mahpeyker

sultan i. ahmet’in eşi, sultan iv. murat ve sultan i. ibrahim’in anneleridir. osmanlı tarihinin ünlü ve etkili kadınlarından olan kösem sultan, 1590 yılında bosna’da anastasya adıyla doğdu. bosna beylerbeyi tarafından istanbul’a kızlarağasına gönderildi. 15 yaşındayken sultan i. ahmet’e haseki oldu. keskin zekasıyla padişahı etkisi altına aldı ve bütün saraya nüfuzunu kabul ettirdi.

kocası ölünce önce tahta geçen kocasının kardeşi sultan i. mustafa ve daha sonra da kocasının başka bir kadından olma oğlu sultan ii. osman zamanında devlet işlerinde etkinliği arttı. fakat ii. osman yaşı çok genç olmakla birlikte kösem sultan’ın devlet işlerine çok karışmasından rahatsız oldu ve muhtemelen annesi valide sultan mahfiruz hadice sultan’ın da etkisiyle onu eski saraya gönderdi. genç osman’ın tahtan indirilmesi ve tekrar yerine geçen i. mustafa’nın da tekrar tahttan indirilmesi üzerine tahta nihayet kösem sultan’ın kendi oğlu iv. murat çıktı. iv. murat tahta çıktığında sadece 11 yaşındaydı ve kösem sultan artık oğlu adına devleti büyük ölçüde yönetmeye başlamıştı.
osmanlı devleti padişahları olan mâh-peyker kösem sultan’ın oğulları. solda: iv. murad (1612–1640) sağda: ibrahim (1615–1648) osmanlı devleti padişahları olan mâh-peyker kösem sultan’ın oğulları. solda: iv. murad (1612–1640) sağda: ibrahim (1615–1648)
osmanlı devleti padişahları olan mâh-peyker kösem sultan’ın oğulları. solda: iv. murad (1612–1640) sağda: ibrahim (1615–1648)

zamanla sultan iv. murat olgunlaşarak annesinin faaliyetlerini bir ölçüde engellemeye başlamışsa da genç yaşta ölümü üzerine tahta kösem sultan’ın diğer oğlu ibrahim çıktı ve kösem sultan’ın nüfuzu tekrar arttı. ibrahim tahta çıktığında osmanlı hanedanı büyük bir krizle karşılaştı. ibrahim hanedanın tek erkek varisi durumundaydı ve acil bir şekilde hanedanın devamını sağlama zorunluğu vardı. oysa i. ibrahim bir ölçüde dengesiz görünüyor ve kadınlarla olan ilişkilere ilgi duymuyordu. osmanlı hanedanının devamını sağlama görevi büyük ölçüde kösem sultan’a düştü. oğlunu tedavi amacıyla ülkenin her yanından üfürükçüler getirtti. bu üfürükçülerin en ünlüsü cinci hoca lakabıyla tanınan safranbolulu karabaşzade hüseyin efendi’ydi. nihayet ibrahim’in tahta çıkmasından 2 yıl sonra şehzade mehmet doğdu kösem sultan buna karşılık olarak hüseyin efendi’ye safranbolu da daha sonra cinci hanı olarak anılacak han’ın yapım masraflarını karşılayacak para verdirmiştir. en nihayetinde hanedanın devamı sağlanmış oldu.

i. ibrahim öldükten sonra yerine kösem sultan’ın torunu 6 yaşındaki sultan iv. mehmet geçti. önceleri kösem sultan’ın nüfuzu devam etti ama bir süre sonra kösem sultan’a rakip olan bir başka kadın ortaya çıktı. iv. mehmet’in annesi turhan sultan’la kösem sultan arasında kıyasıya bir rekabet başladı. bu rekabet 3 yıl sürdü ve kösem sultan’ın bir gece, dairesinde basılarak boğdurulmasıyla noktalandı. bu olaydan sonra köprülü ailesinden sadrazamlar iş başına geldi ve valide sultanların (padişahların anneleri) devlet siyasetindeki etkileri sona erdi. kösem sultan’ın cenazesi sultan ahmet camii’ndeki i. ahmet türbesine gömüldü.