manav

manavlar, yazılı eski kaynakların cemaatler bölümünde “manavlar”, “manavlı”(manavlu), “manavlar parakendesi” biçiminde ve yörükân taifesi’ne bağlı bir topluluk olarak gösterilmektedir.
ayrıca farklı kaynaklarda manav; batı anadolu’ya dışarıdan gelen (göçmen/muhacir) ve göçebelikten yerleşmiş (yörük) nüfus dışında eskiden yerleşmiş köylere” köylülere verilen ad veya yerli halk, yerleşik türk/türkmen topluluğu ya da yerli olan muhacir olmayan ve yahut hareketli nüfusa karşın yerini değiştirmeyen, devamlı olarak orada oturan topluluk üyeleri olarak tanımlanmaktadır. yani manav; bir yere sonradan gelenleri, yerleşik olanlardan ayırt etmek için kullanılan ve türkçe dışında dil bilmeyen topluluk anlamında kullanılan bir kavramdır.

bazı kaynaklarda manavlar için; taze yemiş satan esnaf, küçümseyici anlamda anadolu türkü veya balkan göçmenlerince, osmanlı dönemi’nde istanbul saraylarının sebze, meyve, et, süt ve yoğurt gibi ihtiyaçlarını karşılayan yerleşik yöre insanı ya da rumlar tarafından, rumca yüzyıl anlamına gelen ve yörede yüzyıldan fazla yerleşik olarak yaşayan türkçe konuşan topluluk olarak da tanımlanmaktadır.

manav sözcüğünün; türkistan’daki kazak-kırgız ve sibirya’daki yakut (saha) türkleri’nde kullanılan, koruyucu soylu kişi ve boy beyi anlamına gelen “manap” ve “manag”dan geldiği sanılmaktadır. eski türkçe’de “v” sesinin olmamasından dolayı, “manap” sözcüğündeki “p” ve “manag” sözcüğündeki “g” sesinin yumuşayarak “manav” sözcüğünün ortaya çıktığı düşünülmektedir. (örneğin; berim=verim, takuk=tavuk, kagun=kavun vb gibi.) “manap”ın; çağatay türkçesi’nde “asilzâde, asâlet, beyzadelik”, kırgız türkçesi’nde “feodal kabilelik üst tabakasının mümessili” veya “kırgız lideri”, kazak türkçesi’nde “ağa, bey” ile “manag”ın; yakut (saha) türkçesi’nde “koruyucu, güdücü, bakıcı” anlamlarını taşıması ve de türkistan’ın kuzey bozkırlarında yaşayan kırgız ve kazakların boy ve oymak başlarına “manap” demeleri ile 1860’larda kırgızlar’dan bugu (geyik) kabilesi ve sari bağış boylarının başlarında manapların yer alması olguları da, “manavlar=yerli türk/türkmen” görüşünü desteklemektedir.