kazımierz ajdukiewicz

1890 yilinda polonya’da dogan polonyali felsefeci kazimierz ajdukiewicz, dil felsefesi, mantik, bilgi kurami ve bilim felsefesi uzerine onemli calismalari bulunmaktadir. lvov-varsova okulu’nun onde gelen bir uyesi olan ajdukiewicz, 1930 yilinda duhem ve poincare’nin bilim felsefesindeki uzlasimciliginin bir uzantisi olan radikal uzlasimciligin bir uyarlamasini ortaya koymustur. burada ajdukiewicz, bilimsel bilginin ancak kapali ve baglantili dil dizgeleriyle ifade edilebilecegini savunur. kapali ve baglantili bir x dilinin anlam dizeleri onun kavramsal aygitlaridir ve bu x diline iliskin genel kanitsavlardan, iki kavramsal aygitin ozdes olup olmadiklari ya da birbirlerine cevrilebilir olup olmadiklari cikartilabilir.

bir bilimsel ifadenin kabul gorup gormemesi belirli bir x diliyle baglantilidir. eger x dili kapali ve baglantili ise kavramsal aygitlarimizi her zaman icin degistirebilecegimizden oturu deneysel durumlar haerhangi bir onermeyi kabul etmemizde ya da reddetmemizde etkili olamazlar.

ajdukiewicz’e gore deney verileri kavramsal aygitlarla yakindan baglantilidir ve her kavramsal aygit bir dunya gorusu urettiginden kuramlar ve gozlem raporlari mutlak kabul edilmeyip bunlarin belli bir dunya gorusu ya da bakis acisina bagli olduklari soylenmelidir. bu nedenledir ki ajdukiewicz’in uzlasimciligi "radikal" olarak adlandirilir.

ajdukiewicz sonralari, 1930’larin ortasinda, baglantili ve kapali diller dusuncesinin bir "kagit uzerinde kurgu" oldugu sonucuna vararak radikal uzlasimciligini anlambilgisel bilgi kurami adina terk etmistir.

anlambilgisel bilgi kuraminda bilgikurami ile varlikbilgisini birlestirmeye calisan ajdukiewicz, dunya uzerine konusurken bir "nesne dili" kullandigimizi belirtir. ajdukiewicz’e gore bilgikurami, dunya ve onun hakkindaki bilgimize iliskin oldugindan, bir bilgikuramci bilgiyi ve onun nesnesini kavramak icin bir "ustdil" kullanmak zorundadir.

ayrica ajdukiewicz, bilim felsefesinde saptama ya da karar verme kuramina dayanan genel bir yanilabilir cikarimlar kurami olusturmaya calismistir. mantik felsefesi alaninda da calisan ajdukiewicz’in bu alandaki en buyuk katkisi dizimsel kategoriler icin gelistirdigi bicimsel yazilistir. ajdukiewicz’in baslica yazilari "bilisel dunya gorusleri ile diger denemeler 1931-1963 / the scientific world - perspective and other essays 1931-1963, 1978" adli yapitta toplanmistir. diger calismalari arasinda "tumdengelimli bilimlerin yontembilgisi ustune" ile "dil ve bilgi" sayilabilir.

kaynak: kimkimdir.gen.tr