johannes brahms keman köncertosu op 77 re major

johannes brahms 1878 yılı yaz ayında, avusturya’nın güneyindeki pörtschach kasabasında geçirdiği mutlu tatil sırasında, bu tek keman konçertosu’nu bestelemiştir. çocukluğunda keman çalmış olan brahms, gerçek keman tekniğini gerektiği gibi öğrenememiş, ünlü keman virtüozü ve arkadaşı joseph joachim’den sık sık yardım istemiştir. joachim’e bestesini yollayıp ona ters gelen yerleri işaretlemesini istemiş, ancak kemancının keman tekniğiyle ilgili önerilerini yine de pek dikkate almadığından, konçerto çalınması güç bir eser olmuştur.

ilk yorumu gerçekleştiren joachim’in yazdığı bir kadansla 1 ocak 1879’da leipzig’de, bestecinin yönetimindeki gewandhaus orkestrası eşliğinde seslendirilen konçertoda, solistten olağanüstü bir teknik beklenir; ancak bu teknik üstünlüğün gerektirdiği virtüozluk amaç değil, orkestrayı tamamlamak içindir.

bu zorluğu nedeniyle esere "kemana karşı bir konçerto" adı da verilmiş ve virtüoz kemancı sarasate, "elimde kemanla bekleyip en güzel melodiyi obuanın mı çalmasını bekleyeyim?" sözleriyle konçertoyu eleştirmiştir. gerçekten de orkestranın tek görevi eşlik etmek değildir; orkestra yalnız tuttilerde ön plana çıkmaz. eserin havası brahms’ın 2. senfoni’sine yakındır ve trajik aksanları yoktur, ama solo çalgıya uymak için daha lirik bir yapıdadır. filozof nietzche’nin deyimiyle "özlemin şarkıcısı" olan kemanın bütünüyle romantik duyguları klasik biçimde duyurduğu konçerto, usta kemancıların repertuvarında beethoven’inki ile birlikte başköşede yer alır.


bölümler

eser üç bölümden oluşur:

i. allegro non troppo
ii. adagio
iii. allegro giocoso, ma non troppo vivace,poco piu presto


brahms’ın eseri aslında dört bölüm olarak planladığı, ancak sonradan dördüncü bölüm scherzo’yu çıkartarak 2. piyano konçertosu’nda kullandığı tahmin edilmektedir.

3/4’lük ölçüde ve re majör tonda başlayan 1. bölüm (allegro non troppo) 23 dakikaya yaklaşan uzunlukta, oldukça geniş tutulmuş, lirik ve senfonik bir yapıdadır. orkestranın girişiyle sakin ve neşeli ana tema viyola, viyolonsel, fagot ve kornolarla duyurulur. temayı obua geliştirmek isterse de, ritmik özelliği ağır basan minör tondaki yan tema, ana temaya kontrast oluşturur. daha sonra sahnede solo çalgı keman belirir; güçlü bir şekilde her iki temayı geliştirir. orkestra, fortissimo bir zirvede sözü kemamn solo kadansına bırakır. (konserlerde genellikle joachim’in kadansı çalınmakla birlikte, bazen kreisler, heifetz veya milstein’in-ki de yer almaktadır.) kemanın orkestra üzerinde yükselerek ana temayı tekrar duyurmasından sonra, bölüm parlak şekilde sona erer.

2/4’lük ölçüde ve fa majör tonda başlayan 2. bölüm ağır (adagio) temposuyla birinci bölümün güçlü ve enerjik havasına karşıtlık oluşturur. pastoral ve soylu güzellikte üç bölümlü bir arya, zarif ve saydam bir orkestrasyonla duyurulur. sarasate’nin kıskandığı bir bohemya halk ezgisini andıran tema, önce tahta üfleme çalgılar ve kornonun eşliğinde obuanın duygulu tınısıyla 29 mezür süresince sunulur. ancak 32. mezürde giren keman, temayı bu barış havası içinde geliştirir.

2/4’lük ölçüde, re minör tondaki 3. bölüm şen ve çabuk ama çok canlı olmayan (allegro giocoso, ma non troppo vivace) tempoda bir rondo kuruluşundadır. brahms’ın, konçertoyu ithaf ettiği joachim’in macar asıllı olduğunu düşünerek macar-çigan ezgilerinden esinlendiği söylenen bu bölümün ilk iki teması gerçekten de çigan izlenimini verir. keman temayı, yaylı çalgıların 16’lık trioleleri eşliğinde sunar. ikinci tema ise güçlü oktavlarla duyurulur. bölüm boyunca ustalığım sergileyen kemanın orkestra eşliğindeki kadansından sonra, büyük bir coda’ya ulaşılır. burada ana tema canlı bir marş ritminde işlenir ve eser güçlü bir finalle sona erer.