), kendilerine bu gunku israil topraklarinda bagimsiz bir devlet kuracak ve dunyanin dort bir yayina dagilmis olan yahudiler’i bir araya toplayacaktir. sabetay sevi, haham olarak sinagoglarda atesli konusmalar yapti ve taraftarlarinin sayisini her gun arttirdi. avrupa’dan yemen’e, kuzey afrika’dan anadolu’ya kadar genis bir cografyada yasayan insanlar arasinda dalgalanmalar, kaynasmalar oldu. bunun sonucunda heyecan kasirgasi ile yahudiligin resmî tutumundan ayri, yeni ve radikal bir akim dogdu.
bu akim, hristiyanlar arasinda etkilesimlere, muslumanlar arasinda ise sert ve ciddî tartismalara yol acti. insanlar, sabetay sevi’ye tapmaya, sinagoglardaki konusmalarindan sonra taskinliklar yapmaya basladilar. kimse, neler olabilecegini kestiremiyordu. sabetay sevi, olusmasina yol actigi heyecan seline kapildi. taraftarlariyla birlikte osmanli devleti’nin bassehri istanbul’a dogru yuruyuse gecti. bu olay uzerine sevi tutuklandi ve yargilandi.
sultan dorduncu mehmet, cok uzun suren yargilamayi perde arkasindan takip etti. yargilama sonunda sabetay sevi’nin onune iki secenek kondu: iddialarindan vazgecmezse oldurulecek, muslumanligi kabul ederse, hayati bagislanacaktir. sevi: "bu can bu bedende oldugu surece musluman’im." der, aziz mehmet efendi adini alir. taraftarlarinin bazilari bu ihaneti kabullenmez ve intihar ederler. cogunluk ise muslumanligi kabul eder. mesih, yâni kurtarici, kendisini kurtarabilmek icin dinini degistirmistir. bir muddet sonra da taraftarlari arisindaki intiharlari durdurabilmek ve insanlari kendisine cekebilmek icin bir cikis yapar: cubbesinin icine bir kus yerlestirerek toplulugunun huzuruna cikar. burada cubbesinin onunu acarak sakladigi kusu ucurur. "can bedenden cikti." diyerek, eski dinine dondugunu îma eder.
sabetay sevi ve yandaslarina, dinlerinden dondukleri icin, ’donme’ veya ’avdeti’ denilir. fakat onlar, islâmiyet’i kabul ettiklerini soylemelerine, gorunuste musluman gibi hareket etmelerine ragmen, gercekte musevîlige inanmaktadirlar. bu durum, yetkililerin gozunden kacmaz. 1676 yilinda arnavutluk’a surgune gonderilirler ve sabetay sevi, ayni yil arnavutluk’ta olur.
kaynak: kimkimdir.gen.tr