1908 devrimi

ii. abdülhamit’in baskıcı yönetimine karşı örgütlü muhalefet, özellikle rusya’daki 1905 devrimi’nden sonra yaygınlık kazandı. önceleri sadece avrupa’daki muhalif aydınlar arasında gelişen devrimci örgütler, imparatorluk çapında özellikle yüksekokul öğrencileri ve askeri birlikler içinde taraftar buldu.

en güçlü muhalefet odakları rumeli vilayetinde ve bu vilayetin başkenti olan selanik’teki askeri birlikler idi. bu birlikler 1903’ten beri makedonya isyanı’nı bastırma mücadelesi içinde yer almış, bulgar ve makedon devrim örgütlerinin örgütlenme ve mücadele biçimlerinden etkilenmişlerdi. ortaya çıkan çeşitli devrim örgütleri 1907’de yurt dışındaki devrimcilerle irtibat kurarak osmanlı ittihat ve terakki cemiyeti adı altında birleştiler.

devrim hareketi 1908 temmuz başlarında hız kazandı. 3 temmuz’da binbaşı resneli niyazi bey, ardından binbaşı enver bey isyan ederek, birlikleriyle beraber dağa çıktılar. 7 temmuz’da bölgedeki durumu teftiş etmek için istanbul’dan gönderilen birinci ferik (korgeneral) şemsi paşa manastır’da bir ittihat ve terakki fedaisi tarafından vurularak öldürüldü. 20 temmuz’da firzovik’te toplanan büyük arnavut kurultayı, meşrutiyet derhal ilan edilmezse isyan ederek istanbul’a yürüme kararı aldı. 22 temmuz’da ii. abdülhamit sadrazam avlonyalı ferit paşa’yı azlederek yerine daha liberal bir isim olan sait paşa’yı getirdi. 23 temmuz’da selanik ve manastır hükümet konaklarını ele geçiren isyancılar meşrutiyetin ilanını talep ettiler. 24 temmuz’da padişahın isteğiyle istanbul’da kanun-ı esasi’yi yeniden yürürlüğe sokan kararname ilan edildi. "hürriyetin ilanı" olarak adlandırılan bu olay, bütün yurtta olağanüstü sevinç gösterileriyle karşılandı.

23 temmuz günü türkiye’de 1935 yılına dek hürriyet bayramı olarak kutlanmıştır.