satuk buğra han destanı

türklerin islâmiyeti kabulünden sonraki türk destanlarındandır.

karahanlı hükümdarı satuk buğra han x. yüzyılda islâmiyeti resmen devlet dini olarak kabul etmiştir. islâmiyetten sonra ilk teşekkül eden destan da bu hükümdarın islâmiyeti kabul ve yaymak için yaptığı mücadelelerin efsanelerle zenginleştirilerek anlatımıyla doğmuştur. bu destanın bir elyazmasında bulunan metni kısaca şöyle özetlenebilir :
satuk buğra han destanı
hz. muhammed kanatlı atı burak’ın sırtında göklere yükseldiği "mirâc gecesinde" gök katlarında kendinden önceki peygamberleri görür. bunlar arasında birini tanıyamaz ve cebrail’e bunun kim olduğunu sorar.
cebrail :
" bu peygamber değildir. bu sizin ölümünüzden üç asır sonra dünyaya inecek olan bir ruhtur. türkistan’da sizin dininizi yayacak olan bu ruh " abdülkerim satuk buğra han" adını alacaktır." hz. muhammed yeryüzüne döndükten sonra hergün islâmiyeti türk ülkesine yayacak olan bu insan için dua etti. hz. muhammed’in arkadaşları da bu ruhu görmek istediler. hz. muhammed dua etti. başlarında türk başlıkları bulunan silâhlı, kırk atlı göründü. satuk buğra han ve arkadaşları selâm verip uzaklaştılar. bu olaydan üç asır sonra satuk buğra han, kaşgar sultanının oğlu olarak dünyaya geldi. satuk buğra hanın doğduğu gün yer sarsılmış, mevsim kış olduğu halde bahçeler , çayırlar çiçeklerle örtülmüştü. falcılar bu çocuğun büyüyünce müslüman olacağını söyleyerek öldürülmesini isterler. satuk buğra hanı, annesi : " müslüman olduğu zaman öldürürsünüz." diyerek ölümden kurtarır.
satuk buğra han ı2 yaşında arkadaşlarıyla birlikte ava çıkmağa başlar. avda oldukları günlerden birinde kaçan bir tavşanın arkasından hızla koşarken arkadaşlarından uzaklaşır. kaçan tavşan durur ve bir ihtiyar insan görünümü kazanır.satuk buğra han’ın sonradan hızır olduğunu anladığı bu yaşlı kişi ona müslüman olmasını öğütler ve islâmiyeti anlatır. satuk buğra, kaşgar hükümdarı olan amcasından islâmiyeti kabul etmesini ister. kaşgar hanı, müslüman olmayacağını söyler. satuk buğra han’ın işaretiyle yer yarılır ve hükümdar toprağa gömülür. satuk buğra han hükümdar olur ve bütün türk ülkeleri onun idaresinde islâmiyeti kabul ederler. satuk buğra han, ömrünü müslümanlığı yaymak için mücadele ile geçirmiştir. menkabelere göre satuk buğra han’ın düşmana uzatıldığında kırk adım uzayan bir kılıcı varmış ve savaşırken etrafına ateşler saçıyormuş. 96 yaşında tanrıdan davet almış bu sebeble kaşgar’a dönmüş ve hastalanarak burada ölmüştür.