jakobenler

1789 fransız devrimi’nin önde gelen siyasi gruplarından birisi. grup üyeleri toplantılarını dominikenlerden kalma manastırda yaptıkları için halk arasında jakobenler diye anılıyorlar. grup, aşırı eşitlikçilikle birlikte şiddet yanlısı politikalarıyla tanınıyor. amaçlarını, devrimin kazanımlarını aristokrasiden gelebilecek gerici hareketlere karşı korumak olarak özetlemek mümkün. görüşlerinden kuşku duydukları kişileri izliyor, hıristiyanlığı etkisizleştirme hareketine önderlik ediyor ve devrim şenlikleri düzenliyorlardı.

ortaya çıkışları breton kulübü’ne dayanıyor. bretanya (bretagne, fransa’nın kuzey batısında, gaskonya körfezi ile manş denizi arasındaki bölge, yarımada) temsilcileri olarak 1789’da anayasanın dostları derneği’ni kurarak, diğer yörelerin temsilcileriyle birlikte ortak tavır belirlemeye çalıştılar. kısa sürede etkinlik sağlayıp fransa’nın her yerinde şubeler açtılar. 1792’de monarşinin kaldırılmasının ardından özgürlük ve eşitlik dostları jakobenler derneği adını aldılar.

jakoben adı, fransız devrimi döneminde, başta ingiltere olmak üzere avrupa’nın diğer ülkelerinde de ortaya çıkan radikal gruplar için kullanılmıştır. jokobenizmin, fransız devrimi’nin siyasi kültüründen beslenen jön türk (ittihatçılar) hareketi içinde de benimsendiği söylenebilir.

kısa tarih

1789 büyük fransız devrimi’nin siyasi grupları arasında jakobenler kadar jirondenler ve komüncüler de etkilidir. jirondenler, gironde ilinden (departement) gelme idealist genç avukatların oluşturduğu ılımlı cumhuriyetçilerdir. işadamı, tüccar, sanayici ve bankerlerin desteğini alarak ekim 1791-eylül 1792 arasında meclise yön verdiler. saraya karşı sert eleştirilerle ortaya çıktılar ve yurtdışındaki monarşi yanlıları ile devrim karşıtı rahiplere karşı önlem alınmasında da önemli rol aldılar. 1792’den sonra etkileri azaldı ve jakobenlerle birlikte komüncüler öne çıktı. jakobenler, yasama meclisinin dışında kalmış olan robespierre’nin çevresinde örgütlülüklerini geliştirdiler. onları, kilisenin ve fransa dışına kaçan aristokratların topraklarını satın alarak zenginleşen yeni burjuvalar destekliyordu. jakobenlerin söz sahibi olmaları, fransa için “savaş” dönemini de başlatmıştı. bu durum aynı zamanda “devrimci (burjuva) ihraç etme” anlamına geliyordu.

ikinci fransız devrimi olarak da bilinen evre, 21 ocak 1793’te kral ve kraliçenin başlarının giyotinle kesilmesiyle başladı (monarşinin kaldırılması). bu evre aynı zamanda içeride “terör” uygulamasını da getirdi. terör en başta, jirondenlari hedef aldı. bu dönemde yaklaşık 40 bin kişi öldürüldü. jakobenler, kendilerine iktidar yolunu açan komüncülerin “planlı ekonomi” dayatmasının da karşısında durdular. zira, mülkiyet haklarına jirondenlar kadar saygılı burjuva yanlısıydılar.

1789 haklar bildirgesi tartışmalarında, fransa’da bir devlet dininin olamayacağı, vicdan özgürlüğünün temel bir hak olduğu karara bağlanmıştı. robespierre, dinin, devlet yönetimi için gerekli olduğunu ileri sürerek yüce varlık ibadeti adı altında yeni bir din ortaya attı. terörle birlikte yeni uygulamalar robespierre ile birlikte jakobenlerin de sonunu getirdi. burjuvazinin artık jakobenlere de ihtiyacı kalmamıştı. robespierre ve yandaşları, temmuz 1795’te giyotine gönderildiler. sıra, 1794 sonbaharında, aristokrat gençler, banka memurları, esnaf çıraklarından oluşan ve altın gençlik diye adlandırılan çetelerin de dağıtılmasına gelmişti. zira çeteler monarşi yanlısı eğilimler göstermeye başlamışlardı.

içerideki kaos, ancak “ordu” eliyle ortadan kaldırılabilirdi. isyan diye adlandırılan içerideki olayları, genç napolleon komutasındaki ordu birlikleri bastırdı. ne var ki, düzen kurulamamış, burjuvazi bir sınıf olarak çıkarlarını temsil edecek siyasi organları yaratamamıştı. aksine, siyasi mevkileri ele geçirenler, kendi dar çevrelerinin çıkarlarını gözetiyorlardı. tek tek burjuvaların çıkarlarına karşı burjuvazinin bir sınıf olarak çıkarları korunamıyordu.

fransa, kendisine karşı ittifak kuran avrupa devletlerinin tamamıyla savaşıyordu. ordunun, aynı zamanda ülke içinde de etkinliğini sürdürebilmek için daha fazla güce ihtiyacı vardı. 1789’de, ulusal çapta herkes için askerlik yükümlülüğü getirildi. ve 9 kasım 1799 günü gerçekleştirilen askeri darbe ile fransa’da napoleon dönemi başladı. kendisini 1. konsül seçtiren napoeon, fransa’yı tam otorite ile yönetmeye başladı. bir bütün olarak burjuvazi, sınıfı açısından istikrarlı bir rejimi kurumlaştırmaya çalışan nopoleon’u desteklemede tereddüt göstermedi.