bakunin, devlet ve anarşi adlı kitabında şöyle der:
"ya da, sorunu ulusal bir bakış açısından ele alacak olursak, o zaman, alman proletaryasını kendi burjuvazisine kölece bir bağımlılık içine sokan aynı nedenlerle, slavların da, almanlar bakımından, alman proletaryasına kölece bir bağımlılık içinde olacağını düşünebiliriz."
marx ise bakunin’e cevap olarak yazdığı ’devlet ve anarşi kitabı üzerine düşünceler’de bakunin’in bu tespitini "okul çocuklarına yaraşır bir saçmalık" olarak nitelendirir.
marx ve bakunin arasındaki bu anlaşmazlık, uzlaşmazlık, anarşistlerin marx ve engels’i birer öcü gibi görmesine -her ne kadar kapital’i okuyup, onlardan feyzalsalar da- yol açmış; anarşistlerle marksistlerin bir uzlaşıya varmasında da sorun olmuştur. marx ve bakünin birbirlerini ve düşüncelerini bu yönden sevmezler. belki bunun bir nedeni de marx’ın bakünin kadar özgürlükçü olmayışı ya da bakünin’den çok daha rasyonalist oluşudur. çünkü marx bir bilim adamıdır ve marksizm yalnızca olacakları söyler, marx’ın olmasını istediklerini değil. marksizm (dolayısıyla marx) gelecek hakkında öngörüde bulunurken, bakünin yalnızca kendi gönlünden geçeni anlatmaktadır.
neden bekliyorsun?
bu sözlük, duygu ve düşüncelerini özgürce paylaştığın bir platform, hislerini tercüme eden özgür bilgi kaynağıdır.
katkıda bulunmak istemez misin?