erzurum kongresi hazırlıkları

nutuk’tan...

erzurum’a gelişimin ilk günlerinde, erzurum kongresi’nin toplanmasını sağlamak üzere, gerekli tedbirlerin alınmasına önem verildi.

efendiler, vilâyât-ı şarkiye müdafaa-i hukuk-ı milliye cemiyeti’nin, 3 mart 1919 tarihinde bir kurucu hey’et meydana getirmek üzere oluşturduğu erzurum şubesi, trabzon ile de anlaşarak 1919 yılı temmuzunun onuncu günü erzurum’da bir vilâyât-ı şarkiye kongresi toplamaya teşebbüs etti.

benim daha amasya’da bulunduğum tarihlerde, haziran içinde, doğu illerine temsilci göndermeleri için teklif ve davette de bulundu. illerden temsilci getirtilmesi için o tarihten başlayarak, benim erzurum’a gelişime kadar ve ondan sonra da bu konuda pek çok gayret sarfetti.

ancak, o günlerin şartları içinde böyle bir maksadın gerçekleştirilmesindeki güçlüğün büyüklüğü kolaylıkla takdir olunur. kongrenin toplanma günü olan 23 temmuz yaklaştığı halde, illerden gönderilmesi gereken temsilciler seçilip gönderilmiyordu.

halbuki, bu kongrenin toplanmasını sağlamak artık pek önemli olmuştu.

bu sebeple tarafımızdan da ciddî teşebbüslerde bulunmak gerekti
illerin her birine açık telgraflar gönderildiği gibi, bir yandan da şifreli telgraflarla valilere, komutanlara gereken tebligatta bulunuldu.

sonunda, on üç günlük bir gecikme ile yeterince temsilci getirtilerek kongreyi toplama gerçekleştirilebildi.
efendiler, millî mücadele’ye ordu mensuplarının desteğini sağlamak, askerî ve millî mücadeleyi biribiri ile uyumlu olarak yürütmek işi de son derece önemli idi.


trabzon’daki tümen vekâletle idare ediliyordu. asıl komutanı hâ1it bey bayburt’ta gizlenmişti. hâ1it bey’i gizlendiği yerden çıkartmak iki bakımdan gerekli idi.

biri ve en önemlisi, istanbul’a çağırılmanın ve bir emre uymamanın gizlenmeyi gerektirecek nitelikte olmadığını millete ve özellikle ordu mensuplarına göstererek manevî gücü yükseltmek içindi.

diğeri de, sahilde önemli bir nokta olan trabzon’a dışarıdan bir saldırı olduğu takdirde, oradaki tümenin başında gözü pek bir komutan bulundurmak maksadına dayanıyordu.

bundan dolayı, hâ1it bey’i erzurum’a getirttim. kendisine bizzat özel bir talimat verdikten sonra, gerektiğinde derhal tümeninin başına geçmek üzere maçka’da bulunması için de emir verdirdim.

biz bu işlerle uğraşırken, bir yandan da, istanbul’da harbiye nezareti makamında bulunan ferit paşa’nın ve padişah’ın, istanbul’a dönmemi sağlamak üzere biribiri ardınca çekilen aldatıcı telgraflarına da türlü karşılıklar vermekle vakit kaybına mecbur oluyorduk.

devamı için:

(bkz: vicdani göreve devam etme kararı)