garcilaso de la vega

hayati :

garcilaso , 1503 yilinda , toledo’da soylu bir ailede dogar.ailesi , edebiyat ve siyaset hayatinda yuzyillardan beri sozu gecen ve saraya yakin bir ailedir. garcilaso , kati bir egitim alir ve ailenin konumuna uygun olarak ; edebiyat , muzik ve savas sanatini ogrenir.1520’de , sarlken(5.karl)’in sarayina girer.burada , italyan siiri ogreten juan boscan almogaver ile tanisir ve ondan , italyan siir olculerini ogrenir.1521’de , kralin gozde bir sovalyesi olarak katildigi olias savasinda yaralanir.

1522’de , rodos seferine gider.boylece , santiago tarikatinin sovalyelerine katilmis olur.1525’te , pavia savasina katilir.ayni yil , kral tarafindan , elena de zuniga ile evlendirilir ve kralin bir yetkilisi olarak , toledo’ya yerlesir.1526’da , grenada’da ; daha sonralari siirlerine esin kaynagi olacak olan , isabel freyre ile tanisir.karisindan 3 cocugu olmasina ragmen , isabel’i sevmeye devam eder. isabel , 1529’da , antonio de foncesa ile evlenir.ayni yil , kral ile birlikte italya’ya gider.daha sonra , barcelona’ya giderek , boscan almogaver’i ziyaret eder.yine ayni yil , kanuni sultan suleyman’a karsi , viyana savunmasina katilir.

1530’da , bologna’ya gider.daha sonra , ispanya’ya geri doner.ayni yil , fransa kralinin buyukelcisi olarak goreve baslar.1532’de , yegenini , kralin onemli bir nedimesi olan , isabel de la cueva ile evlendirmek icin bir duzen kurmakla suclanir.tuna nehri uzerindeki bir ada olan ratisbonne’a surgun edilir ve birkac ay hapis yatar.ayni yil , cezasi bitince , napoli krali pedro alvarez de toledo’nun danismani olarak goreve baslar ve alba duku unvanini alir.bu arada , juan gines de sepulveda gibi onemli sairlerle tanisir.ispanyolca ve latince siirler yazar.daha sonra , ispanya’ya yolculuk yapar.burada , en guzel siirlerinin esin kaynagi olan , isabel freyre’nin olum haberini alir.isabel , 3.cocugunun dogumu sirasinda olmustur.yazar , genel vali villafranca markisinin hizmetine girer.

1535 yilinin mayis ayinda , tunus’a karsi yapilan bir savasa katilir ve la goleta’nin ustunluk sagladigi bu savasta , agir sekilde yaralanir.1536’da , italya’yi ele gecirmek isteyen fransizlara karsi duzenlenen provence seferinde , 3000 kisilik imparatorluk ordusuna komutanlik yapar.frejus yakinlarindaki muy kalesinin onunden gecerken , ansizin buyuk bir baskina ugrarlar.garcilaso ve ordusu , hazirliksiz yakalanmistir.yazar , basina dusen kaya parcasiyla agir sekilde yaralanir ve nice sehrine goturulur.ancak , kurtarilamaz ve 14 ekim 1536’da , savoie duklugune bagli olan nizza’da , hayata veda eder.mezari , 2 yil sonra toledo’ya nakledilir.


eserleri :

garcilaso ; 38 sone , 8 geleneksel siir(coplas) , 5 sarki(cancioneiro) , 3 eglog , 3 od , 2 agit(eleji) , 1 epigram ve 1 siirsel mektup yazmistir.

1) egloglar :

ilk eglog , sairin , napoli krali pedro alvarez de toledo’nun danismanligini yaptigi sirada yazilmistir ve krala adanmistir.salicio ve nemoroso adli 2 coban , sevgilileri tarafindan terk edilmislerdir.cobanlarin aglayip sizlanislari , derin uzuntulere yol acar.eglog , vergilius tarzi bir huzunlu sonla biter.

2.eglog , 3 dizelik kitalardan olusur.tumturakli ve oldukca dramatiktir.ancak , diger 2 eglog kadar basarili degildir.eglogun 1.bolumunde , daha once terk edilen albanio , sevgilisi camilia’yi dusunmektedir.2.bolumde ise , alegorik bir uslupla , sairin ailesinin oykusu anlatilir.

3.eglog’da ; dinamene , climene ve nise adli dag perileri , bir koruluga saklanmis , tirreno ve alcino adli 2 cobani dinlemektedirler.cobanlar , asik olduklari , flerida ve filis’in guzelliklerini ovmektedir.aksam oldugunda , periler daga cekilirler.

2) sarkilar (cancioneiro) :

ilk 2 sarkida , asiklarin kaygilari ve uzuntuleri dile getirilir.3.sarkida , garcilaso , mahkum edildigi surgun cezasina karsi gelir ve sarlken’i elestirir. 4.sarki , yasak ask yasadigi icin ; bu aski , kalbinden sokup atmak isteyen bir asigin , icten itiraflarini anlatir.

"gnide cicegi" adini tasiyan 5.sarki ise , sairin hayran oldugu , violante di sanseverino adli bir bayana adanmistir.garcilaso , sarkida ; dostu olan mario galeoto’ya iyi davranmasi icin , onun sevgilisine yalvarir.

3) soneler :

garcilaso’nun yazdigi 38 sonede , en cok islenen konular;askin olumsuzlugu , umutsuzluk , karsiliksiz ask , kiskanclik ve yokluk acisidir.ozellikle 23.sone , askin tam bir tanimi niteligindedir.

4) agitlar :

ilk agitta , alba dukunun kardesi , bernardino de toledo’nun olumunden duyulan uzuntu dile getirilir.2.agit , dostluga adanmistir.garcilaso , dostu boscan almogaver’in dingin ve huzurlu yasaminin ; mutsuz bir askin anisiyla , nasil bir anda yasa burundugunu anlatir.

5) odlar :

garcilaso , odlari , latince olarak ve 8 heceli dizeler seklinde yazmistir.

sanati :

boscan almogaver , 1526 yilinda , kralin venedik buyukelcisi andrea navagero’nun ozendirmesiyle ; ispanyol siirinde , petrarca’nin vezin ve uslubunu benimseyerek , italyan formlarini denemeye baslar.boylelikle , italyan lirizmi , ispanyol edebiyatina girer.sistematik olarak oktav’i , yani , 11 heceli 8 dizelik siiri , daha da cesitlendirmisti.ancak , bunu en yetkin duzeyine cikaran kisi , garcilaso olmustur.o , bu olcudeki en yetkin uyumun ve guzelligin , asil etkilerini ortaya koymayi bilmistir.yazar , ayrica ; terceto(3dizelik siir) , lira(5 dizelik siir) ve estancia(esit sayidaki dizeli kitalar) da kullanmistir.mistik ispanyol siirine , "ic uyak" ’i sokan da odur.

garcilaso icin italyancilik , sadece siirsel bir bicime oykunmeyle sinirli kalmaz. onun dostluklari da , kulture bakisi da , salt bicimde italyandir.bu italyan etki ; onun , ozellikle son eserlerinde kendini gosterir.

garcilaso , ortacagdan yenicaga gecis sirasinda yazmistir siirlerini.italyan ronesans siirinden fazlasiyla etkilenmistir.sistematik olarak , modern sairlerin yani sira , eski sairlere de oykunmustur.onun en cok etkilendigi sair , petrarca’dir. petrarca’nin belirgin etkisi , onun ilgisini , yunan ve latin sairlere cevirir. boylelikle , sair , dogal guzellikleri ve eglog denen siir turunu kesfeder. garcilaso’nun etkilendigi diger sairler arasinda;italyan edebiyatindan , tasso , ariosto , bembo , sannazaro , latin edebiyatindan ise , vergilius , horatius , ovidius ve ispanyol edebiyatindan ausias march vardir.

garcilaso , siirlerinde , petrarca tarzi aski konu alir.ask , onda;petrarca’da oldugu gibi , pastoral-melankolik bir havadadir.askin bir tur hizmet oldugunu , kadinlarin ulasilmaz varliklar oldugunu soyler ve insanlarin , askta neler bulduklarina deginerek , askin spiritualizminden soz eder.

zamanin ask lirikleri , anlatim soz konusu oldugunda , retorigin agir kurallarinin altinda ezilmekteydi.yani , duygular normatif olarak kaplanmis ve konvensiyonel olarak sekillendirilmisti.oykunmenin alabildigine yapildigi bir donemdi.ancak , garcilaso , estetik normlari on plana aldi.bu normlarin kullanimi , 17.yuzyilin sonuna kadar devam etmistir.

garcilaso , 1500-1650 yillari arasindaki , ispanyol edebiyati altin cagi’nin ilk buyuk sairidir.uslubunda , lirik siirin geregi olarak , soylu ve yuksek duygulara seslenen bir incelik vardir.ancak , onun lirik siiri , romantik bir siir turu degil;daha cok , spontan ve otantik siir turudur.

garcilaso’nun asil ozelligi , sectigi dilin ruhunda ve tarzinin , antik italyan siirine benzerligindedir.yazar , bu tarzi , ispanyol siirine uyarlamis ve yepyeni bir ture imzasini atmistir.neolojizme (yeni sozcuk ve deyim kullanma) , baska bir boyut kazandirmistir.halk dilini basarili bir sekilde kullandigi icin , sevilen bir sair olmustur.sairin , 1492 yilinda , e.a.de hebrija’nin , dilbilgisi kitabindan yararlandigi bilinmektedir.

garcilaso , ispanyol edebiyatinin , ask ve doga guzelligini birlikte isleyen , en usta lirik sairlerinden biridir.surekli yazip duzelttigi icin , siirleri , cagdasi olan diger sairlerinkinden cok ustundur.garcilaso’da bicimin belirleyiciligi , sanatina , daha insancil ve icten bir hava katar.icerik duzleminde de , oldukca hos bir sentez saglar.sairin , modern bir nitelige sahip olmasinin nedeni de budur.