damat ferit paşa

damat ferid paşa, asıl adı mehmed ferid paşa olan ve kurtuluş şavaşı’na karşı olmasıyla tanınan osmanlı devlet adamı, son osmanlı sadrazamlarından.


1853 yılında istanbul kanatlarımın altında’da, danıştay üyesi, aslen arnavut olan, seyyid hasan izzet efendi’nin oğlu olarak dünyaya gelen damat ferid, paris, berlin, petersburg ve londra elçiliklerinde katiplik yaptı.
sultan abdülmecid’in kızı ve iv. mehmed’in kız kardeşi olan mediha sultan’la evlenerek saraya damat olan ferid paşa, bir dönem ittihat ve terakki cemiyeti’nin içinde bulunmasına karşın kısa süre sonra cemiyetin karşı saflarında yer aldı.

11 kasım 1911 tarihinde ittihat ve terakki cemiyeti’ne karşı olarak oluşturulan hürriyet ve itilaf fırkası’nın kurucularından olan damat ferid, 25 kasım 1911’de ilk başkanı olduğu fırkadaki bu görevini, haziran 1912’ye kadar sürdürdü.

ittihat ve terakki’nin iktidarda bulunduğu dönem olan 1913 – 1918 seneleri arasında, siyasette etkin role sahip olmayan damat ferid paşa, osmanlı’nın ii. dünya savaşı’ndan yenilgiyle ayrıldığını belgeleyen mondros antlaşması’nın ardından 4 mart, 19 mayıs, 21 temmuz 1919, 5 nisan ve 31 temmuz 1920 tarihlerinde, birçok kere sadrazamanlığa getirildi.

mart 1919’da tevfik paşa’nın yerine sadrazamlığa getirilen damat ferid, osmanlı delegasyonu başkanı olrak paris barış konferansı’nda bulundu.

itilaf devletlerinin osmanlı toprakları işgal etmelerine direnmek amacıyla başlatılan ulusal direnişin karşısında yer tutan damat ferid paşa, bu amaçla toplanan sivas kongresi’ni de engellemeye çalıştı.

aralarında nemrut mustafa paşa divanından mustafa kemal ve arkadaşlarının da bulunduğu ittihatçılar hakkında idam kararı çıkartan damat ferid, 21 temmuz 1919’da tekrar kabineyi kurduktan sonra, kuva-yı milliye’yi dağıtmak için kuvay-i inzibatiye’yi kurdu ve 1920 yılında ülkenin bölünerek düşman devletler tarafından paylaşılmasını öngören sevr antlaşması’nın çalışmalarında bulundu.

bu icraatları karşısında, anadolu’nun çeşitli yerlerinden gelen tepkiler karşısında istifaya zorlanan damat ferid, 5 ekim 1920’de 4. defa sadrazamlığa getirilmesinin ardından kabineyi yenilemek üzere 11 nisan 1920’de istifa etti.

aynı sene, 31 temmuz’da tekrar sadrazamlığa gelen ve bu dönemde sevr antlaşması’nı imzalamasının ardından, istanbul hükümeti ile tbmm’nin uzlaşmasına engel olduğu gerekçesiyle ingiliz baskısı sonucunda 17 ekim 1920’de görevinden ayrıldı.

kurduğu hükümetlerin tamamında hariciye nazırlığı görevini üstlenen damat ferid paşa, kurtuluş savaşı’nın kazanıldığının kesin olarak belirlendiği 21 eylül 1922 tarihinde ailesiyle birlikte fransa’ya kaçarak buraye yerleşti. hayatının geri kalan kısmını yurtdışında geçiren damat ferid paşa, 6 ekim 1923 tarihinde fransa’nın nice kentinde öldü.