rüştü paşa

on dokuzuncu yüzyılda yaşayan osmanlı devlet adamlarından. 1811 yılında sinop’un ayandon köyünde doğdu. hasan adında bir kayıkçının oğludur. çocukluğunda âilesiyle istanbul’a yerleştiğinden tahsiline burada başlayıp, devam etti. yeniçeriliğin kaldırılmasından sonra tophâne’de açılan asâkir-i muntazam taburuna girerek bir müddet sonra teğmen oldu. bu arada özel öğretmenlerden ders alarak arapça, farsça ve fransızca’yı öğrendi. fransızca’yı bilmesinden dolayı seraskerlik dâiresinde, nâmık paşanın yanına verildiğinden “mütercim” lâkabı ile anılmaya başladı.
yüzbaşılığı sırasında trakya, anadolu ve suriye’de görevlerde bulunduktan sonra binbaşı, alay emini, kaymakam ve 1839’da miralay (albay) oldu. redif kuvvetlerinin kuruluşu ile görevlendirildiği zaman ferik (tümgeneral) rütbesindeydi.

yükselmesine devam eden rüşdî paşa, 1851’de seraskerliğe, çeşitli zamanlarda beş defâ seraskerlik, beş defâ sadrâzamlık makamına getirildi. sultan abdülaziz hanın şehit edilmesi sırasında, sadrâzam olarak bulunuyordu. hayâtı boyunca zor ve sorumluluk isteyen görevlerden devamlı kaçması, hal’ olayında zorla bulunduğu düşüncesini akla getirmektedir. sultan murâd han ve sultan ikinci abdülhamid hanın ilk yıllarında sadârette kaldıktan sonra 1876’da görevinden istifâ ederek ayrıldı. ali suâvi olayından sonra istifâ eden sâdık paşanın yerine beşinci defâ sadârete getirildi. fakat kabine kurarken bâzı şüpheli şahısların durumlarında ısrar etmesi ve ali suâvi taraftarlarını affettirmek için uğraşması sonucunda bir hafta sonra görevden alındı.

manisa’da yerleşen rüşdî paşa, sultan abdülazîz’in şehit edilmesiyle ilgili olarak, izmir’e götürülerek sorguya çekildi. manisa’ya tekrar dönüp, 1882 yılında öldü. hâtuniye câmii bahçesine defnedildi.

çalışkan, tedbirli, dürüst olduğu bildirilen rüşdî paşa, zor görevden kaçması, tehlikeli gelişmelerde hemen istifâ etmesiyle tanınır. bu sebepten kısa sürelerle görevde kaldığı sadâret makâmında, devlet ve millet yararına faydalı işler yapamadı.