johannes brahms köncerto op 102 la minor

aslında 5. senfoni olarak hazırlanan malzemeyle düzenlenmiştir. böylece konçerto grosso stilinin çağdaş "geç romantizim stilinde" senfonik bir uygulaması olarak ortaya çıkan ikili konçerto, konser sahnelerinde, önceleri, brahms’ın diğer konçertoları kadar tutunamamıştır; buna neden olarak da, bir tek eser için iki virtüozun bulunmasının güçlüğü gösterilir.


bölümler

i. allegretto
ii. andante
iii. vivace non troppo – poco meno allegro – tempo i


la minör tonda, 4/4 lük ölçüde ve neşeli (allegretto) tempoda başlayan 1. bölüm diğer iki bölümden daha geniş düzenlenmiştir. dört mezür süren orkestra girişi ana temayı hazırlar. solo viyolonsel orkestranın son üç noktasını kaparak kendi uzun resitalifini (özgür ritimli şarkı söyleme şekli) sunar. bunu, tahta üfleme çalgıların majör tonda sakin ve kibar biçimde yansıttıkları yan tema izledikten sona, solo keman girer ve diğer solo çalgı viyolonselle, eşliksiz bir diyalog duyulur.

orkestra daha sonra ilki tutkulu ve cüretkâr, ikincisi sıcak ve lirik olan birbirinin karşıtı iki temayı işler. iki solo çalgının tematik gelişime katılımı, tını zenginliği ve teknik parlaklığı da yaratır. coda da ise lirik ikinci tema, yaylıların pizzicato eşliğinde flütle duyurulur ve bölüm solistlerin kavgacı figürlerle süsledikleri pasajlarla sona erer.

2. bölüm, clara schumann’ın "duygulu ve kalbe işleyen" olarak tanımladığı andante, brahms’ın en soylu ve hüzünlü ağır bölümlerinden biri olarak kabul edilir. içten ve zarif bir kabullenişle bestecinin son liedlerini ve sonatlarını anımsatan bölüm, re majör tonda ve 3/4 lük ölçüde ağırca (andante) tempodadır.

kornoların sinyali ve bunu cevaplandıran tahta üfleme çalgıların sunduğu soylu çağrı, solist ve orkestraya renkli ve pastoral bir romans sunma olanağını sağlar. iki solist bu ezgiyi oktavlı aralıklarla duyurur. birden fa majör tona geçen orta bölmede tahta üfleme çalgılar seçkinleşir. bölüm bu arada solistlerin ilginç triolelerle (üçlemelerle) süsledikleri modülasyonlarla gelişir.

ancak brahms burada solist virtüozluğundan kaçınmış genellikle bölümün melodik yapısını kollamıştır. baştaki korno çağrısının tekrarından sonra, ilk bölme tekrarlanır ve bölüm, iki temayı sakin bir biçimde değerlendiren coda ile biter.

3. bölüm (vivace non troppo – poco meno allegro–tempo i) 2/4 lük ölçüde la minör tonda başlayan serbest biçimde örülmüş, virtüoz (usta) karakterde canlı bir rondodur. burada macar çigan unsurlarının etkisi de sezilir. her iki önemli temayı da önce sunma görevi viyolonsele verilmiştir. özellikle macar aksanlı, eğlenceli ve biraz da şımarık gibi yansıyan tema her iki solo çalgı arasında elden ele geçer.

solistlerin çift eserlerle duyurdukları ikinci tema ise daha soyludur. orta bölmede iki karşıt fikir belirir:

noktalı ritimle enerjik ezgi ve yumuşak ve senkoplu melodi. ana tema sona doğru sürekli değişen yapısıyla, uzun ve kesintisiz (legato) ya da kesik aksanlı (staccato) duyurularak gizemli bir hava yaratılır. solistlere, gösterişe kaçmadan virtüozluklarını sunma olanağı sağlayan finalle eser, çekici ve parlak havada üç tutti (orkestra üyelerinin tümü için kullanılan "hep beraber" anlamındaki terim) vuruşla sona erer.