kaplan

kaplan (panthera tigris), kedigiller (felidae) familyasından etçil bir memeli hayvan türü ve büyük kediler ailesinin dört üyesinden biridir. süper yırtıcıdır ve vahşi hayatta bulunan en büyük ve en güçlü kedi türüdür. hint alt-kıtası dünyada yaşayan vahşi kapların %80’ine ev sahipliği yapmaktadır. kuzeyde sibirya, güneyde hindistan ile malakka yarımadası arasındaki bölgedelerde bulunur.
çoğu kaplan kamuflajlarının ideal uyum sağladığı ve hızlı veya daha çevik avları yakalamlarının daha kolay olduğu ormanlarda ve otlaklarda yaşar. büyük kediler arasında sadece kaplan ve jaguar iyi yüzücülerdir. kaplanlar sık sık su birikintilerinde, göllerde ve nehirlerde yıkanırlarken bulunurlar. kaplanlar yalnız avlanırlar ve birincil olarak geyik, yaban domuzu, gaur, ve manda gibi orta ve büyük boyutlu otçullarla beslenirler. buna rağmen arada sırada küçük avları da yakalarlar.
kaplanların tek ciddi avcısı onları sık sık postu için yasadışı bir şekilde öldüren insandır. aynı zamanda kemikleri ve neredeyse tüm vücut parçaları geleneksel çin tıbbında ağrı kesiciden afrodizyaklara kadar değişen bir alan için kullanılır. kaçak avlanma ve ortamlarının yok olması kaplanların sayılarını büyük oranda azalttı. bir yüzyıl önce dünya da 100 000’den fazla kaplan varken bugün bu sayı 2500 üreyebilen bireyi geçmez. hiç bir kaplan nüfusu 250 üreyebilen üyeden fazlasına sahip değil. tüm kaplan alt türleri tehlike altındaki türler listesinde yer almaktadır.
fiziksel özellikler.
kaplanlar dünya üzerindeki en büyük ve en ağır kedilerdir genelde farklı alttürlere ait kaplanların farklı boyutlarda olmasına rağmen erişkin bir erkek kaplan ortalama 200 ile 350 kg. dişilerse 120-180 kg. ağırlığındadır. erkek ortalama 2,6 m. 3,3 m. arası dişiler ise 2,3-2,75 m. boyundadırlar. yaşayan alt türler arasında sumatra kaplanı en küçük sibirya kaplanı (ya da amur) en büyüğüdür.
bir çok kaplanın çizgilerinin renkleri kahverengiden saf siyaha kadar değişir, buna rağmen beyaz kaplanlar daha az bariz görünen çizgilere sahiptir. beyaz kaplanlar ayrı bir alttür değil lüsistik (:en:leucistic) hint kaplanlarıdır. çizgilerin şekli ve yoğunluğu alttürden alttüre farklılık gösterir ama çoğu kaplan 100’den fazla çizgiye sahiptir. şimdi soyu tükenmiş olan java kaplanının bundan çok daha fazla çizgisi vardı. bu çizgilerin düzeni ve kaşları tıpkı parmak izi gibi eşsizdir. iki kaplan aynı çizgilere sahip değildir. böylece aynı parmak izi gibi bireylerin tanımlamasında kullanılabilir gibi gözükse de vahşi bir kaplanın çizgilerinin düzenini kaydetmekteki zorluklar yüzünden uygulanabilir bir yönteö değildir. çizgilerin amacının kamuflaj olduğu sanılmaktadır.
çok az hayvan insanların gördüğü anlamda renkli görme duyusuna sahip olduğu için, postun rengi pek önemli değildir. kaplanların çizgilerinin düzeni aynen derilerinde de bulunur, eğer bir kaplanı traş edecek olsaydınız, derisinde de aynı çizgi düzeni ile karşılaşırdınız.
diğer tüm kediler gibi sivri tırnaklara sahiptirler ve tırnaklarını içeri çekebilirler.
özellikle mavi ve koyu maviye yakın ve diğer renklerde kaplanlar olduğuna dair birçok belirsiz referans bulunmuştur.mavi kaplan ve kara kaplan.
avlanma yontemler.
kaplanlar genellikle gece avlanırlar. gece görüşleri insanınkinden 6 kat daha iyidir. çok sesiz ve farkettirmeden avlarını takip ederler. kaplanlar diğer kediler gibi avlarını pusuya yatarak yakalarlar. bir noktadan vücdunun ağırlğını ve güçlerini kullanarak avlarının üstüne çullanır etkisiz hale getirirler. av yüzükoyun yerde yatarken kaplan avının boynunun arkasını ısırır. bu omuriliği kopartarak, nefes borusunu delerek veya toplardamar ya da atardamarları parçalayarak avın ölmesini sağlar. büyük avlar için boğazdan ısırmayı tercih eder. kaplan bu süre içinde ayakları ile avına sarılırak hareket etmesini önler ve avı ölünceye boynuna kenetlenir.çok iyi yüzücü olan kaplanların avlarını yüzerken öldürdükleri bilinmektedir. hatta bazı kaplanlar üzerindeki balıkçılar veya yakalanmış balıklar için nehirdeki balıkçı teknelerini pusuya düşürmüşlerdir. ranthambore ulusal parkında ki kaplanlar özellikle de chengis adında bir tanesinin bataklık timsahları ile güreşerek timsahların ağzından avlarını aldığı biliniyor.kaplanların büyük bir çoğunluğu mecbur kalmadıkça insan avlamazlar. muhtemelen 1000 kaplandan sadece 3-4 tanesini hayatları boyunca av olarak insan öldürmektedir. tipik insan yiyici hasta ya da yaşlı olup alışıldık avını avlamayan dolayısı ile daha ağır hareket eden ve daha küçük hedeflerle yetinmek zorunda kalan hayvanlardır. tüm diğer iri avcılar gibi kaplanlar da insanları ideal bir av olrak görmezler. bengal’deki mangrov bataklıkları diğer yerlere göre daha yüksek bir insan yiyici ortalamasına sahiptir ve buradaki bazı sağlıklı kaplanların da insanları avladıkları bilinmektedir.vahşi doğada kaplanlar 5 m. kadar yükseğe ve 9-10 m. kadar uzağa zıplayabilirler. bu onların en yükseğe zıplayabilen memelilerden biri yapar. (kugar’ın hemen arkasında)50 kg. ağırlağındaki bir çiftlik hayvanıyla 2 m. yüksekliğinde bir çitin üzerinden atladıkları belirtilmiştir. ava sıkıca tutunmaları sağlayan devasa ve son derece kuvvetli ön uzuvları çıkıkları engeller. özellikle gaur ve su buffalosu gibi bir tonun üzreindeki avlar, altıda biri ağırlığında kaplanlar tarafından öldürülür. yetişkin bir insanı veya kurdu tek bir pati darbesi ile öldürebilir veya 150 kg.’lik bir sambar geyiğini ağır yarayabilir.
biyolijik ve ekolojik yapi:
yetişkin kaplan yalnız hayvanlardır çok şiddetli derecede bölgesellerdir. dişi bir kaplanın 20 km² civarında bir bölgesi varken erkek kaplanları bölgesi 60-100 km² arasıdadır. erkeklerin bölgesi bir sürü dişininkini kaplayabilir ama kendi bölgelerinde yabancı bir erkeğe müsamaha göstermezler. agresif doğaları gereği bölgesel uyuşmazlıklar çok şiddetlidir ve genelde erkeklerden birinin ölümü ile sonuçlanır. erkek kaplan bölgesini idrar ve anal salgı bezlerindeki salgılarla ağaçları ve dışkısı ile patikaları işaretleyerek belirler. aynı zamanda ağaçlarda bıraktıkları tırnak izleri de bölgelerini işaretlemede kullanılır. erkekler dişilerin kızgınlık dönemini anlamak için idrarlarını koklarken "flehmen" (en:flehmen response) denilen bir davranışla yüzlerini ekşitirler.
dişi sadece birkaç gün boyunca kızgın haldedir ve bu süre içinde birçok kez çiftleşme gerçekleşir. çift diğer kedilerde olduğu gibi sık sık ve gürültü bir şekilde çiftleşir. 103 gün olan gebelik süresi sonunda ağırlığı bir kg. civarında olan 3 veya 4 yavru doğar. etrafta gezinen diğer erkekler dişiyi tekrar çiftleşebilir hale getirmek için yavruları öldürebilirler. yavrular 8 hafta sonunda anneyi yuvanın dışına takip edebilecek hale gelirler, 18 ay sonunda ise bağımsız hale gelirler. fakat 2-2,5 seneye kadar annelerinden ayrılmazlar. yavrular cinsel erişkinliğe 3-4 yaşında erişirler. dişiler annelerinin yakınında bir bölge edinirlerken erkekler, bölgesel bir erkekle dövüşüp onu yenerek ele geçirebilecekleri bir bölge aramaya koyulurlar. hayatı boyunca dişi bir kaplan eşit sayısa erkek ve dişi yavru dünyaya getirir. kaplanlar esaret altında iyi ürerler. abd’deki esaret altındaki nüfus dünyadaki vahşi kaplan nüfusu ile rekabet edebilir.
vahşi doğada kaplanlar yaban domuzu, gaur ve manda gibi vahşi sığırlar, yavru gergedanlar, yavru filler ve hatta bazen leopar ve ayılarla beslenir. sibirya kaplanı ve boz ayı ciddi iki rakiptir ve birbirlerin mümkün olduğunca uzak dururlar. istatiksel olarak sibirya kaplanı daha küçük ayıları öldürdüğünden daha başarılıdır. ama kaplanlar daha büyükçe ayıları öldürebilirler ve öldürürler. erkeklere nazaran önemli ölçüde küçük olan dişi kaplanlar bile yetiştin gaurları kendi başlarına öldürme kabiliyetine sahiptirler. gaur, yaban domuzu ve sambar kaplanın hindistandaki gözde besinleridir. gergedan ve fil yavruları da sürülerinden ayrı kaldıkları zaman kaplanlara yem olabilirler. bir kaplanın yetişkin bir dişi gergedanı öldürdüğü gözlemlenmiştir.
vahşi kaplanlar birçok yöntem kullanılarak incelenmişlerdir. eskiden kaplan nüfusu izlerinin kalıpları çıkarılarak tahmin edilmeye çalışılıyordu. şimdi ise tuzak kameralar kullanılmakta. dışkılarından alınan dna’nın incelenmesi gibi yeni yöntemlerde değerlendirilmekte. telsiz tasmalarda vahşi kaplanları takip etmekte oldukça popüler bir yöntem olarak kullanıldı.
altturler:
üçü soyu tükenmiş olmak üzere toplam sekiz kaplan alttürü bulunmaktadır ve yakın gelecekte bir alttürün daha soyunun tükenmesi neredeyse kesindir. güney çin kaplanının ilk kaplan olduğu sanılmaktadır. aşağıda vahşi nüfüslarına göre azalan şekilde alttürler sıralanmaktadır.
ana karada yaşayan kaplan türleri birbirine hem görünüm hem genetik olarak çok benzedikleri için bazı bilim adamları kaplanların sadece anakara ve ada kaplanları olrak sınıflandırılmasını önermektedirler. günümüzde adada yaşayan tek kaplan türü sumatra kaplanıdır.
yasayan altturler.
bengal kaplanı çinhindi kaplanı/malaya kaplanı /sumatra kaplanı /sibirya kaplanı /güney çin kaplanı
soyu tukenmıs altturler:
kaplanlar fosil kayıtlarında pek yaygın değillerdir. farklı kaplan fosillerine çoğunlukla asya’da pleistosin tabakalarında rastlanmıştır. buna rağmen alaska’da 100000 yıllık kaplan fosilleri bulunmuştur. buz çağındaki kara köprüleri yüzünden bunların sibirya kaplanın amerikalı nüfusu olmaları muhtemeldir. ayrıca bazı araştırmacılar, 10000 yıl öncesine kadar kuzey amerika’ya hükmeden soyu tükenmiş büyük kedilerden amerika aslanı kemikleri ile kaplan kemikleri arasında benzerlikler bulmuşlardır. bazıları bu araştırmalar sonucunda amerika kaplanın aslında bir yeni dünya kaplanı olduğu sonucuna vardılar.
japonya’da da kaplan fosilleri ortaya çıktı. bu japonya kaplanları şu an adalarda yaşamakta olan kaplanlar gibi daha ufak tefektiler. bunun, vücudun yaşanan çevrenin boyutlarına uyum sağlaması ya da kaplan gibi büyük avcılarda avın küçüklüğü ile ilgili bir olay olduğu sanılmaktadır.bali kaplanı /java kaplanı / hazar kaplanı