çingene

çingene adı altında toplanan bütün büyük etnik grupların listesi (sınıflandırma bizzat çingeneler tarafından yapılmış ve uzmanlar tarafından da kabul edilmiştir)

“çingene kanı taşıdığını iddia eden üç ana grup bulunmaktadır: kaldera, gitano ve manuşlar.

1. kaldera çingeneleri : yalnız kendilerinin gerçek çingeneler olduğunu iddia ederler. adlarından da anlaşıldığı üzere, çoğu kazancılıkla uğraşmaktadır. rumence’de kazanın adı caldera’dır. önce balkan yarımadası’ndan çıkmışlar, sonra orta avrupa’dan fransa’ya geçip beş kola ayrılmışlardır.

a. lovariler : macaristan’da uzun süre yaşadıklarından dolayı, fransa’da macar adıyla çağrılırlar.

b. boybalar : transilvanya’dan gelmişlerdir ve savaştan önce, evcilleştirilmiş hayvanlarla gösteri yapan çingeneler’in çoğunluğunu oluşturmaktaydılar.

c. luri ya da luliler : bugün de firdevsî’nin anmış olduğu hint kavminin adını taşırlar.

d. çurariler : diğer kaldera çingeneleri’nden ayrı olarak yaşarlar. vaktiyle at alıp satan çurariler, bugün kullanılmış araba alım satımıyla uğraşmaktadır.

e. turko-amerikalılar : avrupa’ya gelmeden önce, türkiye’den amerika birleşik devletleri’ne göç etmiş oldukları için kendilerine bu isim verilmektedir.

2. gitanolar : kendilerine yalnızca ispanya, portekiz, kuzey afrika ve güney fransa’da rastlamak mümkündür. dış görünüşleri, lehçeleri ve gelenekleriyle kalderalılar’dan ayrılırlar. kendi içlerinde ispanyol ya da endülüslüler ve katalonyalılar diye ayrılırlar.

3. manuşlar : orta avrupa’daki çingeneler’dir. muhtemelen indus kıyılarından geldikleri için, kendilerine sinti de denmektedir. üç alt gruba ayrılırlar.

3.a. valsikanlar ya da fransız sintileri: pazarcılık yapar ve sirklerde çalışırlar.

3.b. gaygikanlar ya da alman, alsalsı sintiler : bunlar çoğu kez, çingene olmayan, ancak aynı gelenek ve göreneklere göre yaşayan avrupalı göçebelerle karıştırılmaktadır.

3.c. piemontesliler ya da italyan sintileri : örneğin italya’nın tanınmış ailelerinden buglioneler bu gruba girmektedir.

bu üç grubun dışında ingiltere, irlanda ve iskoçya’da yaşayan gypsieler, kaldera, manuş ve tinkerler’e benzerler. bunlar gezginci kazancılardır ve çingene asıllı olup olmadıkları kesin değildir.

bütün bu ayrımlar elbette keyfidir. bu gruplardan her biri yalnız kendilerinin gerçek çingene olduğunu iddia eder ve diğer grupları kendilerinden aşağı görür. her grubun kendi lehçesi, kendi yasaları ve gelenekleri bulunmaktadır. ancak, çingene kavimleri konusunda her bir grubun kendine özgü bir sınıflandırma tasarımına sahip olması çok daha önemlidir.

kendi kavimlerinin mensupları dışındaki insanları nitelendirmek için, genellikle onların meslekleri belirtilir. işte böylece ursariler, yani ayı oynatıcılarından söz edilir. örnek olarak, romanya’daki değişik çingene gruplarının bir listesi verilmektedir. bu isimler, oldukça farklı bir lonca oluşturan laieşi ve ursari çingenelerince kullanılmaktadır:

blidariler, ahşap mutfak araç gereci yapıp satar.

chivutseler, bunların karıları badanacıdır ve dolayısıyla oturdukları evlerin dış cephelerini her yıl yeniden boyamakla görevlidirler.

ciobatoriler, ayakkabı yapımı ve onarımıyla uğraşırlar.

costorariler, kalaycıdır.

ghilabariler, çalgıcıdırlar.

lautariler, çalgıcı ve lüt yapımcısıdırlar.

ligurariler, ahşap ve araç gereçler yapıp satarlar.

meshteri lacatuşiler, çilingirdirler.

rudariler, ahşap araç ve gereç yaparlar.

salaboriler, duvarcıdırlar.

vatraşiler, çiftçi ve bahçıvandırlar.

zlatariler, ırmak kıyılarında altın ararlar.

bu liste henüz tam değildir. popp serboianu, on dört ayrı rumen çingene grubundan söz etmektedir. ancak bunlar da yine listenin tamamı değildir.”

(hermann berger, çingene mitolojisi)