ekim 1919 da önemli iç olaylar

nutuk’tan...

efendiler, 1919 yılı ekimine ait olup da dokunmak istediğim bazı olayları da birkaç kelime ile özetlememe müsaadenizi rica ederim.
işgal altında bulunan izmir ilindeki müslüman halk, zulüm görüyor ve öldürülüyordu.

bunun için, hükûmetten, itilâf devletleri’nin temsilcileri katında etkileyici teşebbüslerde bulunmasını rica ettik.

yunanlıların zulüm ve zorbalıkları devam ederse, aynı şekilde karşı koymak mecburiyetinde kalınacağını da bildirdik.

izmir’deki fecî olaylar üzerine istanbul’da bir gösteri toplantısı yapılmak istenmişti. bunun engellendiği haber alınınca cemal paşa’nın dikkatini çektik.

anzavur, bandırma çevrelerinde haince ve canavarca hareketlere başlamıştı (belge: 187). verdiği zararları önlemek için ve karabiga, bandırma taraflarına çıkan nigehban cemiyeti’ne bağlı subaylar hakkında, balıkesir’de, kâzım paşa’ya ve diğer ilgililere yazdık.

otuz kadar nigehbancı subayın da bir yabancı işgaline zemin hazırlamak için, hristiyanlara karşı hareket etmek üzere, trabzon ve samsun’a çıkacaklarını haber aldık. derhal 15’inci kolordu’nun ve canik mutasarrıfı’nın dikkatlerini çektik.

yüksek hey’etinizce bilinmektedir ki, başlangıçta maraş, urfa ve ayıntap’ta ingiliz birlikleri vardı. bu birlikler fransız askerleri ile değiştirildi. bu yüzden işgali yeniden önlemeye çalıştık. işgalden sonra da önce siyasî, daha sonra fiilî teşebbüslere geçtik.

bozkır’da, yeniden önemli sayılabilecek bir ayaklanma oldu. onun bastırılması için çeşitli tedbirlere başvurduk.
maraş ve antep’te kılıç ali bey’i, çukurova bölgesine de topçu binbaşısı kemal ve yüzbaşı osman tufan bey’leri göndererek ciddî teşkilatlanmaya ve teşebbüslere geçtik.

efendiler, bu arada hatırıma gelen bir noktayı da arzetmiş bulunayım: sivas kongresi’nden sonra, hey’et-i temsiliye, sorumluluğu kendi üzerine alarak, kongrelerin tüzük ve bildirileri dışında ve sivas kongresi tüzüğüne ek olmak üzere,
«müdafaa-i hukuk cemiyeti kuruluş tüzüğüne ektir(l)» başlıklı, «yalnız üyeleri için ve gizlidir» kayıtlı, silâhlı millî teşkilâtlar için gizli bir yönerge düzenlendi. düşmanla çatışılan yerlerde bu yönergeye göre, silâhlı müfrezeler ve birlikler kuruldu (belge: 188).

devamı için:

(bkz: ali rıza paşa kabinesi görüşünde direniyor)