evrensel insan hakları bildirgesi

madde 1: butun insanlar ozgur ve onurda ve haklarda e$it olarak dogarlar . akil ve vicdanla donatilmi$lardir ve her teki bir digerine karde$lik anlayi$i ile davranir .

madde 2: herkes, irk, renk, cinsiyet, dil, din, siyasal ya da diger goru$, uyrukluk ya da toplumsal koken, mulkiyet, dogum ya da ba$ka bir statuye dayali ayrimcilik olmaksizin bu buldiri’de duzenlenen tum haklara ve ozgurluklere sahiptir .

madde 3: herkesin ya$am, ki$i ozgurlugu ve guvenligi hakki vardir .

madde 4: kimse kolelik ve kulluk durumunda tutulamaz . butun bicimleriyle kolelik ve kole ticareti yasaklanacaktir .

madde 5: hic kimse i$kenceye ya da zalimane, insanlikdi$i ya da a$agilayici muamele ya da cezaya tabi tutulamaz .

madde 6: herkes, nerede olursa olsun, hukuk onunde bir ki$i olarak taninma hakkina (bkz: sahis) sahiptir .

madde 7: herkes hukuk onunde e$ittir ve herhangi bir ayrimcilik olmaksizin hukukun e$it korumasi hakkina sahiptir . herkes, bu bildiri’yi ihlal eden herhangi bir ayrimciliga ve bu tur bir ayrimciliga yonelik herhangi bir ki$kirtmaya kar$i e$it bicimde korunma hakkina sahiptir .

madde 8: herkes, anayasa ya da yasa ile kendisi icin gunvece altina alan temel haklari ihlal eden tasarruflara kar$i yetkili ulusal yargi yerleri araciligi ile kullanilacak etkin hukuk yollarina ba$vurma hakkina sahiptir .

madde 9: hic kimse, keyfi olarak gozaltina alinamaz, tutulamaz, alikonamaz ya da surgun edilemez .

madde 10: herkesin, haklari ve yukumlulukleri belirlenirken ya da kendisine herhangi bir suclama yoneltilirken, tam bir e$itlikle, bir bagimsiz ve tarafsiz yargi yeri onunde adil ve aleni olarak yargilanma hakki vardir .

madde 11:
1. kendisine bir suc yoneltilen herkesin, savunmasi icin gereken tum guvencelere sahip kilindigi acik bir yargilama yoluyla yasa uyarinca suclulugu kanitlanana dek masum sayilma hakkina sahiptir .
2. hic kimse, i$lendigi zaman ulusal ya da uluslararasi hukuk cercevesinde bir suc olu$turmayan herhangi bir eylem ya da ihmalinden oturu suclu sayilamaz . bunun gibi, sucun i$lendigi zaman uygulanabilecek olandan daha agir bir ceza verilemez .

madde 12: hic kimsenin, ozel ya$amina, aile ya$amina, konutuna ya da haberle$mesine yonelik keyfi mudahalelerine ya da onuruna ve $ohretine yonelik saldirilara maruz birakilamaz . herkesin, bu tur mudahale ya da saldirilara kar$i hukuken korunma hakki vardir .

madde 13:
1. herkes, her bir devletin sinirlari icersinde hareket etme ve yerle$me ozgurulu hakkina sahiptir .
2. herkes, kendi ulkesi de dahil, herhangi bir ulkeyi terketme ve ulkesine geri donme hakkina sahiptir .

madde 14:
1. herkes, zulumden kurtulmak icin ba$ka ulkere iltica etme ve bundan yararlanma hakkina sahiptir .
2. bu hak, gercekten siyasal nitelikli olmayan suclardan ya da birle$mi$ milletler’in amaclarina ve ilkelerine aykiri tasarruflardan oturu kovu$turmalar yapilmasi durumunda, ileri surulemez .

madde15:
1. herkesin bir uyrukluga hakki vardir .
2. hic kimse keyfi olarak uyruklugundan yoksun birakilamaz ve hic kimsenin uyruklugu degi$tirme hakki yadsinamaz .

madde 16:
1. evlilik ya$indaki erkekler ve kadinlar, irk, uyrukluk ya da din bakimindan herhangi bir sinirlama olmaksizin, evlenme ve bir aile kurma hakkina sahiptir . erkekler ve kadinlar, evlenmede, evlilik surecinde ve evliligin cozulmesinde e$it haklara sahiptirler .
2. evlilik ancak bu konuda istekli olan e$lerin serbest ve tam rizasiyla yururluge girer .
3. aile, toplumun dogal ve temel birimidir ve toplum ve devlet tarafindan korunma hakkina sahiptir .

madde 17:
1. herkesin tek ba$ina ya da ba$kalariyla birlikte, mulkiyet hakki vardir .
2. hic kimse keyfi olarak mulkiyetinden yoksun birakilamaz .

madde 18: herkes, du$unce, vicdan ve din ozgurlugu hakkina sahiptir . bu hak, dinini ya da inancini degi$tirme ozgurlugunu, ve tek ba$ina ya da toplum icinde ba$kalariyla birlikte ve acik ya da ozel $ekilde dinini ya da inancini ogretme, uygulama, ibadet etme ya da gereklerini yerine getirme yollariyla aciklama ozgurlugunu de icerir .

madde 19: herkesin goru$ sahibi olma ve ifade ozgurlugu hakki vardir . bu hak, mudahele olmaksizin bir goru$e sahip olma ozgurlugunu ve herhangi bir ileti$im araci ile ve kaynagi ne olursa olsun bilgi ve du$uncenin ara$tirilmasi, elde edilmesi ve yayilmasi ozgurlugunu de icerir .

madde 20:
1. herkes bari$cil nitelikli toplanma ve orgutlenme ozgurlugu hakkina sahiptir .
2. hic kimse bir orgute girmeye zorlanamaz .

madde 21:
1. herkesin, dogrudan ya da serbestce secilen temsilcileri araciligi ile ulkesinin yonetiminde yer alma hakki vardir (bkz: hukumet) .
2. herkes, ulkesinin kamu hizmetlerine e$it bicimde girme hakki vardir .
3. halkin istenci, yonetme yetkisinin temelini olu$turur . bu istenc, gizli oy ya da e$deger serbest oylama usulleri ve genel ve e$it oy esasiyla yapilacak duzenli ve gercek secimlerde ifade edilir .

madde 22: herkesin, toplumun bir uyesi olarak, sosyal guvenlik hakki vardir ve her ki$i onuru icin ve ki$iliginin serbestce geli$mesi icin vazgecilmez olan ekonomik, sosyal ve kulturel haklarin, her bir devletin orgutlenme bicimine ve kaynaklarina uygun olarak, ulusal cabalarla ve uluslararasi i$birligi ile gercekle$tirilmesine hak sahibidir .

madde 23:
1. herkesin cali$ma, i$ini serbest olarak secme, adil ve elveri$li cali$ma ko$ullarina ve i$sizlige kar$i korunma hakki vardir .
2. herkes, herhangi bir ayrimcilik olmaksizin, e$it i$ icin e$it ucrete hak sahibidir .
3. cali$an herkesin, kendisi ve ailesi icin insan onuruna uygun bir ya$ami temin eden ve eger gerekiyorsa, ba$ka sosyal koruma araclariyla da tamamlanan adil ve elveri$li ucret almaya hakki vardir .
4. herkes cikarlarini korumak icin sendika kurma ve bunlara katilma hakkina sahiptir .

madde 24: herkesin, cali$ma saatlerinin makul bicimde sinirlanmasi ve duzenli aralikli ucretli tatil dahil olmak uzere, dinlenme ve bo$ zaman hakki vardir .

madde 25:
1. herkes, beslenme, giyim, konut, tibbi bakim ve gerekli sosyal hizmetler dahil, kendisinin ve ailesinin saglik ve refahini temin icin elveri$li ya$ama standartlari hakkina, ve i$sizlik, hastalik, maluliyet, dulluk, ya$lilik hallerinde ya da gecim olanaklarindan kendi denetimi di$indaki ko$ullardan dogan diger yoksunluk durumlarinda, (sosyal) guvenlik hakki vardir .
2. analik ve cocukluk ozel bakim ve yardim gorme hakkina sahiptir . tum cocuklar, evlilik icinde ya da di$inda dogsunlar, ayni sosyal korumadan yararlanirlar .

madde 26:
1. herkesin egitim hakki vardir . egitim, en azindan ilk ve temel egitim a$amasinda parasizdir . ilkogretim zorunludur . teknik ve meslik ogretimin herkes icin mumkun olmasi saglanacaktir ve yuksek ogretime girme yeterlilik temelinde herkes bakimindan e$it olarak acik olacaktir .
2. egitim, insan ki$iligini tam geli$tirmeye ve insan haklarina ve temel ozgurluklerine saygi gosterilmesini guclendirmeye yonelik olacaktir . egitim, butun uluslar, irklar ya da dinsel gruplar arasinda anlayi$, ho$goru ve dostlugu ilerletmeli, ve birle$mi$ milletler’in bari$in korumasina yonelik etkinliklerini geli$tirmelidir .
3. ana-babalar, cocuklarina verilecek egitimin turunu oncelikle secme hakkina sahiptir .

madde 27:
1. herkes, toplulugun kulturel ya$amina serbest olarak katilma, sanattan yararlanma ve bilimsel ilerlemeleri ve bunun getirdigi yararlari payla$ma hakkina sahiptir .
2. herkes yaraticisi oldugu her tur bilimsel, edebi ya da sanatsal urunlerinden dogan manevi ve maddi cikarlarinin korunmasi hakkina sahiptir .

madde 28: herkes, bu bildiri’de duzenlenen haklarin ve ozgurluklerin eksiksiz olarak gercekle$tirilebilecegi bir sosyal ve uluslararasi duzene hak sahibidir (bkz: hadi bakalim) .

madde 29:
1. herkesin, ki$iliginin ozgur ve tam geli$mesini olanakli kilan topluma kar$i odevleri vardir .
2. haklarini ve ozgurluklerini kullanirken, herkes sadece, ba$kalarinin hak ve ozgurluklerinin usulunce taninmasini ve bunlara saygi gosterilmesini saglamak ve bir demokratik toplumda, genel ahlaka, kamu duzenine ve genel refaha ili$kin me$ru gereklerin kar$ilanmasi amaciyla, yasayla belirlenmi$ turde sinirlamalara tabi tutulabilir .
3. bu haklar ve ozgurlukler, hic bir halde, birle$mi$ milletler’in amaclarina ve ilkelerine celi$ik bicimde kullanilamaz .

madde 30: bu bildiri’nin hic bir hukmu, hic bir devlete, gruba ya da ki$iye, burada duzenlenen herhangi bir hakki ve ozgurlugu tahrip etmeyi amaclayan herhangi bir etkinlik icinde olmaya ya da herhangi bir eylemi yapmaya hak verir bicimde yorumlanamaz .

turkiye cumhuriyetinin akit devletlerinden biri oldugu birinci kusak haklari kapsayan liberalizm’in sonucu sayilan haklari tazammun eden bir bildirge.