danteye dayali orkestra fantezisi

türkiye ’de ilk seslendirilişi: 8 şubat 1958, robert lawrence yönetiminde
cumhurbaşkanlığı senfoni orkestrası tarafından yapılmıştır.

revenna beyi politik nedenlerle kızı francesca’yı 1275 yılında rimini beyine verir. oysa francesca, rimini beyinin kardeşi paolo’yu sevmektedir. kıskanç koca 1284 yılında francesca ile paola’yı öldürür. bu olay pek çok yazara, bu arada dante’ye de konu olmuştur. "ilahi komedya"’nın inferno v bölümünde dante cehennemin ikinci katında francesca’ya rastlar.

çaykovski, 1876 yılında lyon’dan beyrut’a geçmiş ve orada wagner’in "nibelungenlerin yüzüğü"’ adlı dört müzikli dramını izleme fırsatı bulmuştur. bu yolculuğu şırasında dante’nin tanrısal komedya’sını okudu. özellikle francesca’nın öyküsü ilgisini çekti ve çaykovski önce bu konuyu opera olarak işlemeyi tasarladı. daha sonra senfonik bir yapıtta karar kılan besteci, eseri çok kısa bir zamanda, 1876 kasımında tamamladı.

"frencesca da rimini" ilk defa 9 mart 1877 tarihinde moskova’da seslendirilmiştir. bu konserde orkestrayı nikolay rubinstein yönetiyordu. "francesca da rimini" ile çaykovski olgunluk dönemine ayak atar. eserin dramatik yapısında, çalgılanmasında ve kromatik armonisinde wagner etkileri açıkça belli olmaktadır.

uvertür üç bölmeli şarkı biçiminde yazılmıştır. giriş bölmesinde şairin cehennemin ikinci katına gelişi ve bu esrarengiz yerdeki duyguları anlatılmıştır. 67. ölçüde başlayan ana bölüm, hayatta iken kendilerini bedensel zevklere kaptırmış olan ruhların çektiği acıyı, işkenceyi canlandırır.

bir klarinet solosu ile başlayan orta bölümde ise karşımıza yakaran şarkılarıyla francesca çıkmaktadır. orta bölüm de üçe ayrılır; francesca’nın yakarışlarından sonra francesca ile paolo’nun dünyasal mutluluklarını tadar gibi oluruz. francesca’nın yakarışı tekrar duyulur ve büyük bir yükselişten sonra dante’nin üzüntüsü ile yere yıkılışına tanık oluruz. ondan sonra ruhların işkence sahnesi yinelenir ve eser timpaniyle davulun gök gürültüleri arasında orkestranın çığlıkları ve sert vuruşları arasında sona erer.

olup bitenleri daha iyi izlemek isteyen dinleyicilerimiz için aşağıda basit bir form şeması çıkarıyoruz.

giriş : dante cehennemin ikinci katında,
a : ruhların işkence sahnesi,
a : francesca’nın yakarışı,
b b : francesca ile paolo’nun aşkı,
c : francesca’nın yakarışı,
a : ruhların işkence sahnesi.


http://www.klasiknotlari.com