evrenos bey

osmanlıların meşhur kumandanlarından. on dördüncü asır başlarında karasi diyârında dünyâya gelmiştir. âilenin reisi olan îsâ bey ile oğlu evrenos bey, karasi beyliği ümerâsından iken, beyliğin orhan gâzi tarafından fethedilmesi üzerine osmanlıların hizmetine geçtiler.
şehzâde süleymân paşanın maiyetine verilen evrenos bey, onunla birlikte rumeli’ye ilk ayak basan yiğitler arasında yer alıp; ipsala, malkara, dimetoka vesâir kalelerin alınmasında son derece mühim rol oynadı. babası îsâ bey ise, bu akınların birinde şehit düştü. şehzâde süleymân paşanın vefâtı üzerine rumeli’de meydana gelen gerileme esnâsında evrenos bey ile hacı ilbeyi’nin üstün gayretleri netîcesinde vahim bir durum meydana gelmedi. aynı zamanda karşı akına geçen bu kumandanlar, keşan ile ipsala’yı zaptederek rumeli’ye geçmiş olan murâd hüdâvendigâr gâzinin iltifâtına mazhar oldular. sultan, evrenos bey’i edirne üzerine yürüyen ordunun sol koluna tâyin etti ve makedonya’daki sırp kuvvetlerinin üzerine gönderdi. evrenos bey daha sonra serez’de akıncı kumandanı olarak görülür. burasını kendisine karargâh yapan genç kumandan, makedonya’ya yaptığı akınlarla mühim kale ve şehirleri fethetti. 1385 yılında vezir çandarlı halil paşa ile makedonya’nın ele geçirilmesi harekâtına katıldı. bu harekâtın tamamlanmasından sonra hacca giden evrenos gâzi, dönüşünde kosova savaşına katılmış ve sultan murâd, onun tecrübelerinden çok faydalanmıştı.

kosova savaşından sonra, sultan yıldırım bâyezîd han zamânında da hacı evrenos beyin fetih faaliyeti devâm etti. vadine ve çitroz kasabalarını ele geçirdikten sonra, 1390 yılından îtibâren altı yıl arnavutluk üzerine amansız akın hareketlerinde bulundu. niğbolu muhârebesinde ve eflâk seferinde büyük kahramanlıklar gösterdi. evrenos bey, sultan yıldırım bâyezîd’in vefâtı ile ortaya çıkan karışık devrede, önce emir süleymân tarafını tuttu ise de, onun vefâtını müteâkip bu gâilelere karışmamak için geri çekildi. kendisi rumeli’deyken mûsâ çelebi’nin onu ve diğer beyleri emir süleymân tarafını tutmakla suçlaması ve tazyik etmesi netîcesinde, el altından mehmed çelebi’ye haber göndererek rumeli’de uygulayacağı siyaset hakkında bilgi verdi. netîcede çelebi mehmed bu gâzi beylerin yardımı ile osmanlı birliğini yeniden kurmaya muvaffak oldu.

hacı evrenos gâzi, 100 yaşını geçmiş olduğu hâlde 1417 kasımı’nda vefât ederek vardar yenicesi’ndeki türbesine defnedildi. evrenos beyin buradaki türbesinden başka câmi, medrese ve imâreti ile diğer şehirlerde hayır eserleri mevcuttur. evrenos âilesi, rumeli’de “evlâd-ı fâtihân” teşkilâtının başında olarak on dokuzuncu yüzyıl ortalarına kadar gelmiştir.