dört aykırı görüş ve aldığımız karar

nutuk’tan...

efendiler, bu tarihe kadar cemiyetimizin merkez hey’etlerinden istediğimiz bilgilere gelen cevaplar dört görüş etrafında toplanıyordu:

1— birinci görüşe göre, meclis-i meb’usan’ın istanbul dışında toplanması uygun görülüyordu.

2— başında erzurum, trabzon, balıkesir ve bütün karesi, saruhan hey’etlerinin bulunduğu ikinci görüşe göre istanbul’da... istanbul’daki devlet adamları ile ileri gelenlerden hemen hepsinin bu görüşte olduğunu biliyoruz. padişah’ın isteği, hükûmetin ısrarı da buydu.

3— trakya - paşaeli’nden gelen üçüncü görüşe göre, istanbul yakınlarında...

4— bir kısım merkez hey’etleri de salih paşa’nın şahsî görüşüne dayanarak, hükûmetin «olur» demesi halinde, istanbul dışında toplanmakta bir sakınca görmüyorlardı.

efendiler, istanbul hükûmeti ile yardakçılarının kamuoyunu ne kadar bulandırıp karıştırmış olduğunu, milletin ortaya koyduğu bu farklı görüşlerden kolaylıkla anlamak mümkündür.

artık bunun üzerine direnmenin kötü sonuçlar vereceği yargısına varmak da güç değildir.

şimdi, 16 kasım 1919’dan 29 kasım 1919 tarihine kadar, günlerce süren görüşme ve tartışmalardan çıkan sonuçları ve alınan kararları olduğu gibi yüksek bilgilerinize sunuyorum:

1
— millî meclis’in istanbul’da toplanmasının sakınca ve tehlikelerine rağmen, saltanat hükûmeti istanbul dışında toplanmayı kabul etmediği ve memleketi bir bunalıma sürüklemekten sakınıldığı için, meclis’in istanbul’da toplanması zarureti kabul edildi. ancak, aşağıdaki tedbirlerin alınması gereği de karara bağlandı :

a) bütün milletvekillerinin durum hakkında aydınlatılarak teker teker görüşlerinin alınması,

b) millî meclis istanbul’da toplanacağına göre, milletvekillerinin istanbul’a gitmeden önce, trabzon, samsun, inebolu, eskişehir ve edirne gibi yerlerde kısım kısım toplanarak, gerek istanbul’da gerek istanbul dışında alınması gereken güvenlik tedbirlerini ve programımızın esaslarını savunacak kuvvetli bir grup oluşturma yolları üzerinde görüşmeleri,

c) cemiyetin teşkilâtını sür’atle genişletmek ve güçlendirmek için, kolordu komutanlarının, bölge komutanları ve askere alma teşkilâtı başkanları vasıtasıyla vakit kaybetmeden fiilî yardımda bulunmaları,
d) bütün sivil idare âmirlerinden, her ihtimale karşı, millî teşkilâta bağlı kalacaklarına dair söz alınması ve kendilerinin eldeki imkânlarıyla cemiyetin teşkilâtını kurmaya sür’atle girişmelerinin istenmesi,

2 — millî meclis istanbul’da toplandıktan sonra, milletvekillerinin, tam bir güvenlik ve serbestlik içinde yasama görevlerini yapmakta olduklarını açıklayacakları güne kadar, hey’et-i temsiliye, şimdiye kadar olduğu gibi yine istanbul dışında kalarak millî görevine devam edecektir.

ancak, bütün sancaklardan ve milletvekili olan kimseler arasından seçilmek üzere birer, illerden ve müstakil sancaklardan ikişer zatın, tüzüğün sekizinci maddesi gereğince hey’et-i temsiliye üyesi
olarak eskişehir yakınında toplantıya çağırılıp, durumun açıklanması ve meclis-i meb’usan’daki tutumun kararlaştırılması üzerinde görüşülecektir. bu sebeple hey’et-i temsiliye de oraya gidecektir.

bu toplantıdan sonra, hey’et-i temsiliye de uygun şekilde yeni üyelerle desteklendikten sonra, öteki milletvekilleri de istanbul’a millî meclis’e gideceklerdir. hey’et-i
temsiliye göreve devam ettiği sürece, millî teşkilâtın şekli ve çalışma yöntemi tüzükte yazıldığı şekilde olacaktır.

meclis-i meb’usan, tam bir güvenlik içinde bulunduğunu açıkladığı zaman, hey’et-i temsiliye tüzükteki yetkisine dayanarak, genel kongreyi toplantıya çağırıp on birinci madde uyarınca da cemiyetin ileride alacağı şeklin belirlenmesini, kongrenin kararına bırakacaktır. kongrenin nerede ve nasıl toplanacağı o zamanki durum ve şartlara göre ayarlanacaktır.

kongrenin toplantıya çağırıldığı zaman ile toplanması arasında geçecek süre içinde, hey’et-i temsiliye, istanbul hükûmeti ve meclis-i
meb’usan başkanlığı ile kesin bir zaruret görmedikçe resmî ilişkilerde bulunmaz.

3 — paris barış konferansı, bizim için olumsuz bir karar verdiği ve bu karar hükûmet ve millî meclis’çe kabul edilip onaylandığı takdirde, elverişli en kestirme yoldan millî iradeye başvurularak, tüzükte açıklanmış olan esasların gerçekleştirilmesine çalışılacaktır.

mustafa kemal
rüstem mazhar müfit ali fuat
hüsrev hüseyin rauf kâzım karabekir hakkı behiç
hüseyin selâhattin ibrahim süreyya bekir sami ömer mümtaz
vâsıf
12’nci kolordu kurmay başkanı şemsettin

devamı için:

(bkz: milletvekillerine verilen direktif)