johannes brahms akademik festival uverturu op 80

1879 yılında almanya’nın breslau (bugünkü polonya’nın wroclaw) kenti üniversitesinin felsefe fakültesi, 46 yaşındaki johannes brahms’a (cambrige üniversitesi’nin iki yıl önceki uygulamasını örnek alarak) "artis musicae severioris germania nunc princeps" (ciddi müzik sanatının almanya’daki ilk ustası) olarak "doctor honoris causa" (onur doktoru) unvanını vermiş; besteci de bunu bir teşekkür mektubuyla cevaplamıştı.

ancak arkadaşı ve breslau müzik direktörü bernhard scholz’un, bir senfoni ya da bir tören şarkısının bu kuru teşekkürden daha iyi olabileceğini söylemesi üzerine brahms, üniversite kenti göttingen’de daha önce topladığı eski öğrenci şarkılarını şakacı bir tavırla ve senfonik bir stille işleyerek, bad ischl’de 1880’de tamamlamış ve yine şakacı bir başlıkla akademik festival uvertürü olarak üniversiteye hediye etmiştir.

alışılmış orkestra çalgıları dışında pikolo flüt, kontrfagot, tuba, ziller, üçgen ve büyük davul da kullanılan bu geniş kadro girişte sakindir:

yaylı çalgılar sanki uyuklar gibi 4/4’lük ölçüde, do minör tonda açılış temasını, rakoçi marşı’nın bir uyarlamasını mırıldanır. önce kornolar uyanır. neşeli bir ferahlık doğar; timpani heyecanlanır ve bir esintiyle gelivermiş gibi "wir hatten gebauet ein stattliches haus" (esaslı bir ev yaptık) adlı, türingen bölgesi şarkısının güzel ezgisini duyurur.

obua ve klarnetler de ezgiyi biraz geliştirip bu kez parlak majör tondaki giriş temasına ulaşılır. tema, tüm çalgıları eğlenceye çağırır gibidir. önce kemanlar keyifle "dinleyin, şarkıların şarkısını söylüyorum" diye başlayan landesvater (ülkenin babası) şarkısını çalar. bunu, üfleme çalgıların pasajı izler. sonra da fagotlar, keman ve viyolaların eşliğinde "yukarıdan ne geliyor" sözleriyle başlayan tilki şarkısına komik biçimde girilir.

bütün bu ezgiler değişerek, usta biçimde gelişip birbiriyle kaynaşır. ancak, orkestranın stilize olarak çaldığı bu şarkılar "ciddi" müzikal gelişimine, maestoso tempodaki coda’ya kadar zaman bulamaz.

o anda da bakır üfleme çalgıların 3/4’lük ölçüde şenlikli duyurduğu, kökeni 13. yüzyıla dayanan, latince başlıklı "gaudeamus igitur" (artık neşemizi bulalım) şarkısı, genel sevince önayak olur. orkestra tüm gücü ve parlaklığıyla (besteciye gurur verecek bir zafer biçiminde) uvertürü sona erdirir.