örümcek

orumcekler gelisme durumlarina gore orthognatha ve labidognatha olmak uzere iki alttakima ayrilirlar. orthognatlar ilkel yapili olup tropikal ve col ekosistemlerinde yasarlar. gelismis orumceklerin icinde yer aldigi labidognat orumcekler ise genital organlarinin karmasik olup olmamasina gore haplojin ve entelejin orumcekler olarak iki gruba ayrilir. genellikle alti gozlu olan hoplojinlerde basit bir palp ve epijin bulunurken entelejin orumceklerde ise palp ve epijin, ekstra kitinsi yapilar ile daha karmasik bir durum olusturup tam bir kilit-anahtar ozelligi kazanir. erkek ve disilerde opistosomanin on orta kisminda akcigerlerin hemen gerisinde enine uzanan genital bir delik vardir. erkek orumceklerde pedipalpler ampul seklinde ciftlesme organi olarak gorev yapar. ayrica femur, patella veya tibia ile pedipalpuslar uc kismindan one dogru "apofiz" adi verilen kalinlik ve uzunlugu degisen bir uzanti yaparlar.

cogu polifag olan orumceklerin besinini, diger hayvanlarin ve ozellikle boceklerin vucudundan emilen ozsulari olusturmaktadir. sindirim sistemi agizla baslar, bunu kisa bir farinks izler. daha sonra emici mide ve orta barsak (gercek mide) gelir. orta barsakta keseler halinde kor barsaklar yer almaktadir. ince barsak, opistosoma bolgesinde birkac kucuk kanalla karacigere birlestigi yerde genisler ve sonra ince, duz bir boru halinde devam eder. arka uca yakin bir yerde yeniden genisleyerek bir kese olusturur ve anusle disari acilir. barsak opistosoma bolgesinde buyuk sindirim bezleri ve karacigerle sarilir.

solunum trakelerle ve kitap akcigerlerle yapilir. kitap akcigerler genellikle iki kese halinde olup her birinde 15–20 tane yaprak seklinde ve uzerinde ince damarlar bulunan lameller vardir. disariya acilan deliklerden hava girer ve bu yolla kan temizlenir. ayrica trakeler de bulunabilmesine ragmen, boceklerde oldugu gibi vucudun butun kisimlarinda dallanma gostermezler. ozellikle opistosomaya yayilmislardir.

sinir sistemi bas bolgesinde bulunan bir beyin (iki loblu bir ganglion) ile gogus bolgesinde bulunan bir ganglion kumesi (subozefagial ganglion) ve bunlardan cikan sinirlerden olusmaktadir. pedipalpuslarda ve yurume bacaklari uzerinde duygu killari bulunmasina ragmen baslica duyu organlari gozler olarak kabul edilir. genellikle buyuklukleri ve durus bicimleri turden ture gore degisen sekiz tane goz bulunur. orumcekler, objeleri ancak 10–15 cm uzakliktan net olarak gorebilirler.

dolasim sistemi, opistosomanin dorsal bolgesinde uc veya dort ostiumlu kalp ile, atar ve toplar damarlar, bir seri vucut boslugu veya sinuslerden olusmustur. kalp, kastan yapilmis kontraktil bir tup biciminde olup perikardium denilen bir kilif icinde bulunur. kalpten perikardium bosluguna ostium adi verilen uc veya dort cift delik acilir. kalpten arkaya dogru bir atardamar uzanir, one dogru bir aort acilir. aorta kollara ayrilarak prosomadaki doku ve organlara gider. renksiz olan orumcek kaninda amoeboid hucreler bulunmaktadir. vucut bosluklarini dolasan kan, kitapsi akcigerlere giderek temizlenir; buradan toplardamarlarla perikardiuma gelir ve en sonunda ostiumlardan gecerek tekrar kalbe doner.

bosaltim organi olarak, ince barsaga acilan malpighi tupleri ile dorduncu yurume bacaginin kaidesinden disari acilan iki koksal bez bulunur. koksal bezlerin bazen koreldikleri gorulmustur. bu nedenle bunlarin acikliklarini bulmak oldukca guctur. koksal bezler, tatli su istakozunda bulunan anten bezleri ile homolog organlardir. bunlar annelidlerin nefridyumlarina benzeseler de nefrostomlari ve kanallari icinde kirpik yoktur.
kaynak :http://www1.gantep.edu.tr