beyaz yaka

memurlari tanimlamak icin kullanildigi gibi, universite bitirip issiz kalan yurdum genclerini tanimlamak icin de kullanilir.

vasif duzeyi yuksek isgucunu tanimlamak icin kullanilan ifade. tersi olarak yani vasif duzeyi daha dusuk olan isgucu icin de mavi yakali tanimlamasi yapilmaktadir.

bir gün gazetesinden izzet otru güzel bir yazı yazmış biz beyaz yakalılarla ilgili.



yakam beyaz mesaim fazla

oecd çalışma raporu’ndan bahsetmiştim bir önceki yazıda. oecd ülkelerinin çalışma ortalaması 1776 saat, bizim çalışma süremiz ise 1877 saat. çalışma süreleri meselesi yaka ayırt etmeksizin, mavisinde de beyazında da ciddi bir sorun. kol emeğinin ağırlıklı olduğu işyerlerinde fazla çalışma meselesi, vardiya usulü çalışma ile kısmen de olsa çözülebilmekte. ancak, plazalara özgü çalışma biçiminde, istisnalar olmakla birlikte, vardiya usulü çalışma pek olası değil. zaten vardiya da tek başına bir çözüm değil. bir de, işyeri ile bağlantısı olmadan çalışanlar veya bir bütün halinde, kol emeği ile çalışmayan işçiler için toplamda bir mesai kavramının ortadan kalktığı da malum. örneğin akıllı telefon denen ve tüm ofis ihtiyaçlarını cepte taşımayı sağlayan baş belaları var. bu konuya, ilerleyen günlerde “esnek çalışma” ile ilgili bir soru gelmesi halinde soruları cevaplarken ya da ayrı bir yazı ile değineceğim.
»mesai saatleri nerede yazıyor?
öncelikle söylemeliyim ki, plaza işçisinin mesai sorunu ile atölye, fabrika işçisinin mesai sorunu bazı farklılıklar taşısa da temelde aynı. zaten kanun, işçileri yakalarına göre hiçbir şekilde ayırmıyor. kanuna göre, beyaz yakalısı da, mavi yakalısı da işçi ve mesai saatleri her ikisi için de aynı. bu mesai saatleri iş hukuku mevzuatı ile düzenlenmekte. temel olarak da 4857 sayılı iş kanunu’nda.

»normal çalışma süreleri ne kadardır?
bazı özel korunan meslek grupları istisnası dışında (örneğin radyasyonla çalışanlar veya su altında çalışanlar) haftalık normal çalışma süresi 45 saat, günlük normal çalışma süresi 11 saattir. bu çalışma süresine yemek arası, çay ve sigara molaları dahil değil. yani, 08:00’da işbaşı yaptınız. çıkış saatiniz de 19:00. öğle aranız 1 saat, çay ve sigara molaları toplamı da diyelim ki yarım saat. bu durumda, sizin çalıştığınız süre o gün için 11 saat değil, 9,5 saat olarak kabul edilecek. bu şekilde yaptığınız çalışma haftada 45 saati aşıyorsa, fazla mesai yapıyorsunuz demektir.

»günlük en fazla kaç saat çalışabilirim?
günlük çalışma süresi, iş kanunu’na göre emredici şekilde düzenlenmiştir ve 11 saattir. yani bu süreden fazla, (savaş vb. olağanüstü fazla çalışmayı gerektirir durumlar hariç) çalışmama hakkına sahipsiniz. günlük 11 saati aşan çalışmalarınız varsa fakat haftalık 45 saati doldurmuyorsanız, yine de fazla mesai yapmışsınız demektir.

»yıllık fazla mesai süresi ne kadar?
fazla mesai yılda en fazla 270 saate kadar yaptırılabilir. fazla mesai yapmayı sözleşme ile başta veya sonra bir onay ile kabul etmiş olsanız bile, 270 saatten sonra fazla mesai yapmayabilirsiniz.

»fazla mesai karşılığı nasıl ödenir?
fazla mesainin karşılığı bir saatlik ücretinizin yüzde 50 arttırılmışıdır. ya da talep etmeniz halinde, her bir saat fazla mesaiye karşılık bir buçuk saat serbest zaman kullanabilirsiniz.

»benim sözleşmemde fazla mesaimin ücretin içinde olduğu yazıyor, bu ne demek?
aldığınız ücret asgari ücretin üzerindeyse, fazla mesaileriniz ücretin içinde kararlaştırılabilir. ancak bir kıstası vardır. yıllık en fazla 270 saate kadar fazla mesai ücretin içinde olabilir. eğer yıllık fazla mesai çalışmanız 270 saati geçmişse, bunun için ayrıca fazla mesai ücreti isteyebilirsiniz.

»fazla mesailerim ödenmezse haklarım nelerdir?
fazla mesai alacakları ücret olarak değerlendirilmektedir. bu nedenle, eğer fazla mesai alacaklarınız varsa ve ödenmiyorsa, iş yapmaktan kaçınma hakkına sahipsiniz. ya da, iş sözleşmesini haklı nedenle feshederek koşulları varsa kıdem tazminatına hak kazanabilirsiniz. ancak bu olasılıkların hepsini kayıt altına alacak bir yolla, mümkünse noter aracılığı ile kullanmakta fayda var.

»fazla mesailerim ödenmediği için dava açmak zorunda kalırsam nasıl ispatlarım?
fazla mesainin ispatı işçinin üzerindedir. fazla mesai normal koşullarda her türlü delille ispatlanır. ancak, fazla mesai sütunu içeren bir bordro imzalandıysa, bu bordrolar yazılı delildir. bunu da ben söylemiyorum, yargıtay söylüyor. yargıtay, – çalışma hayatının özel koşullarını bilmemekten kaynaklı ya da çok daha fenası – imzalı bordroda fazla mesai sütunu varsa onu işveren lehine delil kabul ediyor. bu delili de ancak başka bir yazılı delille çürütmeyi mümkün kılıyor. örneğin, bordroda fazla mesai sütunu var ve 00 saat 00 tl görülüyor. siz de imzalamışsınız. normalde siz de bir yazılı delil bulamazsanız büyük ihtimalle fazla mesai yok kabul edilecek. ancak, elinizde bir de patronunuz tarafından verilmiş bir iş emri var. bu durumda, siz yazılı delili yazılı delille çürütmüş olursunuz. bunun yanında, her türlü mail yazışması, şirket adına fatura edilmiş ve kabul edilmiş yemek faturası, gece yapılmış bir toplantının müdüre atılmış olan tutanakları gibi her türlü ispat aracını kullanmanız mümkün; bir de tabii tanık oldukça işe yarayacaktır. ancak delillerin değerlendirilmesi meselesinin bir profesyonel işi olduğunu ve haklarınızı aramadan önce bir fikir almanız gerektiğini akıldan çıkarmamakta fayda var.