romeo ve julyet fantezi uverturu

çaykovski, ilk önemli senfonik eseri olan bu fantezi uvertürü, rus beşleri adlı grubun lideri olan balakirev’in öğüdü ve öngördüğü plan üzerine, 1869’da yazdı. belçikalı soprano desirée arot ile sonu düş kırıklığıyla biten aşkın umutsuzluğuyla 29 yaşındaki peter ilyiç çaykovski, konuyu shakespeare’in aynı isimli trajedisinden alarak, büyük bir duygusallıkla bestelemiş, ancak 16 mart 1870’te moskova’daki ilk seslendirilişi müzikseverlerce iyi karşılanmamıştı.

ikinci versiyon da 1871’de önce berlin’de yayımlandı ve ertesi yıl 17 şubat 1872’de st. petersburg’da ilk kez seslendirildi ve pek ilgi görmedi. bunun üzerine eseriyle 10 yıl daha uğraşan besteci, 10 eylül 1880’de ona bugün çalınan şeklini vermiş, ancak opus numarasını belirlememiştir.

bu arada kendi de shakespeare’in kral lear’i için sahne müziği bestelemiş olan balakirev’in öğütlerine (mektuplarında belirttiği gibi) tam uymamış, eserde kendi istediği düzeltmeleri yapmıştı. bu üçüncü versiyon ilk kez 1 mayıs 1886’da tiflis’te çalındı.

önceleri viyana’da hans richter, paris’te jules pasteloup gibi ünlü şeflerin önayak oldukları konserlerde başarı kazanamayan, fakat zamanla sevilen eserde, 1840’larda temeli liszt tarafından atılan senfonik şiir geleneğine uyulmuş; ancak trajedi bütünüyle alınmayıp önemli karakterler sembolize edilmiştir.

fantezi uvertür’ün pek ağır olmayan, ortak hızdaki (andante non tanto quasi) törensel girişi rahip lorenzo’yu simgeleyen ciddi temayla başlar. bunu izleyen canlı bölme şen ve ılımlı (allegro giusto) tempoda iki düşman aile montegu ile kapulet’lerin düellosunu anlatır.

sert akorlar düelloyu, zillerle elde edilen ani vuruşlar kılıçların çarpışmasını gergin bir havada yansıtır. daha sonra iki sevgilinin, romeo ve jülyet’in aşk teması korno ve fagotların eşliğinde, özellikle ingiliz kornosunun ve sürdinli viyolaların duyurduğu zarif ve ateşli ezgiyle orkestrada duygulu bir şarkıya dönüşür.

ancak fagot, gelecekteki felaketi haber verir gibidir. rahip lorenzo’nun teması ve düşman ailelerin kindar çarpışması tekrar belirir. iki sevgilinin tradejisi ağır ve hüzünlü bir havayla (moderato assai) duyulurken, çaykovski’nin burada dinleyiciyi daha da çok etkileyebilmek için kullandığı, kaderin darbelerini anımsatan güçlü timpani vuruşları arasında ölüme, mutsuz sona ulaşır.