lüminesans tarihlendirme

karbon 14 testinden daha onceki seneleri tarihlendirmeye yarayan metod.

Geçmişten günümüze ulaşmış olan tarihi bir eserin yaşı, hâla görülebilen önemli doğa olaylarının oluşum zamanı (fay hatlarındaki deprem izleri) tarihlendirme yöntemleriyle tespit edilebilir.
Bir maddenin atom veya molekülleri, o maddenin enerji almasıyla uyarılır ve kararsız hale geçer. Uyarılan atom ve moleküller kazandıkları bu fazla enerjiyi atarak temel hale geçmeyi isterler. Temel hale geçerken bir ışık yayılması meydana gelir. Bu yayılım olayı lüminesans olarak adlandırılır.
Lüminesans yöntemi ile tarihlemede en önemli iki değer; doğal (eşdeğer) doz ile yıllık dozdur. Numuneden alınan lüminesans sinyalinin büyüklüğü doğal doz ile orantılıdır. Doğal doz, örneğin son olarak ısı veya ışığa maruz kaldığı andan ölçümlerin yapıldığı tarihe kadar geçen süre ile ilgilidir. Yıllık doz ise numunenin toplandığı çevreden, içeriğindeki radyoaktif elementlerden ve kozmik ışınlardan bir yılda almış olduğu doz miktarıdır. Doğal dozun yıllık doza oranı numunenin yaşını verir. Burada yaşla kastedilen numunenin son defa ışığa veya ısıya maruz kalmış olduğu tarihten ölçümlerin yapıldığı tarihe kadar geçen süredir.
Lüminesans oluşumunda kullanılan uyarma kaynağına göre lüminesansa farklı adlar verilebilir. Örneği uyarma amacıyla ısı kullanılırsa Termolüminesans (TL), ışık kullanılırsa Optik Uyarmalı Lüminesans (Optically Stimulated Luminescence – OSL) olarak lüminesans farklı adlar alır.
1960'lardan itibaren termolüminesans, 1980'lerden itibaren de optik uyarmalı lüminesans yöntemleri tarihlendirme amacıyla arkeolojik ve jeolojik örneklerde kullanılmaya başlanmıştır. Günümüzde lüminesans çalışmaları inorganik maddeler üzerinde yoğunlaşmıştır. Bu işlemlerde en yaygın olarak kullanılan iki mineral ise feldispat ve kuvarstır.
Lüminesans yöntemler, yeterince güvenilir, hızlı, düşük maliyetli olması ve onlarca yıldan yüzbinlerce yıla kadar olan aralıkta tarihlemeye imkân sağlayabilmesi sebebiyle sıkça kullanılan yöntemlerdir.